Openbaring van Johannes (1) – Hoe lees je Openbaring?

Het Bijbelboek Openbaring heeft voor nogal wat discussie gezorgd in de afgelopen tweeduizend jaar. Discussies die soms zo hoog opliepen of voor zulke vreemde situaties zorgden dat sommigen verzuchtend hebben afgevraagd of we niet beter af waren geweest zonder dit Bijbelboek. Ja, Openbaring is nu eenmaal een bijzonder boek, waar we toe aangetrokken worden, maar ook wel wat verlegenheid bij proeven. Want hoe moet je al die bijzondere visioenen nu opvatten?

Verschillende visies

Net als met zoveel dingen in de kerk wordt er ook heel verschillend gedacht over hoe je Openbaring moet lezen. Alle verschillende visies zou je in vier groepen kunnen verdelen. Die groepen zijn trouwens ook nog wel weer onder te verdelen in allerlei kleinere groepen en visies, maar laten we het voor het overzicht en gemak bij de vier hoofdgroepen houden.

Er is een groep die in Openbaring een soort routekaart voor de geschiedenis van de kerk ziet. Alles wat we in Openbaring lezen zal precies zo gebeuren in de geschiedenis van de kerk. Het is aan ons nu om te kijken waar wij ongeveer staan in de geschiedenis, bij welke bazuin we bijvoorbeeld zijn aangekomen.

Dan weten we wat we gehad hebben en wat er nog komen gaat. Deze visie wordt wel de historische visie genoemd. Een andere groep zegt: ‘Het gaat niet over de geschiedenis, maar alleen over de toekomst. Alles wat we vanaf hoofdstuk 4 lezen moet nog gebeuren. We moeten Openbaring goed bestuderen zodat we weten wat er straks allemaal gaat gebeuren.’ Deze visie wordt het futurisme genoemd.

Weer een andere groep zegt: ‘Openbaring gaat helemaal niet over de toekomst. Alles wat beschreven staat, gaat over de tijd van Johannes zelf. Openbaring beschrijft gewoon op een bijzondere manier de verwoesting van de tempel in het jaar 70 na Christus en de tijd van vervolging in het Romeinse rijk.’ Deze visie wordt preterisme genoemd.

De vierde groep zegt dat het in Openbaring niet om concrete gebeurte nissen gaat, maar dat het een symbolische weergave is van de strijd tussen goed en kwaad door alle eeuwen heen. Deze visie wordt idealisme genoemd.

Wie heeft het nu bij het juiste eind? Het maakt nogal verschil of je met de bril van een preterist leest of een historicist. Als preterist lees je dingen en denk je: dit slaat op de verwoesting van de tempel. Dat op de vervolging onder keizer Nero. Als historicist denk je: kijk, gezien de Tweede Wereldoorlog en de atoombommen hebben we de zesde bazuin al gehad en staan we dus op dit punt in de geschiedenis.

Hoe moeten we Openbaring nu lezen? Ik denk dat alle vier de visies een belangrijk punt aanstippen en voor een deel gelijk hebben. Want Openbaring beschrijft op een symbolische manier dingen die er in de eerste eeuw aan de hand waren. Maar de symbolen overstijgen die gebeurtenissen en hebben ook zeggingskracht en betekenis voor de eeuwen daarna, tot op de dag van vandaag, en ook voor de toekomst.

Eerste hoorders

Om Openbaring te begrijpen moeten we allereerst kijken hoe de christenen in de eerste eeuw van onze jaartelling dit Bijbelboek hebben opgevat. Johannes zegt namelijk in vers 4 dat hij het boek geschreven heeft aan de zeven gemeenten in Asia, het huidige Turkije. Het Bijbelboek is door hem allereerst als een brief verzonden aan deze zeven gemeenten. Als een gemeente in die tijd een brief kreeg van een van de apostelen dan werd zo’n brief in de samenkomst van de gemeente voorgelezen. Daarom staat er ook in vers 3: ‘Zalig is hij die leest en zijn zij die horen.’

Stel je voor dat je in een van de zeven gemeenten zit, en dat deze brief wordt voorgelezen. Je gaat er goed voor zitten, want aan de openingswoorden hoor je dat het om belangrijke zaken gaat. En hoe zou je na het horen van de inhoud de kerk hebben verlaten? Zou je compleet verward zijn? Met stomheid geslagen op het kerkplein staan of juist luid discussiërend over de juiste zienswijze?

De eerste christenen gingen bemoedigd naar huis, versterkt in hun geloof. Maar ook gewaarschuwd om niet op te gaan in de heidense cultuur en gewaarschuwd tegen de uiterlijke schijn die er kan zijn.

Genre

Maar hoe kan het dat wij worstelen met de inhoud van dit boek, terwijl het voor de eerste christenen blijkbaar duidelijk was? Dat komt omdat de schrijfstijl of het genre van Openbaring voor hen niet vreemd was.

Johannes noemt in vers 1 het woord Openbaring, in het Grieks Apocalypsis. Rondom het jaar 0 waren er binnen het Jodendom meerdere apocalyptische werken verschenen. Zo kent men in Israël de boeken van Henoch, de apocalypse van Abraham, 4 Ezra en nog andere oude Joodse boeken. Allemaal geschreven in dezelfde stijl, in hetzelfde genre als Openbaring.

Ook in het Oude Testament hebben we Bijbelboeken als Daniël en Ezechiël waarin ook dat soort apocalyptische elementen zitten. Een aantal kenmerken is:

1) er wordt beschreven vanuit een hemels perspectief;

2) alles wordt heel zwart-wit voorgesteld, er is geen nuance;

3) er wordt veelvuldig gebruik gemaakt van beelden, waarvan sommige beelden standaard zijn.

Zo’n standaard beeld is bijvoorbeeld de hoorn. Iemand uit de eerste eeuw wist dat bij een hoorn een koning of koninkrijk bedoeld werd, want men was bekend met het genre. Wij zijn er niet bekend mee en moeten dus wat meer graafwerk verrichten.

Genre is belangrijk! Ook vandaag de dag kennen we allerlei genres en automatisch neem je het ene genre anders tot je dan het andere. Een simpel voorbeeld: als je de Donald Duck leest, dan neem je die informatie anders tot je dan wanneer je de krant leest. Als je in je wiskundeboek aan het lezen bent, neem je die informatie weer anders tot je dan wanneer je een artikeltje aan het lezen bent op despeld.nl. Genre is belangrijk voor hoe je dingen leest en in wat voor context je iets plaatst.

Het Bijbelboek Openbaring is niet door God gegeven om onze nieuwsgierig heid te kietelen over allerlei toekomstige gebeurtenissen. Het is een Woord van God, gegeven aan de kerk van alle plaatsen en tijden om ons te bemoedigen en te troosten. De boodschap is dat hoe het kwaad ook tekeergaat in deze wereld, wat voor rampen er ook op ons pad komen, Christus de grote Overwinnaar is en we mogen delen in Zijn overwinning!

De eerste christenen werden vervolgd en moesten het soms met de dood bekopen als ze getuigden van hun geloof in Jezus. Johannes zegt in vers 5: Ik groet jullie namens Jezus Christus, Die de getrouwe Getuige is, de Eerstgeborene uit de doden. Ook Jezus Christus werd om Zijn getuigenis als Zoon van God gedood, maar Hij heeft de dood overwonnen. Blijf Hem trouw en je zult delen in die overwinning en eeuwig met Hem leven.

Bij wie hoor jij?

Openbaring geeft ons als het ware een kijkje achter de schermen in de strijd tussen Gods rijk en het rijk van de satan en het dwingt ons tot een keuze: Bij wie hoor jij? Mag je zeggen: Ik hoor bij Hem Die mij liefheeft en mij van mijn zonden heeft bevrijd door Zijn bloed? Hij heeft ook mij tot koning en priester gemaakt tot eer van de Vader (vers 6)? Of moet je zeggen: Ik hoor bij dat rijk van satan, wiens macht zich over de hele aarde lijkt uit te breiden, maar waarin de onvrede, het egoïsme en de strijd toenemen. Wie hoort bij het rijk van God, deelt in de overwinning en wacht een nieuwe hemel en nieuwe aarde waar gerechtigheid woont en waar geen pijn en verdriet meer te vinden zijn. Wie hoort bij het rijk van de satan, zal eens het onderspit moeten delven, zal weeklagen als Jezus terugkomt op de wolken en hij zal met het rijk van satan verloren gaan. Bij wie hoor jij?

Afsluitend

Wil je Openbaring begrijpen? Dan moet je proberen plaats te nemen in het kerkbankje van de eerste christenen en proberen met hen mee te luisteren en mee te kijken hoe deze woorden van God tot hen kwamen. Maar we moeten het niet alleen afstandelijk houden, buiten onszelf. Door het werk van de Heilige Geest, Die hier afgebeeld wordt als de Zeven Geesten van God, waarmee Zijn alles omvattende werk op aarde wordt weergegeven, komen deze woorden van God ook tot ons, christenen in de eenentwintigste eeuw. Het zijn visioenen over verleden, heden en toekomst om ons te bemoedigen en te ondersteunen, maar ook om ons te waarschuwen.

Gespreksvragen

1. Opdracht: Zoek op internet eens naar Joodse apocalyptische geschriften (bijvoorbeeld ‘Apocalypse van Abraham’ of ‘4 Ezra’) en blader die eens door. Zie je de overeenkomsten in beeldgebruik en sfeer met het Bijbelboek Openbaring?

2. De beelden in Openbaring zijn voor ons vreemd, maar voor de eerste eeuw blijkbaar niet uniek. Wat betekent dat voor ons verstaan van dit Bijbelboek?

3. In vers 6 zegt Johannes dat we door Christus koningen en priesters zijn voor God. Wat zou daarmee bedoeld worden? Mag je dat van jezelf zeggen?

4. Openbaring zet alles heel zwart-wit neer en dwingt ons tot een keuze: Bij wie hoor jij? Wat doet die vraag met je?

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen