Sporen van heidendom

Hij schreef daar een boek over: “Heidens! Volksgebruiken vandaag met sporen van voorchristelijke feestdagen”. Volgens De Cleene stond in de religieuze beleving van de heidense mens de natuur centraal. De kerk wilde volgens hem ‘zoveel mogelijk heidense feesten uitroeien en verpakte deze in de loop der eeuwen in een christelijk kleedje’.

Vooral in de rooms-katholieke feestdagen kwam hij veel heidense elementen tegen. Een bekend voorbeeld is carnaval, waarschijnlijk een overblijfsel van een oud heidens voorjaarsfeest. Prof. De Cleene geeft toe dat niet bewezen kan worden dat alle christelijke tradities een heidense oorsprong hebben. Maar niet alleen in de rooms-katholieke feestdagen komen we heidense elementen tegen, ook in algemeen christelijke feestdagen als Kerst en Pasen. De Reformatie heeft er in dit opzicht voor gezorgd dat veel rituelen als onnodige ballast werden verwijderd. De Belgische hoogleraar is van mening dat daarmee soms met het kind het badwater werd weggegooid en dat mensen daarom zoeken naar nieuwe rituelen. Hij kan dat goed begrijpen.

Rituelen

Rituelen zijn op zichzelf niet verkeerd. Integendeel, ze zijn nuttig en nodig om bepaalde zaken in het kerkelijke leven in goede orde te laten verlopen. Rituelen zijn herkenbaar, geven houvast en structuur aan. Door het ritueel wordt de daarmee verbonden handeling duidelijk zichtbaar. Zo kennen we de rituelen bij de bediening van de Heilige Doop en van het Heilig Avondmaal. Ook bij andere kerkelijke ceremoniën worden rituele handelingen verricht.

Die rituelen staan niet op zichzelf, maar dienen om des te meer de essentie van de kerkelijke handeling te benadrukken. Bij het ritueel van de doop staat het ondergaan in het water symbool voor sterven (ondergaan in het water) en leven (opkomen uit het water). Bij de besprenging met het water is de betekenis hetzelfde.

Een ander Bijbels ritueel is het Avondmaal: het drinken van wijn en het eten van brood. De wijn symboliseert het allesreinigende bloed van Jezus, en het brood Zijn verbroken lichaam. Dit zijn voluit Bijbelse rituelen, zichtbare tekenen van Gods genade in de Zoon van Zijn liefde tot onderwijs van Zijn Kerk en tot versterking van het geloof. We zouden ze niet graag missen.

Bij de Joden gaat het vieren van Pasen gepaard met allerlei rituelen. Daarvoor is zelfs een aparte en uitvoerige liturgie vastgesteld. Eén van de elementen daarin is dat tijdens de zogenaamde Sedermaaltijd op verzoek van een van de kinderen het hoofd van het gezin vertelt van de uittocht uit Egypte, opdat ook het nageslacht zal weten van de wonderen des Heeren. Een heel zinvol en navolgenswaardig onderdeel van het ritueel.

Heidense elementen

De viering van het Paasfeest kent van oorsprong ook heidense elementen. Het Engelse woord voor Pasen is: ‘Easter’, terwijl men in Duitsland zegt: ‘Ostern’. Deze namen zijn bijna letterlijk afgeleid van de heidense godin van de dageraad en van de lente: Eostre of Ōstara.

Ōstara is een godin van het lenteseizoen. Zij symboliseert de overwinning van het licht en het aanbreken van de vruchtbare periode: de lente. Haar naam slaat dan ook op het Oosten, de richting waar het licht, de zon vandaan komt. Ōstara is de godin van de stralende morgen, het stijgende licht, en ze is een blijmoedige en heilzame verschijning.

We kunnen ook denken aan de nog wel hier en daar bestaande gewoonte om met Pasen paasbrood te bakken of paaseieren te eten.

Om de wonderen van de Allerhoogste, daar moet het bij het vieren van de christelijke feesten om gaan. Niet om allerlei rituelen waardoor een mens gevoelig gaande gemaakt kan worden, maar om wat de Heere ons daardoor te zeggen heeft. Dat vind je niet in de natuur, die voor sommige milieuactivisten religieuze trekken krijgt. Dat vind je wel in de Bijbel als het Woord van God.

Prof. De Cleene sluit met zijn woorden aan bij artikel 2 van de Nederlandse Geloofsbelijdenis dat handelt over de middelen waardoor God gekend wordt, als hij zegt: ‘De natuur is geen godsdienst, maar ze is wel een hulpmiddel om je te verwonderen. Als je je verdiept in de natuur, merk je dat het één groot mysterie is.’

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen