Waarom Mozes’ geboorteverhaal uniek is

O^p een dag dreef het mandje langs de oever, waar juist een tuinman bezig was water te putten. Hij zag het mandje en trok het met behulp van zijn emmer uit de rivier. Het kind groeide bij hem op en hielp hem met zijn werk in de tuinen. Jaren later, toen het kind groot geworden was, kreeg een mooie godin hem lief en zocht hem op. Hij verliet de tuinen van zijn adoptievader, ging met de godin mee en trotseerde met haar vele gevaren. Door zijn grote kracht en met haar hulp werd hij uiteindelijk een onoverwinnelijke koning.

Sargon

Dit is zomaar een verhaal. Het is een verhaal over een sterke koning en hoe hij als klein kind al een groot gevaar heeft doorstaan. En het gaat over de liefde die goden en godinnen blijkbaar opvatten voor een figuur als hij. Het verhaal komt uit Mesopotamië en gaat over een zekere Sargon van Akkad (regeerde circa 2334-2279 v. Chr.), maar over de hele wereld zijn vergelijkbare verhalen te vinden. Het zijn verhalen over mannen van naam en over mensen die de loop van de geschiedenis lijken te bepalen. En het verhaal gaat dat zij als kleine kinderen al blijk hebben gegeven van hun grote kracht. Zij zijn onaantastbaar, ver verheven boven de wereld van de mensen, want zij hebben de goedkeuring van de goden verkregen. Met hun geboorte breekt er een nieuw tijdperk aan; zij zijn de vorsten van een nieuw rijk.

Zoals alle andere volken vertelt ook Israël zijn geboorteverhalen. In het Oude Testament zijn er verschillende te vinden, waarvan er een verrassend veel doet denken aan het verhaal in de inleiding. In Egypte brengt de dochter van Levi in het geheim een zoon ter wereld. En ook zij moet hem afstaan, omdat de koning van Egypte het bevel uitgevaardigd heeft alle jongetjes in de Nijl te werpen. Ze maakt voor haar zoon een rieten mandje en legt hem daarin tussen het riet aan de oever van de Nijl. Juist daar was de prinses gewoon zich te baden en ... u weet hoe het afloopt.

U weet over wie het verhaal gaat, namelijk over Mozes. Voor mijn scriptie heb ik het geboorteverhaal van Mozes vergeleken met het verhaal van Sargon, dat verteld wordt in de inleiding van dit artikel.

Nieuw tijdperk

De geboorte van Sargon is het begin van een nieuwe era en onder diens heerschappij komt er een nieuw wereldrijk tot stand. Sargons geboorteverhaal wordt gevolgd door een lijst met imposante overwinningen, die hij als koning heeft behaald. Deze lijst moet als inspiratie dienen voor andere koningen. Een sterke leider en een nietsontziende legeraanvoerder, zo moet de ideale koning zijn.

Ook de geboorte van Mozes luidt een nieuw tijdperk in. De bevrijding uit het land Egypte, de wetgeving op de Sinaï en de vervulling van de belofte aan Abraham, als het volk in het beloofde land aankomt. En Mozes als de grote held, die ... die zelf moest wegvluchten uit Egypte, die met een opstandig volk door de wildernis trok en die zelf nooit een voet in het beloofde land heeft gezet. Mozes’ geboorteverhaal eindigt met diens adoptie door de prinses. Daarmee is Mozes nu een prins van Egypte en wat een mooie toekomst ligt hem daarom in het verschiet! Maar zo gaat het verhaal niet verder. Mozes heeft, zoals ook de schrijver van de brief aan de Hebreeën het eeuwen later heeft gezien, liever gedeeld in het lot van het volk van God, dan van de rijkdommen van Egypte te genieten. En daarom gaat het verhaal anders dan in eerste instantie verwacht werd. De heldenmythe moet wijken voor de geschiedenis die God gaat schrijven.

Uit het water

De verteller van Exodus 2 verbindt de naam ‘Mozes’ – die eigenlijk van Egyptische origine is, maar in het Hebreeuws als ‘Mosje’ weergeven wordt – aan een Hebreeuws werkwoord dat zoiets betekent als ‘uit het water trekken’. De naam ‘Mosje’ staat in een actieve vorm en kan vertaald worden als ‘hij die uit het water trekt’. Een toepasselijke naam voor Mozes, omdat hij het volk door de Rietzee geleid heeft en het zo, als het ware, uit het water getrokken heeft. Zo heeft hij het volk verlost van de Egyptenaren, die wel in het water ten onder zijn gegaan.

Echter, in Exodus 2 wordt er een passieve betekenis aan de naam verleend. De prinses noemt het kind Mozes, omdat ze het uit het water getrokken heeft. Mozes zal inderdaad het volk door de zee leiden, maar voor hij dat kan doen, moet hij eerst zelf gered worden. Behalve in Exodus 2 wordt het werkwoord ‘uit het water trekken’ verder maar één keer in het Oude Testament gebruikt, namelijk in Psalm 18. De dichter zegt daar dat hij door God uit het diepe water is getrokken, waarmee hij bedoelt dat God hem van zijn vijanden verlost heeft. God lijkt geen rol te spelen in de redding van Mozes, maar ondertussen begint Hij hier iets nieuws. Het geboorteverhaal van Mozes is dan ook niet zozeer een inleiding op het leven van Mozes, maar op de bevrijdende daden van God.

Hulpeloos kind

De volken vertellen hun verhalen over sterke leiders en machtige koningen. De heldenmythe is in duizenden varianten ook vandaag de dag bekend. Israël vertelt een verhaal over een hulpeloos kind, die de heerlijkheid waarin hij was vrijwillig naast zich neerlegde. De kerk pakt dit verhaal op en vertelt het verder. Een verhaal over een kind, over een man, die de meest zachtmoedige onder de mensen was. De God van Israël blijkt juist een grote liefde op te vatten voor zulke mensen. De geboorte van dit Kind is het begin van een nieuwe tijd, waarin de loop van de geschiedenis voorgoed bepaald is. Wij leven in het tweeduizenddrieëntwintigste jaar na Zijn geboorte.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen