"Waarheen leidt de weg" erg gewild in crematoria

Als de mens naar zijn laatste rustplaats wordt gebracht, dan zwijgen meestal alle stemmen. De muziek is verstomd, want bij muziek, zo menen we, hoort vreugde, vrolijkheid en optimisme. Toch heb ik het eenmaal meegemaakt dat op een koude, winderige dodenakker een psalm van David opklonk. Terwijl de kist aan de aarde werd toevertrouwd klonk het beverig, maar vastbesloten: ,,Gii hebt mijn ziel beveiligd voor de dood; (...) Gij hebt mijn smart verdreven." En als je dan weten mag dat de grondslag daarvoor geen brutaal, menselijk optimisme is, maar vrije genade waardoor de overledene heenging om voor eeuwig zijn Koning groot te maken, ja, dan wordt zo' n psalm van enkele regels plotseling een hele preek. Dan verkondigt op dat moment het winderige hemelrond boven de koude dodenakker volop Gods eer en heerlijkheid.

Treurlied
We zijn dat eigenlijk niet zo gewend, om bij het open graf te zingen. Maar als het een open graf is onder een geopende hemel, dan is er eigenlijk alle reden om te zingen, misschien zelfs alle reden om verwonderd te huppelen van zielevreugd, omdat er weer een zondaar was die zijn wens verkrijgen mocht. Overigens: als onze schuchtere soberheid ons daarvan weerhoudt, of als we zeer bezet zijn van het besef dat het maar een nauwelij ks zalig worden" is, dan is er voor de stilte evenzeer veel te zeggen. De Bijbel geeft een aantal aangrijpende voorbeelden van zang en muziek op droevige ogenblikken. David zingt een treurlied bij de dood van zijn goede vriend Jonathan; als koning Josia sneuvelt in de strijd tegen Necho, maakt de profeet Jeremia een klaaglied dat gezongen werd door al wat maarzingen kon. Het boek Klaagliederen is gevuld met treurzangen. Bij de begrafenisgewoonten van Israël klonk als regel ook muziek, weeklagen en droevig fluitspel. De pijpers speelden bij het dode dochtertje van overste Jaïrus. Volgens rabbijnse berichten zouden er bij een begrafenisplechtigheid minstens twee fluitisten aanwezig moeten zijn en ook de trommel met haar doffe klanken werd aanbevolen.

Kracht
Over de kracht van muziek is ook op deze plaats al veel gezegd. In een mensenleven kan droefheid en verdriet zo allesoverstelpend groot zijn dat woorden onmogelijk zijn geworden. In het aarzelend zingen van een psalm kan het dan wel zijn dat de klacht en de nood door God worden gehoord. In sommige composities voor orgel vind je dat terug: in "Litanies" (klaagzangen) van de vroeg gestorven Jehan Alain, ook in het te populaire "Marche funèbre et Chant séraphique" van A. Guilmant. Bij crematies wordt ook steeds meer muziek gesignaleerd. In het recente verleden bracht men daar veelal ingeblikte muziek ten gehore, nu treden steeds meer heuse muzikanten op, die de lugubere sfeer van de dood moeten verjagen. De violist Herman Krebbers werd eens ingehuurd om in het eenzame gezelschap van de dode het "Air" van Bach te spelen. Hij vond het,,ontzettend, ik kon de stok bijna niet op de snaar houden." Krebbers zegt vele verzoeken te krijgen om te spelen bij een uitvaart, maar de meeste wijst hij af. ,,Het grijpt me te veelaan."

Waarheen
In kringen van Apostolische gemeenten wil bij een overlijden nog wel eens een heel koor aantreden, bij volgelingen van het Leger des Heils een compleet muziekkorps. Aanhangers van Baghwan ontketenen de meest heftige taferelen waarbij ze de dode omringen met tromgeroffel. Het zijn meestal primitieve religieuze gevoelens die mensen doen vragen naar muziek bij de baar. Mieke Telkamps "Waarheen leidt de weg..." staat in het crematorium in Dieren op nummer 1, andere veel gevraagde nummers zijn het Ave Maria van Bach, het Ave Verum van Mozart, het Slavenkoor van Verdi en geestelijke liederen als "De Heer is mijn Herder" en "Wat de toekomst brengen moge, mij geleidt des Heren hand". Dat het nogal eens meer om het sfeertje gaat dan om de daadwerkelijke inhoud bewijst het bij crematies grijs gedraaide Largo van Handel, dat niets met droefheid te maken heeft. Het is een loflied op een boom uit een komische opera.

Stilte
Dat alles aanschouwende, zegje: dan liever de stilte. De dood heeft gesproken, de mens gaat naar zijn eeuwig huis en zelfs de ruwste bonk beeft op zijn minst voor even. Maar als de dood in waarheid niét het laatste woord heeft, dan kan een psalm het ongenaakbare van de dodenakker overwinnen. ,,Uw dierb're gunst is m'altoos bijgebleven; 'kzal, voor Gods oog, naar Zijn bevelen leven; zo word' door mij Zijn Naam altoos verheven; zo word' Zijn lof vergroot." Zie, dat is nou ook muziek.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen