Hervormde gezanten

Het is al weer 25 jaar geleden dat er een boekje verscheen onder de titel 'Zij die bleven '. Het betrof een bundeling schetsen over leven en werk van een achttal predikanten die niet meegingen met de Afscheiding. Maar die bleven waar ze waren: in de vaderlandse kerk. Ofwel de kerk der vaderen.

Ik heb sindsdien een zwak voor dat boek gehad. Ik weet nog dat ik het voor de eerste keer las, geboeid ­ dat zeker. Maar nadien pakte ik het telkens weer. Gewoon omdat het mij pakte. De beschrijving van predikers ­ orthodoxe, tegelijkertijd bevindelijke predikers, die midden in de 19e eeuw trouw bleven aan hun kerk. hoe vervallen die ook was.

Ik moet erbij zeggen dat de toonzetting van het boek er één is van betrokkenheid en gevoeligheid. Hervormden schreven over hervormden, dat kon niet missen. Ook al is hier en daar de pure objectiviteit wel eens vergeten, juist die warme bezieldheid deed me en doet me weldadig aan.

En nu is er opnieuw een boek verschenen over 'hervormde gezanten'. Het betreft de predikanten J.A. van Boven, D.J. van de Graaf, C.B. Holland en D.Th. Keek. Ze worden in dit boek nadrukkelijk gepresenteerd als staande binnen de Hervormde Kerk. zelfs tot in de titel toe. Overigens zijn ze van een andere generatie dan de eerstgenoemden. Het nu beschreven viertal diende hun gemeenten (grofweg aangeduid) gedurende de eerste helft van de vorige eeuw.

De eigenschap die deze vier verbindt, is overigens niet alleen het hervormde element. De schrijver, de heer J.P. Neven, die eerder een biografie over de bekende ds. W.L. Tukker publiceerde, brengt de boodschap die ze brachten onder de gemeenschappelijke noemer van een 'bevindelijke prediking". En dat is terecht zo getypeerd. Niet dat er geen verschillen binnen dit viertal te signaleren zijn. maar de gemeenschappelijkheid is groter dan de verscheidenheid.

Ds. J.A. van Boven (t 1933) wordt getekend als een beminnelijke dominee. Op de afgedrukte foto's lijkt hij een stuurse en afstandelijke man te zijn. Maar het tegendeel was kennelijk waar. Vriendelijk en hartelijk was hij in zijn optreden. Een groot aantal preken is van hem overgeleverd. Zodat we over de mhoud daarvan niet in het ongewisse behoeven te zijn. Vele jaren diende hij de gemeenten waar hij stond. 55 jaar in totaal. Aan de gemeente van Ede was hij wel twintig jaar lang verbonden, gedurende een tweetal perioden. Misschien is deze toegewijde dominee het best te typeren met de woorden die na zijn overlijden aan hem werden gewijd in het Jaarboek van de Nederlandsche Hervormde Kerk. "Van liarte was ds. Van Boven de gereformeerde heguiselen toegedaan en in geheel zijn prediking kwam steeds naar voren Gods vrije genade voor niets­hebbende en allesverbeurd­hebbende zondaren. Met wannte en liefde mocht hij steeds heenwijzen naar Hem in Wiens eigendom te zijn alteen de enige troost ligt in leven en in steiTen... "

Het tweede hoofdstuk is gewijd aan ds. D.J. van de Graaf (< 1960). Hij is een hee begeerde dominee geweest. Vele tientallen beroepen ontvmg hij. Hij was een zwager van de meer bekende ds. I. Kievit. Hij dien­ de een flink aantal gemeenten, onder meer Ridderkerk en Schoonhoven. In Ede was hij de opvolger van de genoemde ds. Van Boven. Diverse gebeurtenissen passeren in deze levensschets de revue. Onder meer zijn contacten met godvrezende leden van zijn gemeente. AlsnTede het feit dat hij in 1923 toetrad tot het hooldbestuur van de SGP. In dat verband waren er contacten tussen ds. Van de Graaien ds. G.H. Kersten, prominent predikant van de Gereformeerde Gemeenten. Bij een bezoek van de laatste aan de pastorie in Ridderkerk liet ds. Van de Graaf aan zijn gast het kerkgebouw zien. Ds. Kersten vroeg of hij in die kerk alles zeggen mocht. Van de Graaf antwoordde: "Alles. Ik mag de volle raad Gods verkondigen." Waarop de ander reageerde: "Blijf dan waar je bent..."

Als het hoogtepunt m deze bundel heb ik hoofdstuk drie ervaren, de biografische schets over ds. C.B. Holland (t 1948). Hij moet een markant figuur geweest zijn, die opviel door zijn zware stem en zijn forse gestalte. Maar meer nog dan door zijn rijzige statuur was hij iemand die door zijn innerlijk gezag en geestelijke zeggingskracht respect opriep. Hij was. zo typeert de heer Neven hem terecht, een prediker van Gods gerechtigheid. Zeil geoefend in de weg van het lijden wilde hij niet anders dan een getuige van Christus zijn. Zijn prediking laat een sterke inhoudelijke verwantschap met die van de 19e­eeuwer dr H.F. Kohlbrugge bemerken. Hij preekte Christus voor verloren zondaren. Hij deed dat in een sterk contrasterende stijl. Waarin hij de paradoxen van het leven des geloofs scherp tekende. Zelf heb ik bijzondere herinneringen aan zijn prekenbundel 'Licht en leiding', waarvan in 1984 een herdruk verscheen. Ds. Holland maakte in 1944 ook de aangrijpende deportatie van de mannen van Putten mee.

Tot slot ds. D.Th. Keek, die in 1945 overleed. Deze dominee had grote achting in de gezelschapskringen van Gods volk. Tengevolge van een sterke band met ds. J.P. Paauwe. die in 1914 buiten de Hervormde Kerk kwam te staan, liet ook ds. Keek zich mee­ slepen door separatistische gevoelens. Zeven jaar lang kwam hij zodoende buiten ambt en kerk terecht. Totdat hij moest erkennen dat hij "te zeer geleefd had onder de bekoring \ an mijn hoogachting \ oor hen voor wie ik ontzag had. zodat ik hen meer volgde dan ' acht gaf op Gods Woord." Indrukwekkend ' is de brief uit 1923, gericht aan een gezel­ schapsvriend, waann hij zijn schuld m dezen erkent en zijn terugkeer naar de Hervormde Kerk toelichtte. Een enkele zin daaruit: "Het is de Hemel bekend hoe ik hieronder zuch­ tende en verlegen verkeerd heb. en aan de gedachte daaromtrent eerst geen toegang heb ­ willen verlenen, vrezende mijn eigen arglistig hart. en hoe behoeftig ik geweest ben om'' het licht van Gods Woord. Maar ik kan hier niets inbrengen tegen de klare getuigenissen der Waarheid en der Oude Kerk, hoe donker en eenzaam de weg zelf ook is. " Hij werd na gedane schuldbelijdenis weer toegelaten tot de Evangeliebediening en is nog jaren die­ naar van het Woord geweest, onder meer in Garderen en in Staphorst.

Van de hand van ds. Keek is een bundeltje brieven in druk uitgegeven. Ik besluit met een typering van de inhoud daarvan: "Hij heeft geen ander fundament willen leggen dan dat gelegd IS. hetwelk is in Christus Jezus en Dien gekruisigd. Hoe ruim in de aanbieding, hoe afsnijdend in de toepassing, hoe zuiver in de grondslagen zijn deze brieven inhoude­ lijk." Dat lijkt me een goed getuigenis...

N.a.v.: J.P. Neven. Hen'ormde gezanten. Het leven van de predikanten J.A. van Boven. D.J. van de Graaf. C.B. Holland en D.Th. Keek. Uitgeverij De Groot Goiidriaan te Kampen, Gebonden. Geïllustreerd. 176 pag. ISBN 90­6140­914­4. Prijs €19.90.

J.M.J. Kieviet

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen