Abortus

Onbespreekbaar

In de politiek en bij een oudere generatie voorvechters is wijziging van de abortus wetgeving vrijwel onbespreekbaar. Dit werd scherp gesignaleerd door de presentatoren van het tv-programma De Vooravond (24 september 2020). Te gast was Rebecca Gomperts, een Nederlandse abortusactivist die door Time Magazine op de lijst van honderd invloedrijkste personen was geplaatst.

Gomperts strijdt wereldwijd voor het recht op veilige abortus, bij voorkeur aangeduid als ‘abortushulpverlening’. Van een ingrijpende beslissing of een noodsituatie, zoals in de Nederlandse abortuswet staat, lijkt geen sprake te zijn. Gomperts beweert in de uitzending zelfs dat een vroege abortus eigenlijk altijd veiliger is, omdat bij een vroege abortus minder vrouwen overlijden dan bij een bevalling. Dat deze vergelijking voor het kind het verschil tussen geboren worden en sterven uitmaakt, blijft buiten beschouwing.

De presentatoren van het programma stellen daarop de vraag waarom het debat over abortus altijd zo scherp wordt gevoerd. Aan de ene kant staan mensen met een uitgesproken opvatting – ze verwijzen dan naar acties van Schreeuw om Leven. Maar aan de andere kant niet minder: abortus wordt altijd besproken in de sfeer van verworven rechten. De ‘feeste lijke stemming’ rond abortus be grijpen de presentatoren niet. Omdat Gomperts helemaal redeneert vanuit de vrouw en haar beslissing, krijgt ze ook de vraag of er dan een moment in de zwangerschap is waarop abortus niet meer zou mogen. Zij wil zich daar over niet uitspreken, maar lijkt ook deze beslissing uitsluitend bij de vrouw te willen laten. Wie de uitzending terugkijkt, ziet het ongemak van Gomperts bij dergelijke terechte maar kritische vragen.

Hoe moeilijk abortus bespreekbaar is, bleek ook in het recente algemeen overleg medische ethiek in de Tweede Kamer (15 oktober 2020). In dit overleg werd onder andere een evaluatie van de abortuswet besproken. In de bespreking werden vragen gesteld bij de geldende Nederlandse abortustermijn van 24 weken. Nederland is het enige land in de Europese Unie met zo’n hoge grens. Deze termijn is indertijd gekozen omdat kinderen toen pas vanaf een geboorte na 26 weken zwangerschap in leven bleven. Inmiddels zijn er kinderen eerder dan 24 weken zwangerschap geboren en in leven gebleven. Een verlaging van de abortustermijn wordt echter niet overwogen. In plaats daarvan zijn wel voorstellen ingediend die de verplichte beraadtermijn ter discussie stellen of die het optreden van prolife-demonstranten bij abortusklinieken willen verbieden.

Kentering

Er is echter ook een tendens in de samenleving om abortus helemaal niet zo vanzelfsprekend te vinden. In 2016 heeft onderzoeksbureau TNS NIPO in opdracht van de SGP onderzoek uitgevoerd naar de opvattingen van Nederlanders over abortus. ¹ Uit dat onderzoek bleek dat ruim 70% van de Nederlanders voorstander is van de mogelijkheid van abortus, maar dat dit bij jongeren duidelijk minder is dan bij een oudere generatie. Uit recenter onderzoek door de Universiteit van Tilburg (november 2019) bleek dat ruim 8% van de twintigers en 11,5% van de dertigers abortus zelden of nooit te rechtvaardigen vindt. Dit verzet tegen abortus komt niet alleen voort uit religieuze motieven.

Het is hoopgevend dat in de samenleving kritische geluiden tegen abortus klinken. Ook mensen die hun opvattingen niet laten vormen door de Schriften, hebben kennelijk het besef hoe kostbaar menselijk leven is, vanaf het eerste begin. Tegelijk moeten we ons met deze gegevens niet te snel rijk rekenen. Jongeren nemen kennelijk niet klakkeloos het standpunt over van een oudere generatie. Maar nog steeds is een heel ruime meerderheid van de Nederlandse bevolking voorstander van de mogelijkheid van abortus.

Bezinning

Het feit dat abortus opnieuw aandacht krijgt, is ook voor de kerk van belang. Na de grote aandacht rondom de invoering van de abortuswet leek de situatie in ons land, met 30.000 abortussen per jaar, min of meer geaccepteerd te zijn. Daarin lijkt echter verandering te zijn gekomen. De afgelopen jaren heeft de jaarlijkse Mars voor het Leven steeds meer aandacht gekregen. Meer dan 11.000 mensen laten in stilte een geluid horen vóór het leven. De rust en stilte van de mars vallen op en maken indruk. Abortus lijkt in de kerk soms thuis te horen in een standaardrijtje van dingen waar we tegen zijn. Tegelijk lijken jongeren op catechisatie vrij makkelijk in te stemmen met abortus als logische optie na een verkrachting of bij een tienerzwangerschap. Is dat invloed van een seculiere manier van denken? Of is het moeilijk om de vertaalslag te maken van Bijbelse uitgangspunten naar de praktijk? Ik ken geen recent onderzoek naar de ethische opvattingen van kerkelijke jongeren. Maar ook in de kerken zal het standpunt van een oudere generatie niet zomaar worden overgenomen.

Het blijft van belang om in prediking en catechese aandacht te besteden aan onderwerpen die misschien overbekend lijken. Het leven heeft waarde als een geschenk van God. Ons leven is niet van onszelf, maar van Hem. Dat geldt ook in situaties van moeilijke vragen en diep ingrijpend lijden, aan het begin of aan het einde van het leven. Vanuit de Schriften en achter Christus aan heeft de kerk een boodschap in het lijden. Daarbij spreekt het leven van christenen die moeite dragen nog meer dan een uitleg van de Schrift alleen. Leren omgaan met lijden staat haaks op onze cultuur, maar is voor jongeren én ouderen in de kerk een levensbelangrijke les.

Er is blijvende bezinning nodig op ethische vragen rondom het begin van het leven. Oudere bezinning blijft van waarde, maar geeft geen antwoord op nieuwere ontwikkelingen. Bovendien is veel meer dan vroeger de vraag van belang hoe wij ons met ethische overtuigingen verhouden tot de wereld om ons heen en hoe we daarover com municeren. De vraagstukken rond nieuwe ontwikkelingen, bijvoor beeld rond voortplantingstechnieken, worden zowel medisch als theologisch steeds ingewikkelder. Bezinning daarop zal daarom vaker moeten plaatsvinden in een samenwerking van vakgebieden. Dat gebeurt gelukkig ook, vooral vanuit organisaties als de NPV of het Lindeboom Instituut.

Het is van belang dat die bezinning niet alleen op academisch niveau plaats ­ vindt, maar ook gemeenteleden bereikt. Anders is het gevaar groot dat mensen klakkeloos meegaan met ontwikkelingen in de samenleving.

Ontferming

Wat me trof toen ik een aantal bijdragen over abortus bekeek, is de ervaring van vrouwen die een abortus ondergingen. In het overleg in de Tweede Kamer kwam de eenzaamheid naar voren van vrouwen die een abortus hebben laten plegen maar met de last daarvan blijven lopen. Zij kunnen niet terecht bij degenen die abortus zien als een verworvenheid. Kunnen zij wel terecht in de kerk? In het genoemde onderzoek van TNS NIPO had ruim een kwart van de ondervraagden zelf of in de omgeving met abortus te maken gehad. Dat moet dan ook voor heel wat mensen in onze kerken gelden. Durven zij zich in het pastoraat uit te spreken? Als ergens ruimte moet zijn om met zwarte bladzijden uit je leven voor de dag te komen, dan in de kerk; dat geldt voor abortus niet meer of minder dan voor overspel, leugen of andere zonden. Bij de Heere Jezus Christus zijn immers zóndaren welkom. Hij wijst de zonde aan, roept op om niet meer te zondigen, maar dat doet niet af van de liefde en ontferming waarmee Hij hen ontvangt. Abortus afwijzen omdat het leven van God is zal daarom samengaan met een open hart en praktische hulp voor een meisje dat vreselijk in de knoei zit of voor een vrouw die een last met zich meedraagt. Van de genade van God, die het leven geeft, moeten we immers allemaal leven.

P.S. Bij de afronding van dit artikel, maar te laat om nog te verwerken, verscheen een boek in de Lindeboomreeks onder redactie van Theo Boer, Elise van Hoek en Dick Mul, Geboren, niet gemaakt. Reflecties op het levensbegin (Amsterdam: Buijten en Schipperheijn Motief 2020).

Noot

1 TNS NIPO, ‘Houding van Nederlanders jegens abortus’, april 2016.

‘Het leven heeft waarde als een geschenk van God’

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen