Pascal 400 jaar – de heruitgave van het proefschrift van dr. W. Aalders

19 juni jl. was het vierhonderd jaar geleden dat Blaise Pascal werd geboren. Het stemt dankbaar dat deze datum niet onopgemerkt voorbij is gegaan. Op zijn geboortedag verscheen een apostolische brief van paus Franciscus over de betekenis van Pascal, onder de titel Sublimitas et miseria hominis: ‘De grootheid en de misère van de mens’.

Ook in Nederland werd aandacht gegeven aan Pascal. Voor De Groene Amsterdammer van vorige week schreef schrijver en essayist Willem Jan Otten een zeer lezenswaardig artikel. Uit elke zin blijkt hoezeer en waarom Pascal intrigeert.

Opvallend en veelzeggend is één verschil met de brief van de paus. Willem Jan Otten – ongetwijfeld beïnvloed door Lev Sjestov (1966 – 1938), die hij ook aanhaalt – legt de nadruk op het feit dat volgens Pascal het denken de mens ertoe brengt om eraan te wanhopen dat hij via de weg van het denken zelf de waarheid kan bereiken. Maar er is een àndere weg: God openbaart zich aan de mens via zijn hart, via de ervaring.

De paus legt een ander accent. Hij benadrukt, in navolging van zijn voorganger paus Benedictus, dat het geloof niet haaks staat op het denken. Zoals de geleerde bij intuïtie de dingen doorziet (vanuit een overzicht dat hem intuïtief geschonken wordt), zo leert de mens God kennen doordat God zijn hart aan spreekt. Er is niet alleen spanning tussen het denken en het geloof, maar ook een analogie: de analogie tussen de wijze waarop wij dingen (intuïtief) begrijpen en het geloof dat Gods waarheid ‘begrijpt’ door het hart. In beide gevallen dringt de waarheid zich aan ons op.

Als ik het goed zie, treffen we bij Willem Jan Otten een teneur aan die kenmerkend is voor veel gelovigen in Nederland, zowel katholiek als protestants: de hang naar een zeker pessimisme, om vandaaruit het geloof te benaderen. Het is de vraag of deze benadering geheel recht doet aan Pascal en aan het christelijke geloof als zodanig.

Juist met het oog op deze vraag is de verschijning van de herdruk van het proefschrift van dr. Aalders Pascal als apologetisch prediker van betekenis (1942). Het boek is deze week uitgekomen. Zelf schreef ik het voorwoord in het boek, waarin ik – naar ik hoop – in het licht heb kunnen stellen hoe Aalders in zijn proefschrift en in zijn latere geschriften Pascal gelezen en benut heeft en welke plaats volgens hem Pascal toekent aan ‘de vragen van het hart’ als toeleiding tot het christelijke geloof.

Ik wil het boek bijzonder aanbevelen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen