Bedoeling en Bewerking.

Het is altijd moeilijk, in critischen zin te schrijven over een boek, van welks uitnemende bedoeling men overtuigd is. Men wil dan gaarne om die goede bedoeling zulk een boek waardeeren en gevoelt aan den anderen kant den recensenteaphcht de bezwaren, die men ziet, naar voren te brengen.

In die conditie verkeer ik ten opzichte van den roman van Mevrouw van Hoogstraten—Schoch, „Horizon", deel van de uitgaven 1933 van de Vereeniging Christelijke Lectuur.

Maar reeds zijn de deelen van den nieuwen jaargang verschenen, en dus is uitstellen niet langer mogelijk.

Van de uitnemende bedoeling zal ieder overtuigd zijn, die dezen lijvigen roman gelezen heeft. Ze blijkt trouwens reeds uit de Inleiding, die als het ware de moüveering is van de uitgave. Met een citaat, ontleend aan een artikel van Prof. Dr M. van Rhijn, deelt de Schrijfster in die Inleiding mee, dat ze wijzen wil op de moderne samenleving in haar verwording en complicatie, speciaal wat betreft de levenshouding en levensinrichting van de moderne jeugd, en dat ze daartegenover wil doen zien hoe de persoon van Christus den gezichtskring der tegenwoordige generatie binnentreedt, machtig en onweerstaanbaar.

Inderdaad een belangwekkende slof voor een modernen roman.

En dat te meer, omdat ze om behandeling roept.

De moderne romanliteratuur is vol van de vraagstukken en moeilijkheden, die met levenshouding en levensinrichting in verband staan en de tragische leegte der rustelooze zoekers naar oplossing en bevrediging is een van haar duidelijkste openbaringen.

Daartegenover kan de christelijke romankunst, die voor die leegte vervulling kent en die Christus kan aanwijzen als de Weg, de Waarheid en het Leven, een krachtige getuige zijn.

Een christelijke roman over deze stof beteekent dus zeker een vervulling. En wanneer een Auteur het onderneemt, zulk een roman te schrijven, is er alle reden, om die bedoeling te waardeeren.

In 't bijzonder begrijpt men die goede bedoeling, als die Auteur is Mevr. van Hoogstraten—Schoch.

Immers, we kennen sinds lang deze Schrijfster in haar begeeren, met haar boeken in christelijkthetischen en in moraliseerenden zin werkzaam te zijn.

Elk van haar vele belletristische verhalen is er op .gericht, eenig levensverschijnsel, een modern

vraagstuk, een geestesstrooming in het licht van positief christelijk belijden te stellen en de lezers het christelijk voorbeeld voor oogen te houden. Hoe zich de kracht van het christelijk geloof openbaart temidden van en veelszins tegenover het moderne leven, hoe de bekeering niet slechts levensverandering, maar ook levensheiliging brengt, hoe het geloovig gebed een bron is van toenemende sterkte — dat en veel meer wil Mevr. van Hoogstraten—Schoch doen verstaan. En met warmte en telkens nieuwe bezieling geeft ze zich aan die taak.

Nog eens weer — men begrijpt die uitnemende bedoeling, en gevoelt er al de sympathie voor, die ze verdient.

Zelfs vind ik meer dan één fragment uil dezen nieuwen roman, dat door die bedoeling gedragen wordt, goed geslaagd. Want Mevr. van Hoogstraten—Schoch kent het moderne leven en heeft een rijke ervaring, heeft ook in haar contact met menschen van allerlei slag veel gezien, naar beide kanten, zoowel van de armoede der wereld als van den rijkdorn der kinderen Gods. Als ze dus uit die ervaring vertelt en daarop ent haar bedoeling in thetischen zin werkzaam te zijn, dat is, te doen zien hoc het Koninkrijk Gods komende is ook in de verhoudingen van het moderne leven en Christus daarin „steeds meer op ons afkomt" — dan ontslaan er vanzelf momenten in het boek, waarvan iets uitgaat en die welgeslaagd mogen heeten.

Maar — en hier kom ik tot den anderen kant van de zaak — mei het aanwijzen en waardeeren van die goede bedoeling kan de recensent niet volstaan. Hij heeft niet te maken met fragmenten, doch met een geheel boek en zijn oordeel wordt niet bepaald door momenten, maar door de totaliteit van den roman.

En daarmee komen de bezwaren voor den dag.

De bezwaren zijn juist die van de goede bedoeling.

Er wordt teveel omgehaald in het boek — en er wordt teveel naar de bedoeling toe gewerkt. '

Te veel omgehaald. Want door het verhaal heen kruisen elkaar allerlei gescliiedenissen, die niets met elkaar te maken hebben en door de losse draden van coïncidenties met elkaar zijn verbonden. Voorts is de plaats van handeling niet constant en niet correlatief: we verkeeren in het boek in Nederlandsch-Oost-Indië, in Algiers en Noordelijk Afrika, op het zendingsterrein in West-Afrika, verder in Schotland en op onderscheidene plaatsen van ons eigen land; we komen in hotels en op mailbooten, in ziekenhuizen, zendingsposten, oude buitenverblijven, patriciërswoningen, dorpshuizen; we gaan om met toeristen, zendingshelpers, inboorlingen, rustige oude menschen, verbeten ontevredenen, met moderne jongelui en ouderwetsche bekrompenen, met deftige Haagsche familiën en simpele dorpelingeUj met geëmancipeerden en conservatieven — en nog veel en veel meer. En altijd weer is hel die eene hoofdfiguur, Monica, die de verbindende schakel vormt. Mei dikwijls geforceerde wendingen is ze hier en komt ze daar — en het is vermoeiend haar overal en altijd bezig te zieiij zelfs, neen juist in haar christelijken ijver.

Dit laatste brengt vanzelf op het tweede bezwaar: er wordt teveel naar de bedoeling toegewerkt.

Telkens komt Monica in een situatie, waarin ze spreken kan tegen de verwording en 'de leegte van het moderne leven. Daardoor is het boek vol van lange dialogen, die, omdat ze voortdurend terugkeeren en evenzoovaak uit de constellatie van het oogenblik voortvloeien, den indruk maken van opzettelijkheid. En als ware dal nog niet genoeg, houdt Monica ook openbare voordrachten, ' welker inhoud vele bladzijden vult.

Het is alles te veel, te zwaar van accent, te zeer op de bedoeling gericht. Ook de opeenhooping van spanningen, diep-ingrijpende gebeurtenissen, beproevingen is te groot. En de kleureffecten van geblaseerde moderniteit lol uiterste cultuurprimitivileit vormen Ie groote contrasten. Dal alles vermoeit, maakt lusteloos en ontstemd, het verveelt.

En het noodlottige gevolg is — dat het boek kracht van overtuiging mist. Een jongere, die het leest, vindt het alles veel te mooi om hem wezenlijk te boeien, hij vindt zich Ie veel bepreekt en wendt zich geërgerd af.

Wanneer de Schrijfster had willen volstaan met op een van de vele bestanddeelen van haar boek al haar aandacht Ie concentreeren, zou ze beter zijn geslaagd en had ze haar goede bedoeling bereikt, dan had dat eene moment de kracht gekregen, die voor de overtuiging van een ander noodig is en dan waren vanzelf de opzettelijkheden en toevalligheden niet zoo hinderlijk veelvuldig geworden.

De bedoehng heeft hier de bedoeling doen stranden.

„De Roode Golf", door M. v. d. Duin. Uitgave van J. H. Kok, N.V. te Kampen, 1933.

Het andere boek van de V. C. L., dal nog op bespreking wacht, is hel verhaal van M. v. d. Duin over de toestanden en verhoudingen in Rusland, dat door de „Roode Golf' wordt overstroomd. Ook dit boek is er een met een bedoeling: het wil waarschuwen legen het bolsjewistisch gevaar, dat men over hel algemeen Ie gering acht.

Maar die bedoeling gaat niet achter de bewerking schuil, doch krijgt er kracht door.

De Schrijver is in aanraking gekomen met iemand, die Azië en Rusland heeft doorreisd, die uit ervaring en aanschouwing van de Russische Revolutie en haar gevolgen vertellen kan.

En die mededeelingen heeft hij verwerkt in en tol een verhaal.

Dit ontstaan is aan den inhoud te bemerken. Als do menschen spreken b.v. hoort men duidelijk, dal de Schrijver aan 't woord is en als toestanden worden beschreven voelt men, dat de Auteur die zicli heeft voorgesteld, maar ze niet zelf heeft gezien.

Toch nemen deze dingen de kracht van het boek niet weg.

Want voor alles is hel een boek van lijden en strijden. De actie wordt samengetrokken om een familie, vader, moeder, zoon en dochter, die hel lijden doormaken van het groote-stads-proletariaal, die betrokken raken in een aanslag op den Czaar en dan naar Siberië worden verbannen en daar ander, maar niet minder zwaar lijden hebben te dooi'worstelen. Wat zij ondervinden doet den lezer de Roode Golf zien, die alles-bedervend en allesvernielend over het land en de menschen trekt. De broer uit het gezin wordt er door ovei-meesterd: hij heeft het vei'banningsoord weten te ontvluchten en is in Rusland teruggekeerd als overtuigd revolutionair. Hij maakt daar de revolutie mee en komt onder hel communistische regime tot hooge functies. Maar de zuster, die met hel Evangelie in aanraldng is gekomen, blijft een getrouw strijdster voor de eere Gods, al moet ze daarvoor allerlei ontbering lijden. Zoo staat in dit boek temidden van de woedende golven van rood geweld en atheïslischen haat het lichtende lo-uis van Christus, ieder, ooli den lezer, tot een getuigenis. En door de tegenstelling spreekt het beeld aangrijpendduidelijk.

Allerlei materiaal heeft de Schrijver verzameld en voorzoover hij het niet verwerkte in zijn verhaal, in aanteekeningen vastgelegd. Die aanteekeningeu zijn wel ietv/at vreemde toevoegsels aan den roman, maar aan den anderen kant zijn ze de fundeeringen van meegedeelde en anders haast niet te gelooven feiten.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen