Nogmaals Joden op Flakkee

Vorige week schreef ik een stukje over het onderzoek van Betsy Biemond. Ze schreef, op verzoek van de burgerlijke gemeente, een onderzoek over de Joden in en na de Tweede Wereldoorlog. Het bleek dat van de 63 joden op het eiland er uiteindelijk maar 6 de oorlog hebben overleefd. De anderen zijn goeddeels omgekomen in de vernietigingskampen Auschwitz en Sobibor. Het is een aangrijpende gebeurtenis in de geschiedenis van de 20e eeuw. Niet voor niets wordt daaraan de naam Holocaust of Shoah verbonden. Na lezing van het onderzoek bleef echter nog wel een diepe vraag hangen. Hoe kan het dat een eiland waar het orthodox christelijke geloof dominant is, toch zo passief de ondergang van Joodse families heeft laten gebeuren? Het antwoord op de vraag is niet eenvoudig.

We kunnen beginnen met de gedachte dat niet nauwkeurig bekend was wat er precies met de Joden in Polen zou gebeuren. Dat is ook de oorzaak dat Joodse raden hun werk hebben gedaan. Er was wel een besef dat het niet in orde was, maar dat mensen door gaskamers zouden worden omgebracht was weer een andere zaak. Dat ging aanvankelijk het voorstellingsvermogen te boven. Het was wel erg, maar dat het op die manier zou gaan was niet breed bekend. Ook onder Joden was er veel weerstand, maar de gruwelijke omvang van de moord op zes miljoen mensen werd niet beseft. De Nazi’s hadden daar ook hun tactiek voor. In woordgebruik en in aanpak werd stelselmatig verborgen wat er precies aan de hand was. Het uitmoorden van mensen en een heel volk werd een ‘oplossing van het Joodse vraagstuk’ genoemd. En stapje voor stapje kreeg de gruwelijke manier van moorden en uitroeien handen en voeten.

In de tweede plaats moet ook erkend worden dat heel veel mensen in ons land de andere kant opkeken. De meeste mensen in de oorlog waren grijs. Ze waren echt geen voorstander van de vijanden. Dat waren hooguit de mensen van de NSB. Maar de meerderheid van de mensen in ons land moest niets van de Nazi’s hebben. Dat neemt echter niet weg dat veel mensen ook niets hebben gedaan om Joodse medeburgers te helpen, bijvoorbeeld met onderduiken. Slechts een heel kleine minderheid heeft actief de Joodse mensen geholpen. De hulp vanuit de samenleving was gering en kwam voor een groot deel ook echt te laat. De mogelijkheden voor onderduiken namen vooral toe na 1943. En toen waren de meeste Joodse mensen al weggevoerd. Het blijft dus wel schrijnend dat op een goeddeels christelijk eiland er toch geen veilige plaats bleek te zijn voor Joodse medeburgers. Ook heel veel christelijke mensen hebben de andere kant uit gekeken. En dat brengt ons weer bij een stuk in het Reformatorisch Dagblad van donderdag 3 oktober 2024. Daarin werd een proefschrift besproken van Johan Hegeman. Die proefschrift gaat in op de rol van kerkelijke ambtsdragers in de Tweede Wereldoorlog en dan wel in het bijzonder als het gaat over de vervolging van de Joden. Het blijkt dat hier best het nodige is misgegaan. De slotconclusie van de bespreking wil ik hier graag overnemen. Het kan ons bewust maken van het feit dat we voortdurend moeten opletten om niet te worden meegezogen in verkeerde zaken. “ Pas relatief laat kwamen de meeste bevindelijke predikanten achter het antichristelijke en antisemitische karakter van het nazisme. Deze constatering mag ook nopen tot kritische zelfreflectie. Blijkbaar is het dus niet zo dat de zuiverste leer automatisch resulteert in moreel hoogstaand gedrag en houding. Voor wie niet bang is om geconfronteerd te worden met ongemakkelijke waarheden en niet wars is van kritische zelfreflectie, is dit boek zeker een aanrader” (E. Bosma in RD 3-10-2024).

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen