Boekbespreking

BRYAN MAGEE, Popper. Verschenen in de serie Fontana Modern Masters (ed. Frank Kermode), 1973. Pocketboek, 109 pp., plm. ƒ 5. Ned. vertaling: Aula - 533.

Als methodoloog heeft Popper vooral naam gemaakt door zijn falsificatieprincipe. Ieder die zich serieus wil verdiepen in de methodologische problemen van de wetenschapsbeoefening en de vraag stelt, wat wetenschappelijke kennis nu eigenlijk is, komt vroeg of laat bij Popper terecht. Wie een goede introductie in Popper's denken wil hebben, öf om daarmee genoegen te nemen of om met behulp daarvan Popper zelf te gaan lezen, kan het boekje van Bryan Magee daarvoor gebruiken. In dit helder geschreven boekje komen de voornaamste aspekten van Popper's denken aan de orde. Met name doet Magee zijn best de continuïteit te laten zien tussen Popper's kennistheorie en methodologie en zijn sociale en politieke theorieën. Hij doet dit in de volgende hoofdstukken: Scientific method - the traditional view and Popper's view. The criterion of demarcation between what is and what is not science. Popper's evolutionism and his theory of world 3. Objective knowledge. The open society. The enemies of the open society. Voor kritiek op Popper kan men hier niet terecht. Het boekje is slechts beschrijvend. Daarom is het misschien goed hier te verwijzen naar de inaugurele oratie van J. van der Hoeven. Op de bres voor de open discussie (Amsterdam 1968) en het recente artikel van K. Veling in de Almanak 1974 vanFQI.

B.M.B.

R . HOOYKAAS; Religion and the rise of modern science, Scottish Academie Press, Edinburg and London, 1972 XIV, 12; £ 1.25

Dit boek is ontstaan uit een serie voordrachten gehouden aan een theologische faculteit door een wetenschapshistoricus. Deze wetenschapshistoricus, R. Hooykaas (tot het eind van de zestiger jaren aan de V.U. te Amsterdam, daarna R.U. te Utrecht) heeft aan het onderwerp van het boek reeds geruime tijd aandacht geschonken. Vele artikelen over natuurwetenschap en theologie zijn van zijn hand verschenen. Over het standpunt van o.a. Kepler, Pascal, Robert Boyle, Isaac Beeckmann, de Middeleeuwers. Dit materiaal is nu in een zeer gecondenseerde vorm als boek beschikbaar gekomen. Het komt me voor dat geen natuurkundige deze kans voorbij mag laten gaan om te worden geconfronteerd met de wijze waarop vakgenoten voor hem de verhouding tussen hun geloof en hun wetenschap hebben beleefd. Omgekeerd kan een theoloog hier veel leren en zijn begrip van natuurwetenschap verhelderen. De spits van het boek is gelegen in de titel. Hooykaas wil aantonen hoe de religieuze visie op God en natuur de opkomst van de natuurwetenschap heeft beïnvloed. Hij stelt daarom de griekse en middeleeuwse opvattingen tegenover de bijbelse en toont dan aan dat de empirische natuurwetenschap door de laatste opvatting gesteund haar grote vlucht is begonnen. Ten tijde van de Reformatie heeft deze Bijbelse visie pas door kunnen breken omdat toen gebroken werd met de ban van de Aristotelische filosofie. De moderne natuurwetenschap vindt daarom het merendeel van haar vertegenwoordigers onder de protestanten (zoals de socioloog R. K. Merton voor Engeland heeft aangetoond). Hooykaas stelt dat de moderne natuurwetenschap haar rationele aspect ontleent aan de Grieken en haar empirische aspect aan het Christendom. Intussen wordt ons ook een schat aan materiaal geboden over de geloofshouding van die vroege protestantse natuuronderzoekers. Zij bepaalden hun standpunt toen het heliocentrische wereldbeeld opkwam en Galilei werd veroordeeld. Het merkwaardige is dat het copernicanisme en protestantisme bondgenoten zijn geweest. In de zuidelijke Nederlanden sprak men zelfs van het calvinistisch-copernicaanse stelsel! Hooykaas laat zien dat de exegetische methode van Calvijn hier van doorslaggevende betekenis is geweest. Calvijn ging uit van het standpunt, dat de Bijbel toegankelijk is voor iedereen, geletterden en ongeletterden (zie zijn commentaar op Gen. I : 16). De Heilige Geest heeft zich aan het bevattingsvermogen van allen aangepast. Hij die wetenschappelijke kennis wil vergaren kan deze beter elders zoeken. Op die wijze ontstaat er een methodologische scheiding tussen theologie en natuurwetenschap, waarbij de natuurkundige zich in zijn uitspraken moet baseren op het Boek der Natuur. Hij moet buigen voor de openbaring Gods in de natuur, wat hem dwingt iedere uitspraak empirisch te toetsen. Deze opvatting is gebaseerd op de erkenning, dat de natuur Gods schepping is. Alle wetenschappelijke kennis a priori wordt verworpen, ook die men op de Schrift meent te moeten baseren. Men gaat geen "Mozaïsche" wetenschap opbouwen, waarbij de basiselementen aan de Schrift worden ontleend. Neen, iedere natuurwetenschappelijke theorie komt op uit de feiten en is er ook weer aan gebonden. Hooykaas gaat dit na bij een groot aantal 16e eeuwers en schenkt en passant aandacht aan de houding van o.m. Luther, Melanchton en Voetius. Er rijst allengs wel een ander beeld dan het bekende over de Kerk die de voortgang der wetenschap heeft belemmerd (Galilei). Het waardevolle van dit boek is tevens dat het een eerlijke wetenschappelijke verhandeling is zonder een spoor van apologetiek. Een betere apologetiek is nauwelijks denkbaar. Bestudering van dit boek beveel ik van harte aan, waarbij men er goed aan zal doen de huidige vragen over theologie en natuurwetenschap in het achterhoofd te houden.

T.M.K.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen