De mens, zoals hij gezien wordt door de sociologie

De voorzitter Mr. Notaris Hempenius opende de eerste bijeenkomst van dit nieuwe jaar en heette de aanwezigen, inzonderheid de spreker Prof. Dr. Sj.

Groenman welkom. Spr. zei, dat het de gewoonte was in de pauze van de eerste vergadering van het nieuwe jaar de voorzittershamers over te dragen aan de voorz. van de Natuur Wetensch. afdeling dhr. G. P. A. Frijllnk; die echter binnenkort vertrekt. Daarom wilde het bestuur deze keer afwijken en dit nu reeds doen. In hartelijke woorden bracht spr. dank aan de heer Frijlink voor alles wat hij voor het Genootschap gedaan had. Ook mevr. Frijlink werd dank gezegd voor de gastvrijheid die zij steeds het bestuur had betoond.

Mr. Hempenius droeg deiarna de voorzittershamer symbohsch over aan dhr. Frijlink. die een kort afscheidswoord sprak. Node scheidde hij v.h. Genootschap, dat onmisbaar voor het eiland blijkt te zijn. Hij wenste het Genootschap verdere groei en bloei toe en hoopte het contact met de vereniging steeds te onderhouden.

Mededelingen

De secretaris Dr. Stoel deed enkele mededelingen o.m. dat het Jaarboek nog niet kon worden aangeboden. Dit zou eerst de volgende vergadering in Febr. a.s. gereed zijn. Dan werd meegedeeld dat de e.v. bijeenkomst in de belangstelling zal staan van Frans Marokko; 5 Maart spreekt de schrijver den Doolaard over Joego Slavië. Wat de natuur wetenschappelijke vacature betreft heeft het bestuur gemeend de voorzittershamer aan dokttr de Man van Nieuwe Tonge over te dragen. (Applaus.) Deze werd bij acclamatie daartoe benoemd en nam direct daarop aan de bestuurstafel plaats.

Lezing van Prof. Dr. Groenman

Prof. Groenman begon met te zeggen, dat hij een eigen visie zou geven over de mens, zoals die gezien wordt door de sociologie. Allereerst gaf spr. enige definities over sociologie en noemde deze o.m. „de aanpassend handelende mens in groepsverband. Men hoort hierin het woord „groep", en ook „hande­ len." Wij werken n.1. met gegevens die worden aangedragen zei spr. Een mens imiteert, treedt in groepen op. Hij verduidelijkte dit met een voorbeeld: als er één kucht, kuchen ze allemaal. Als er een lacht, heeft het navolging.

Wanneer een mens In moeilijkheden zit, zoekt hij een zondeblok; de socioloog noemt dit projectie. In de sociale sociologie wordt dit genoemd flustratie agressie" flustratie, d.w.z. men is de kluts kwijt, men komt in moeiUjkheden, waardoor agressie ontstaat. Het derde begrip uit de definitie is „aanpassen." Spr. zeide daarop later terug te komen. Wij bestuderen de handelende mens, zoals die t.o.v. zijn omgeving handelt. Op een bord tekende spr. meerdere kringen, hij ging- uit van de mens zelf. Vanuit het kernpunt gaf hij een beschouwing over het geographisch milieu, de eigenschappen van de mens, de winnende krachten, waaruit het groepsleven ontstaat. In het menselijk leven ontstaat een 3e factor, n.1. de cultuur, die men niet te hoog moet aanslaan. Cultuur, die uiteenvalt in religie, kunst, taal, recht (wetten). De sociologie heeft het groepsleven tot object; andere vormen worden door andere wetenschappen bestudeerd.

In de vorige eeuw ontstond de sociologie als wetenschap. Allerlei theoriën, die van de mens uit het geogr. milieu worden afgeleid zoals psychologische en biologische theorieën, worden thans niet meer geaccepteerd, ook niet uit de sociale factor. De sociologie heeft zich verlegd naar het groepsleven zelf. van daaruit wordt de mens verklaard.

De mens wordt als wezen beschouwd, met wil, denkvermogen, bewustzijn. Het is een milieu dat uitdaagt, de actief handelende mens. Het hangt er nu vanaf welke zin kennen wij er aan toe. Spr. illustreerde dit met een bord: verboden toegang. Ziet men dat, gaat men niet door, óf men doet het wél. Er wordt een zin aan toegekend. Geen determinisme, maar zingeving. Daaiinee kwam spr. op „aanpassen". Normatief. De mens past aan, doet er iets op — of niets — dat is ook een vorm, zonder idealistische toepassing van norm. Spr. trof vergelijkingen met de na

Spr. trof vergelijkingen met de natuurwetenschap. Daar experimenteert men; hoewel men de situatie beheerst. Het resultaat kan men bekijken. Dit experiment is in de sociologie niet mogelijk. Met de mens ligt het anders, die heeft een doel in zichzelf. Als men vraagt of test, heeft men een zin. De natuurwetenschappelijke mens zegt

De natuurwetenschappelijke mens zegt misschien, dat hebben wij ook (microscopisch onderzoek) maar er heeft geen zingeving plaats. Het gebruik van de middelen is lijdelijk. Spr. noemde als ductievermogen tracht op te voeren, voorbeeld hoe men in Amerika het pro­ met muziek in werkplaatsen, verande­ door proeven op arbeiders en arbeidsters ring van plaats enz. Daarbij is nooit een juist beeld te krijgen, want de werkers ben, ziekte thuis, onenigheid enz. Het kunnen persoonlijke moeilijkheden heb­ zijn mensen. Bij de natuurwetenschap kan men voorspellen: bij de sociologie niet. Het gaat niet verder dan waarop redelijke wijze kan worden gerekend. De socioloog beziet de maatschappelijke verhoudingen, er rekening mee houdend, dat dit of dat kan komen.

Hoe wij de mens i.ien, heeft niet met diens leven,sbeschouwing te maken. Dok niet als scbepsel Gods, maar hoc nij 7ich vertoont. Wat de diepste grond is. ife het terrein voor de theoloog.

Aanpassing is niet wederzijds: wij passen ons aan aan de kou, de kou niet aan ons. Onze voorouders pasten /Ach anders aan aan de kou dan wij. Spr. kwam daarmee tot een ander prinripc: de dynamiek. De mens past aan, is dynamisch. Hoe ontstaat de dynamiek vroeg spr.? In de vorige eeuw zag men dat eenvoudig. Nu zegt iedere jongen: de aarde is rond de geleerde Gr eken zagen de aarde als een vlak, llniair, met een sltngerbeweging!

Beweging is noodzakelijke dwarig, wij wijken daarvan af. De dynamiek ontstaat omdat wij leven. Spr. illustreerde dat met het spelen van jongens: zo hebben ze pret, zo hebben ze ruzie. Bij mensen ontstaJan spanningen, het leven \ raagt handelen; dat is dynamiek. Als de mens leeft maakt hij cultuurgoederen; hij is dynamisch, maar heeft vaste normen. We leggen b.v. alles vast in een zekere vorm, de boel thuis, stratenplannen, systemen. Is er een bepaalde vorm, die moeilijk valt te wijzigen. Bij de dynamiek treedt op wat men in Amerikaanse lectuur noemt: the social lag", d.w.z. wat achteraan huppelt, het hinkend been!

Daarmee kwam spr. op de problemen waarmee de sociologie zich inlaat; industrie, vestiging; comminicatie-middelen, veranderingen in gemeenten die groter worden enz. Wat gebeurd er ? De dynamiek is met zo „wild" als men oppervlakkig denkt: er zijn vaste gietvormen, zoals we in ons dagelijks leven naar vaste vormen handelen. We bezitten „frames", on handelen naar eeu bepaald frame. De mens bekleedt onderscheiden ,,rol

De mens bekleedt onderscheiden ,,rollen" — ze worden ingeleefd — werkelijk leven doen we ze niet. In een moderne stad b.v. leeft men in diverse rollen. In de stad benaderen we de mensen ten dele; functioneel, in sigmentrollen. Bij het kind is dit anders, die ziet de volle mens!

De situatie van de sohool is io, dat het kind geleid wordt naar de maatschappü die het niet kent; waarom ze elgenJük maar tot hal- ve mensen worden opgeleid. Prof. Nieuwenhiiizen heeft daar op gewezen om hiermee rekening te houden bij het onderwijs in de hooajste klassen. De maatschappü is hard.

De mens leeft midden in de dynamiek en vorm; de vorm bewaard voor wilde dynamiek. Hij schuurt zich aan vormen, hij leeft in rollen. De grondslag van de sociologie is het „verstehen", het begrijpen. We moeten om zo te zeggen in de huid van de mens kruipen. De mens is ,,bezield" — hij „wil" wat.

In sociologische geschriften zal men wel statistieken aantreffen, we „kurven" ook. Hoe rijmt zich dat, stelde spr. als vraag t.o. het kwalitatieve?

We tellen om aanwijzingen te krijgen. Bij de statistieken komt echter uit, dat de mens handelt naar een bepaalde vo«n of patroon. Zo verloopt het geboortecijfer b.v. naar een bepaald patroon (wel met afwijkingen). Er zijn stijlen: er is ook een geboortestijl. Een stijl voor de landbouw, een bepaald bedrijfsplan, waarbij de kleine landbouwer zich naar de grote voegt. De mode gaat ook langs een bepaalde norm: zo hebben we nu de H-lijn. Deze patronen wijzigen zich uitermate langzaam, behalve wanneer er disorde komt. In 194f< (direct na de oorlog) deed men b.v. gek. Toen las een gereformeerde zonder meer het Vrije Volk! Sociologisch psychologisch was het toen een interessant jaar.

Objectiviteit

Hoe kan een socioloog objectief blijven was het laatste punt dat spr. aan de orde stelde. Zelf is hij ook mens, zelf heeft hij ook een levensbeschouwing. Hij moet trachten objectief te zijn en de waardering van de gegevens over laten aan anderen zei spr. Niet aan de socioloog in hem. Dat is moeilijk, omdat do socioloog zelf ui een bepaalde groep leeft, hij is kind van zijn tijd, hij krijgt er een tik van mee. Waar de socioloog voorkeur voor heeft, dit moet hij in zijn werk uitschakelen en zich volledig onder discipline stellen. In dit geval wees hij op een boek van Prof. v. Heek die als Ned. Hervormde schreef over het geboorte-niveau der katholieken. Hier kon een rol spelen, dat door de vele geboorten het katholicisme zou kunnen overheersen, maar in zijn boek is dat niet merkbaar. Het is als zodanig van kath. zijde geprezen. Spr. stelde vast dat het toch mogelijk moet zijn, wanneer men zich onder dicipline zet, tot een-behoorlijke objectiviteit te geraken. Op deze lezing volgde een discussie. leerzame

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen