Joas, de koning zonder eigen identiteit

Identiteit

De ontwikkeling van een eigen identiteit is van groot belang. Het hoort bij de ontwikkeling van kind naar puber, naar adolescent en naar volwassene. Je opvoeding is natuurlijk van heel groot belang voor je ontwikkeling, maar je wordt niet alleen bepaald door je opvoeding. In Jeugdtrends 2024 (een onderzoek naar trends onder jongeren van onder andere Kerkpunt) komt naar voren dat voor jongeren vriendschappen erg belangrijk zijn. Dat is begrijpelijk. Vriendschappen dragen sterk bij aan de ontwikkeling van een eigen identiteit. Jongeren spiegelen zich aan vrienden, wegen wat ze meekrijgen in hun opvoeding mede aan de mening van hun vrienden. Ook school en het jeugdwerk in de kerk spelen een belangrijke rol bij de ontwikkeling van een eigen identiteit, en nog wel meer factoren.

Het doel van de christelijke opvoeding is dat jongeren zelf geloven, niet meer omdat ze het meegekregen hebben in hun opvoeding, al is dat van groot belang, maar omdat ze het geloof zich eigen gemaakt hebben.

Dat is het werk van de Heilige Geest. Daar bidden ouders om. Ouders realiseren zich dat ze het niet in de hand hebben. Opvoeden is ook loslaten. Kinderen gaan hun eigen weg, ook als ze aanhaken bij het geloof, zelfs als ze in dezelfde gemeente blijven en vrijwel geheel in de lijn van de ouders geloven. Als ze niet hun eigen weg gaan, of liever: zich het geloof niet echt eigen maken, is het gevaar groot dat ze sociaal wenselijk geloven. Ze geloven omdat ze het zo meegekregen hebben. Bepaalde tradities en een bepaalde geloofsinhoud kan dan erg belangrijk voor hen zijn, maar een eigen geloofsleven met een eigen omgang met God is dan afwezig. Het is van groot belang dat jongeren ook hun eigen geloofsidentiteit ontwikkelen. Ik denk daarbij vaak aan de dorpsgenoten die tegen de Samaritaanse vrouw zeggen: ‘Wij geloven niet meer om wat u zegt, want wijzelf hebben Hem gehoord en weten dat Hij werkelijk de Zaligmaker van de wereld is’ (Joh. 4:42). Bij Joas is het zover niet gekomen. Hij had een complexe kindertijd en kreeg al vroeg veel verantwoordelijkheden. Hij deed het goede zolang hij in de invloedssfeer van Jojada stond. Daarna bleek dat hij het geloof zich niet eigen gemaakt had.

Joas’ kinderjaren

De geschiedenissen van Joas lezen we in 2 Koningen 11 en 12 en in 2 Kronieken 22:10-24:27. Het voortbestaan van het koningshuis van David kruipt door het oog van de naald. Als Joram, de koning van Juda, sterft, neemt zijn vrouw Athalia het heft in handen, en laat heel het koninklijke nageslacht uit de weg ruimen. De lijn van David moet ophouden. Als dochter van Achab en Izebel heeft ze dit in ieder geval uit haar opvoeding meegenomen: ze heeft niets met de God van Israël. Joseba, dochter van koning Joram, die met de priester Jojada getrouwd is, weet op de een of andere manier Joas in veiligheid te brengen voordat hij vermoord kan worden. Joas groeit in het geheim op in de tempel.

Zijn eerste zeven levensjaren zijn zeer beschermd. In zijn eerste zeven levensjaren speelt hij niet met andere kinderen, die immers zijn bestaan zouden kunnen verraden. Dit doet iets met zijn identiteitsontwikkeling. Hij heeft geen vriendjes, geen broertjes of zusjes. In de voorbereiding op de coup die hij op zevenjarige leeftijd meemaakt, krijgt hij te horen dat hij nog leeft om koning te worden. Dat is zijn bestemming. Daarvoor leeft hij. Wat een druk! Hij is de enige die de lijn van het koningshuis van David, waaraan zo veel beloften verbonden zijn, zal voortzetten. Hij hoort hoe zijn tante, koningin Athalia, alle potentiële troonopvolgers vermoord heeft, en dat hijzelf ternauwernood gered is. ‘Het hangt van jou af, Joas. Nee, natuurlijk niet van jou alleen, het is de HEERE Die jou in leven heeft gehouden.’ Je kunt je voorstellen dat Joas, naast alle liefde en zorg die hij vast ontvangen zal hebben, een complexe kindertijd heeft gehad.

Joas wordt koning

Joas is zeven jaar als hij koning wordt. Wat doet dat met je? Hij zal enigszins voorbereid zijn op die dag dat het koningschap van Athalia omvergeworpen zal worden en hij de troon zal bestijgen. Alles gebeurt in het diepst geheim. Joas is zeven jaar geworden en nu kan hij koning worden. Daar staat hij, bij de tempel, met zo veel lijfwachten om hem heen, gewapend en met strakke instructies om zijn leven te beschermen. Athalia roept ‘Verraad!’ en wordt afgevoerd en gedood. Joas bestijgt de troon en is koning van Israël. Nog maar zeven jaar oud en zijn kindertijd is over.

Natuurlijk kan hij als zevenjarige niet zelfstandig regeren. Het lijkt erop dat hij in de schaduw van Jojada koning is. De priester geeft leiding aan het land, in overleg met de jonge Joas. Gaandeweg groeit Joas in zijn rol en taak als koning. De geslachtslijn van het koningshuis van David moet doorgaan, daarom zoekt Jojada voor Joas twee vrouwen. De druk is groot, zowel om het koningschap uit te voeren als om de lijn van David voort te zetten.

Joas herstelt de tempel

Gaandeweg lijkt Joas een eigen identiteit te hebben ontwikkeld. Hij regeert vanuit de adviezen die Jojada hem geeft, maar we lezen dat hij ook zelf initiatief neemt. Het is Joas die tegen de priesters zegt dat ze de tempel moeten gaan renoveren. Geld wordt bij elkaar gebracht. Maar de renovatie gaat maar niet van start. ‘Waarom herstelt u niet wat er aan het huis bouwvallig is?’ vraagt Joas aan de priesters. Joas heeft zelfs een theologische visie op de renovatie. Hij citeert uit de wetten van Mozes en spoort zo de priesters en de levieten aan om verantwoordelijkheid te nemen (2 Kron. 24:6). Het initiatief lijkt vooral van Joas te komen maar Jojada gaat er van harte in mee, zet een offerkist neer, en zo worden de nodige financiële middelen opgehaald en krijgt de renovatie van de tempel gestalte.

Dit gaat goed! Het hangt blijkbaar niet alleen van Jojada af. Joas neemt eigen initiatief. Eerder ging Joas vooral mee in het advies en de plannen van Jojada, maar nu gebeurt het eindelijk eens andersom. Het lijkt erop dat Joas weet waarvoor hij staat, wie hij is en wat voor koning hij wil zijn.

Maar de schijn bedriegt. Hoe mooi dit hoofdstuk uit het leven van Joas ook lijkt, Joas blijkt vooral sociaal wenselijk te handelen. Hij handelt volgens het geloof van Jojada, maar is het zijn eigen geloof geworden? Hij acteert vanuit de wetten van Mozes, maar gaat dit van harte? Al snel zal blijken dat er onder de oppervlakte van de tempelrenovatie geen hartelijke vastberadenheid zit.

Joas luistert naar de koningen

In 2 Koningen krijgt Joas’ regering een meer positieve beschrijving dan in 2 Kronieken. Opvallend is wat staat in 2 Kronieken 24:17: ‘Na de dood van Jojada kwamen echter de vorsten van Juda, en zij bogen zich neer voor de koning. Toen luisterde de koning naar hen.’ Dát was blijkbaar het geval: Joas luisterde eerst naar Jojada, maar toen Jojada niet meer leefde, luisterde hij naar de vorsten van Juda. Die zagen hun kans schoon. Jojada is er niet meer. Er is een machts- of invloedsvacuüm ontstaan. Daar springen zij in. En met succes. Want Joas is niemand. Hij weet niet wat hij zelf wil. Hij heeft gedaan wat Jojada altijd wilde en daarin is hij veelbelovend meegegaan. Maar Joas stond nergens voor. Hij had geen eigen identiteit. Hij was niet vastberaden.

Dan kan het snel gaan. De koning die zich inzette voor de renovatie van de tempel, en vromer leek dan priesters en levieten, laat de tempel en de tempeldienst verwaarlozen. De gewijde palen en de afgoden zijn in een mum van tijd terug. In 2 Koningen 12 wordt dit niet verteld. Maar ook de schrijver van 2 Koningen weet dat Joas’ regering na het overlijden van Jojada niet goed ging: ‘Joas deed wat juist was in de ogen van de HEERE, al zijn dagen waarin de priester Jojada hem onderwees’ (2 Kon. 12:2). Maar toen de goede invloed van zijn mentor er niet meer was, deed Joas dat niet meer, zo zegt de schrijver impliciet. De koning van Syrië, Hazaël, verschijnt aan de landsgrenzen en boekt daar overwinningen en dreigt op te rukken naar Jeruzalem. Joas reageert niet in geloof maar in paniek en weet niet hoe gauw hij al het geld dat hij bij elkaar kan rapen naar Hazaël kan sturen om de bedreiging af te kopen.

Niets lezen we over gebed of geloof bij Joas. In 2 Koningen 12 staat dat hij gedood wordt in een samenzwering tegen hem door zijn eigen dienaren, die blijkbaar ontevreden waren over zijn koningschap (2 Kon. 12:21), waarschijnlijk over de manier waarop hij met de dreiging was omgegaan. Joas was niet opgewassen tegen de uitdagingen die op de troon van David afkwamen. Het feit dat hij door de HEERE op de troon geplaatst was, heeft hem geen vertrouwen gegeven.

Joas’ totale ontsporing

De schrijver van 2 Kronieken gaat verder en beschrijft hoe Joas totaal ontspoort als het gaat om de dienst van de HEERE. Verschillende profeten staan op om te waarschuwen tegen de afgodendienst. Ze roepen nadrukkelijk Joas terug van zijn verkeerde weg. Maar deze profeten vinden geen gehoor. Sterker nog, als Zacharia, de zoon van Jojada, opstaat om in duidelijke bewoordingen te zeggen dat Joas de geboden van de HEERE overtreedt en dat de HEERE hem daarom zal verlaten, ziet Joas dat als zo’n bedreiging dat hij Zacharia laat vermoorden. Nota bene: de zoon van zijn pleegvader en mentor Jojada! En dan komen de vijandelijke legers op het toneel en is het begrijpelijk dat Joas niet de weg van geloof en gebed gaat. Een klein Syrisch leger behaalt de overwinning. ‘Zo voltrokken zij strafgerichten aan Joas’ (2 Kron. 24:24). Joas zelf is ziek. Zijn dienaren zien hun kans schoon en doden hem, ‘vanwege het bloed van de zonen van de priester Jojada’ (2 Kron. 24:25). Het is een triest einde van het koningschap van Joas.

Een eigen identiteit

Joas had geen eigen identiteit maar waaide met alle winden mee. Het begon zo veelbelovend. Gods hand in de geschiedenis was zichtbaar. Het koningshuis van David gered. Maar het goede bleek afhankelijk van de invloed van Jojada. Joas zelf stond nergens voor.

Met de kennis van de ontwikkelingspsychologie van nu kunnen we zeggen: hij heeft veel gemist in zijn jeugd. Hij heeft weinig kansen gehad om een eigen identiteit te ontwikkelen. Hij heeft veel te vroeg verantwoordelijkheden gekregen.

Wij hoeven geen eindoordeel te geven over Joas. Wel is het van groot belang dat wij aandacht hebben voor de identiteitsontwikkeling van jongeren. We voeden kinderen en jongeren op bij het Woord van God. We leren hen leven in de weg die Christus wijst. Dat mogen we indringend doen, maar niet dwingend. Wat winnen we ermee als onze jongeren zoals Joas in de goede wegen gaan zolang ze onder onze invloedssfeer zijn? We bidden om de leiding van de Heilige Geest, zodat ze niet ‘geloven’ omdat ze zo opgevoed zijn. In de opvoeding is het belangrijk dat jongeren ouders en docenten gaan bevragen en wellicht zelfs corrigeren. Ze ontwikkelen hun eigenheid. We zijn niet tevreden als ze maar in het goede spoor gaan, maar als we merken dat ze een eigen identiteit, in Christus, ontwikkelen, dat ze leven in verbondenheid met God, met de ander en ook met zichzelf. In de opvoeding zullen we daarom gaandeweg meer en meer het gesprek aangaan. Wat vinden zij ervan? Hoe luisteren zij als jongeren naar preken? Hoe leven zij daaruit in hun dagelijkse leven?

Het is zo belangrijk dat jongeren uitgenodigd en uitgedaagd worden om hun vragen te stellen, hoe kritisch die vragen ook zijn. Als zij geen vragen gaan stellen, is er iets aan de hand, want de Bijbel roept genoeg vragen op. Laten we niet tevreden zijn met jongeren die zogezegd ‘in het goede spoor gaan’, maar hen helpen bij het vinden van hun eigen weg, met God.

In deze serie artikelen bekijken we verschillende jongeren in de Bijbel. Wat zegt de Bijbel over hun leven als jongere? Hoe werkt de Heere met en door deze jongeren? En wat zeggen deze Bijbelse jongeren ons vandaag de dag? Vandaag deel 2: Joas.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen