PASTORAAT EN PSYCHISCH LIJDEN

Naar mijn besef hebben de auteurs van het boek een belangrijke dienst bewezen aan hen die pastorale zorg geven, zowel in de ambtelijke dienst als daarbuiten. Maar ook anderen die te maken krijgen met psychisch lijden in het leven van gezins- of familieleden, gemeenteleden of collega’s kunnen hun winst doen met de inzichten die hier worden aangereikt. Ik schrijf ‘auteurs’ want aan het boek hebben 22 schrijvers meegeschreven, die elk vanuit hun eigen expertise hun licht over de verschillende psychische problemen en stoornissen laten schijnen. Zo komen onder andere aan de orde: autisme, ADHD, angststoornissen, dwangstoornissen, depressie, suïcidaliteit, schizofrenie en psychotische stoornissen, verslaving, eetstoornissen, seksuele problemen, burn-out en dementie. Enerzijds is dat de kracht van de gekozen opzet: er wordt geschreven door mensen die op specifieke gebieden deskundig zijn. Anderzijds brengt het met zich mee dat de diepgang en de leesbaarheid onderling wel wat variëren. De eindredactie van het boek is in de kundige handen van prof. dr. Hanneke Schaap-Jonker.

VERSCHILLENDE ACCENTEN

De variatie aan auteurs brengt ook verschillen in theologische en geestelijke accenten met zich mee. Dat zijn zij zich ook terdege bewust. Het wordt in het ‘Woord vooraf’ ook direct al expliciet genoemd. De lezer zal zich in de beschreven casus en in de geestelijke duiding die wordt gegeven de ene keer meer herkennen dan de andere keer. Als de redacteur daarbij opmerkt dat ze hoopt dat de lezer daar doorheen zal kunnen zien en de geboden informatie zal kunnen gebruiken, is dat wat mij betreft geen ijdele hoop. Dat heeft ongetwijfeld te maken met de fijngevoeligheid waarmee de dingen beschreven zijn en dat is een compliment waard.

De hoofdstukken waarin de verschillende psychische problemen besproken worden, zijn allemaal gelijk van opzet. Eerst wordt het probleem of de stoornis beschreven. In veel gevallen krijgt de lezer een indruk van de mate waarin de stoornis voorkomt; de nadruk ligt echter op het geven van inzicht in de symptomen van de stoornis en de kenmerkende gedragingen die er het gevolg van zijn. Vervolgens komt aan de orde op welke wijze de stoornis het leven en het beleven van het geloof beïnvloedt en vice versa. In de derde plaats geeft elk hoofdstuk dan aanwijzingen voor de pastorale omgang met hen die aan de betreffende stoornis lijden.

EEN VEELZEGGEND VOORBEELD

Om een wat meer concrete indruk te geven, haal ik bij wijze van voorbeeld het hoofdstuk over depressie en bipolaire stoornis wat nadrukkelijker naar voren. Deze keuze is niet helemaal willekeurig; ik meen dat bijna elke pastor wel te maken krijgt met mensen die daaraan lijden. De kenmerken van deze stemmingsstoornissen worden helder beschreven, de complexe verhouding tussen geloof en deze stoornissen toegankelijk uitgelegd. Het gaat me nu echter vooral om de wenken ten dienste van het pastoraat. Zo benadrukt de auteur het belang van aansluiten bij de specifieke behoeften en mogelijkheden van de persoon tegenover ons. Wat wil de ander dat ik hem of haar doen zal? Op deze wijze kunnen we op gelijkwaardige wijze rekening houden met zijn of haar kwetsbaarheid. Vervolgens wordt de pastor gewaarschuwd om niet te veel tegenwicht te willen bieden. Een mens die lijdt aan depressie monteren we niet op met enkele woorden van hoop. Let wel: die sorteren in de regel het tegengestelde effect! ‘Mogelijk wordt hij meer gesterkt door een psalm vol aanvechting en verlating, zoals Psalm 88.’ Ook waarschuwt de auteur de pastor om depressie niet te zien als een teken van ongeloof en spoort hij aan om de machteloosheid die we zelf ervaren in de ontmoeting en het gesprek met een depressieve naaste te verdragen. ‘Je kunt als pastor de aandoening niet genezen. Maar je bent wel belangrijk door (er) trouw te zijn, te luisteren, mee te zoeken naar antwoorden op moeilijke vragen en te bidden.’

NUTTIGE WENKEN

U hebt intussen wel gemerkt dat ik het boek met waardering heb gelezen. De beschrijving van de verschillende vormen van psychisch leed is in de regel bondig, overzichtelijk en toegankelijk. De meerwaarde van het boek is zonder meer dat het toegesneden is op de pastorale zorg. Daarbij blijft het niet theoretisch maar wordt het, dankzij het consequente gebruik van casussen, ook praktisch. Menig pastor zal de gegeven aanwijzingen – de zogenaamde do’s en don’ts – dankbaar gebruiken. Wat mij betreft zit het nut van een boek als dit misschien nog wel meer in de laatste (don’ts) dan in de eerste (do’s). Uiteraard zijn aanwijzingen voor wat goed is om te doen als pastor van veel betekenis. Het is mij echter juist ook zo heel veel waard als het lezen van het boek pastores behoedt voor pijnlijke en veelgemaakte fouten.

PASTORALE LEIDRAAD

Bij wijze van kanttekening noteer ik twee minpuntjes. Naar mijn smaak zijn sommige hoofdstukken wat ‘opsommerig’ van aard, met name waar het de beschrijving van ziektebeelden betreft. Het gevolg ervan is dat de lezer niet gemakkelijk grip op het onderwerp krijgt; een beschrijving met meer samenhang zou geholpen hebben. Daarnaast vind ik de titel een tikje pretentieus. De aanduiding ‘handboek’ veronderstelt een grondigheid, een breedte en een diepte die het boek niet heeft. Maar dat stond de auteurs volgens mij ook zeker niet voor ogen. Ze wilden een toegankelijke gids schrijven voor pastores die geroepen zijn mensen in psychisch leed bij te staan. Een soort pastoraal vademecum dus. En daarin zijn ze prima geslaagd.

BOEKGEGEVENSHandboek pastoraat bij psychische problemen, Hanneke Schaap-Jonker (redactie), KokBoekencentrum Uitgevers, Utrecht 2020, 171 pagina’s, ISBN 9789043534260, € 18,99.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen