De Kerk in Hongarije

Hoe machteloos de kerk achter het ijzeren gordijn is blijkt uit een artikel in „Nederlands Dagblad" van 17 febr. j.l. waarin verhaald wordt hoe de met de communistische macht samenwerkende Hongaarse kerkleiding de gereformeerden in Debrecen hun kerkgebouw heeft ontnomen.

Het conflict tussen gemeente en landelijke kerkleiding heeft zich ongeveer een maand geleden, 20 januari, toegespitst, door middel van een proces tegen de predikant Jozsef Elias. Dit gebeurde door niemand anders dan de hoogste leider in de hiërarchie van de Hongaarse gereformeerde kerken, de in 1958 tot bisschop aanstelde dr. Bartha Tibor. Volgens recente berichten uit zeer betrouwbare bron, is ds. Elias via dit proces inderdaad het slachtoffer geworden van „hoog-kerkelijke" en staatsbelangen. Maar tevens zou - voor het eerst sedert 1956! - ook het publieke protest opklinken van enkele bijbelgetrouw gebleven predikanten.

Debrecen, waar zich de moeilijkheden afspelen, is een stad in oostelijk Hongarije met zo'n 155.000 inwoners. Mede door de aanwezigheid van een Theologische Academie en een beroemde bibliotheek vormt Debrecen reeds sedert enige honderden jaren een bekend Calvinistisch centrum in Oost-Europa. Maar zoals ook elders in Hongarije gebeurde, werd door communistische anti-religieuze propaganda en materialisme de gereformeerde kerk in Debrecen kleiner. De kiem voor het conflict in 1972/'73 was gelegd.

In het begin van de zestiger jaren kwamen de gemeente en kerkeraad te Debrecen tot het oordeel dat het in gebruik zijnde kerkgebouw in feite te groot was geworden. Aan de landelijke kerkleiding, dr. Bartha Tibor, en de overheid in Boedapest, werd toen het volgende voorstel gedaan: Wij zijn bereid onze kerk aan u te verkopen, indien ons daarvoor in de plaats een kleinere kerk ter beschikking wordt gesteld. Na dit voorstel gedaan te hebben (1962), vernamen ds. Jozsef Elias en zijn gemeente lange tijd niets meer. Maar dit wilde met zeggen dat er ook niets gebeurde . . .
Eind vorig jaar werd de gemeente van de gereformeerde kerk in Debrecen het volgende gewaar: Reeds in 1967, en dus al vijf jaar geleden, verkocht de landelijke kerkleiding, dr. Bartha Tibor, het te groot geworden kerkgebouw in Debrecen, alsmede de pastorie van ds. Elias, in het geheim aan de staat. Dit dus zonder kerkeraad of gemeente in deze transactie te kennen, laat staan er toestemming voor te vragen.
De geheime verkoop van 1967 was in alle opzichten een slag in het gelaat van de gemeente te Debrecen. Want nadrukkelijk in strijd met de voorstellen van 1962, zorgde de landelijke kerkleiding niet voor een kleiner kerkgebouw, ter vervanging van de te groot geworden kerk. In feite werd de gemeente hierdoor van haar kerk en pastorie beroofd.
(Aanvullende bijzonderheid: terwijl de waarde van de kerk op 18 miljoen forint geschat wordt, liet dr. Bartha Tibor de staat slechts 8 miljoen forint betalen).

Protest
Na het bekend worden van de geheime verkoop, werd er uiteraard door ds. Jozsef Elias geprotesteerd. Deze predikant die als Schriftgetrouw bekend staat, had tot dan toe nimmer voor moeilijkheden met bisschoppen en/of staat gezorgd. Integendeel, ds. Elias had mede hierom een goede naam, omdat hij tijdens de Tweede Wereldoorlog Joden tegen de nazi's heeft geholpen, en hun verschillende leven heeft gered. Ds. Jozsef Elias is zelf een Jood.
Hij deed dit op het daartoe bestemde adres
Maar in 1972 protesteerde deze predikant, en hoofdbisschop dr. Bartha Tibor. Deze bij de goede gereformeerde Hongaren niet al te best bekend staande kerkleider, werd - zoals gezegd - in 1958 aangesteld als opvolger van bisschop Péter Janos.
Van deze Péter Janos die als standplaats Debrecen had, is de volgende beruchte uitspraak bekend: „Onze volken staan in de grote wereldvragen van oorlog en vrede aan de kant van de Sowjet-Unie, omdat deze de vredeswil van de volken ernstig neemt. Van de kerk is dat niet slechts een stelling van woorden, maar een zaak van gebeden en dienst".
Is het wonder dat Péter Janos later een politieke functie toevertrouwd kreeg, en zelfs tot op vandaag minister van Buitenlandse Zaken is? Dit maakt het begrijpelijk dat ook de opvolger van bisschop Péter, uiterst betrouwbaar in de ogen van het bewind in Boedapest moest zijn. Het werd dus Bartha Tibor, die tevens over uitstekende relaties met de Sowjet-Unie bleek te beschikken.
Het protest van ds. Elias viel bij dr. Bartha Tibor in slechte aarde. In november 1972 zette hij de predikant uit zijn ambt, zodat deze nu ook het Woord niet meer kan bedienen. Bartha Tibor ging echter verder, want - zoals in het begin van dit artikel vermeld - hij klaagde ds. Elias bij de burgerlijke rechter aan. Het proces diende op 20 januari en werd door ds. Elias verloren.
De aanklacht tegen de predikant uit Debrecen had overigens niets te maken met de betreffende geheime verkoop van het kerkgebouw, waarover ook de hoofdbisschop liever niet teveel zal praten. Neen, tegen ds. Jozsef Elias werd aangevoerd dat hij ongerechtvaardigde kritiek zou hebben geuit jegens de leider van de afdeling sociale aangelegenheden binnen de gereformeerde kerk, Türos Aladar. Nu heeft ds. Elias inderdaad kritiek op het handelen van Türos Aladar uitgeoefend maar dat naar alle waarschijnlijkheid te recht. De toestanden in een bejaardentehuis in Debrecen zouden volstrekt a-sociaal zijn, terwijl Türos Aladar als verantwoordelijke persoon hierin verandering had behoren te brengen. Deze Türos Aladar zou echter niet alleen onzuiver zijn met betrekking tot de gereformeerde leer, maar zich tevens verrijken uit de gelden die zijn sociale afdeling ter beschikking zijn gesteld. (Een andere aanklacht tegen ds. Elias hield in dat hij in eigen kerk moeilijkheden heeft gemaakt op godsdienstig terrein).

Beroering
Over de gang van zaken in Debrecen is in de Hongaarse gereformeerde kerk beroering ontstaan. Geschokt door de positiekeuze van hun hoofdbisschop dr. Bartha Tibor overwegen enige tientallen predikanten publiek te protesteren. Dit zou gebeuren via het publiceren van een manifest, iets dat sedert het jaar van de Hongaarse opstand, 1956, niet meer is gebeurd.
Voor zo'n protest is bijzonder veel moed nodig. Neen zeggen tegen kerkleiding en staat is in Hongarije nog altijd het gevaarlijkste wat er bestaat. Van het aan het daglicht brengen van duistere transacties ten koste van de gelovigen geldt natuurlijk hetzelfde. En dit temeer, daar sommige grote kerkgenootschappen in het Westen hun financiële steun aan de Hongaarse kerken juist laten lopen via deze kerkleiding.
Dit laatste is bijvoorbeeld ook gebeurd met gelden die afkomstig zijn van de Nederlandse Hervormde kerk. Deze gelden werden overgedragen na een bezoek van leiders van de Hongaarse gereformeerde kerk aan Nederland. Ook deze voor Hongarije zo waardevolle deviezen zouden eerder terecht zijn gekomen bij allerlei staatsinstellingen dan bij de werkelijke gelovigen in de gemeenten. Bekend is dat in Nederland de uit Hongarije afkomstige ds. Tüski de vertrouwensman van de Hongaarse kerkleiding is en dat hij verschillende hulpacties begeleidt . . .
Inmiddels groeit in Debrecen, maar daar niet alleen, de crisis. De autoriteiten van staat en kerk keerden zich tegen ds. Jozsef Elias en zijn gemeente, en hebben toen het kwaad werd ontdekt, een goed-gereformeerde predikant zijn ambt ontnomen. Andere goed-gereformeerde predikanten bezinnen zich op tegenactie, maar lopen daarbij onmiddellijk gevaar in de gevangenis te worden opgesloten. Vele gelovigen in Hongarije houden hun hart vast. Wordt de druk op de christenen weer groter?
Op enkele honderden kilometers van Hongarije ligt het Westen waarmee het Oostblok zegt zulke goede betrekkingen te hebben. Hoe zou dat Westen dan kunnen zwijgen wanneer anderen in nood zijn? Daarom maken wij deze zaak bekend. Opdat zij die invloed hebben opponeren. Opdat de schande van Debrecen terugkeert tot de ware schuldigen.

Laten wij deze lijdende mede-christenen in de wereld niet vergeten.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen