Boekbesprekingen

Dr. Bert Loonstra schreef een boekje onder de titel Eén kerk. Weg uit de verdeeld heid. Die titel heeft iets aantrekkelijks.

Loonstra begint met de bekentenis van zijn verlangen naar eenheid. Kerkelijke verdeeldheid is schrijnend en vermoeiend. De veelvoud van kerken kan alleen het gevolg zijn van ongehoorzaamheid. Er is dus nooit een goede Bijbelse motivatie voor. Veel kerkelijke gemeenschappen spelen kerkje alsof zij het (alleen) zijn, zonder overigens de anderen aan te vallen. Er is een heroriëntatie nodig.

Die zet Loonstra in met een hoofdstuk over de identiteit van de kerk. Identiteit is een modern begrip en wordt doorgaans gekoppeld aan herkenningspunten op cultureel en moreel gebied. Maar de kerk ontleent zijn identiteit natuurlijk aan Christus. Het is fout om identitymarkers (James Dunn) te hanteren die in feite een collectieve gedragscode zijn. Er is in de ene (ideale) kerk ruimte voor een grote diversiteit van personen en opvattingen.

In het derde hoofdstuk gaat Loonstra in op de liturgie: het gaat er niet om dat wij een spreker ‘leuk’ vinden maar dat we God ontmoeten. In kort bestek legt hij de verschillen naast elkaar van de oosters-orthodoxe liturgie (eenwording met God), de rooms-katholieke liturgie (de centrale plaats van het misoffer), de Reformatie (het Woord centraal) en de evangelische richting (de ervaring centraal). De schrijver zoekt naar een balans tussen allerlei uitersten.

De ene kerk heeft wel één boodschap. Het is natuurlijk verwerpelijk dat verschillende kerken tegenstrijdige boodschappen uitzenden. Maar met het conventioneel religieus wereldbeeld zoals in de historische belijdenissen van de kerk verwoord, kun je vandaag niet meer aankomen: ziel, hemel, een voortbestaan na de dood, het is problematisch voor de postmoderne en autonome mens. Loonstra pleit ervoor om die moeite serieus te nemen.

De kerk moet vooral niet statisch zijn, maar dynamisch. ‘Statigheid, instituut, statische vormen en statuten (denk aan bindende belijdenisgeschriften en kerkorde) zijn niet populair.’ Wel, als we het denominationalisme afwijzen, moeten we bereid zijn een brede en plurale kerk te aanvaarden. De kerk is in verandering. We moeten aansluiten bij de leefwereld van de ontvanger. De gereformeerde belijdenisgeschriften komen er niet goed van af bij Loonstra, want de Dordtse Leerregels hadden beter niet opgesteld kunnen worden, de mensen zijn doodgepreekt met de Heidelbergse Catechismus en de Nederlandse Geloofsbelijdenis kent zelfs de ambtsdragers niet en de ondertekening geldt in feite als een loyaliteitsverklaring aan de kerk.

We moeten terug zien te komen naar eenheid met Rome. Voor de breuklijnen rond Maria, de eucharistie en het priester ambt heeft hij voorstellen. Aan de andere kant hebben we de waterscheiding met het baptisme. De oplossing is: beide dooppraktijken moeten kunnen functioneren binnen de ene kerk; geef elkaar de ruimte.

Loonstra wil dus naar een pluriforme kerk, alle soorten onder één grote paraplu. Het problematische hierbij is dat de ‘beslisstructuren’ van de verschillende kerken intact blijven, ‘met een gezamenlijke ontmoetingslaag die niet geheel vrijblijvend is.’ Is dan het doel bereikt: één kerk?

Het boek sluit af met een voorstel voor een gezamenlijke belijdenis op basis van het Apostolicum.

Naar mijn mening heeft het boek een hoog idealistisch gehalte. Er blijft een spanning tussen het verlangen waar het boek mee begint en de realiteit waar we mee te maken hebben. Ook wordt aan de geschiedenis van Reformatie en Afscheiding geen recht gedaan. In de CGK hebben bijvoorbeeld prof. W. van ’t Spijker en prof. J.W. Maris ook wel eens iets over de kerk geschreven. Het komt in dit boekje niet terug. De recente belangwekkende studie van dr. W. van Vlastuin, Katholiciteit vandaag, wordt niet genoemd. Dat vond ik eerst vreemd, maar achteraf begrijp ik het wel. Ik blijf na lezing van dit boek met een onbevredigend gevoel achter.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen