Over Koos Geerds, Staphorst. Gedichten (1998)

Bijna aan het einde van de eeuw kwam het boek binnen, waarvan ik met overtuiging zeg: dat is het dan, het 'gereformeerde boek', dat 'beslist niet mag worden vergeten in de volgende eeuw': Staphorst van Koos Geerds. Ik heb daar de volgende redenen voor: Staphorst is een vroo/w-gereformeerd boek. Koos heeft als kleine jongen de kerkdiensten in Rouveen meegemaakt. Nu hij volwassen is geworden, die kleine jongen, leent hij de stem van de dichter om te laten horen hoe het was in de kerk en wat hij hoorde. Er was zóveel moois, zoveel geheimzinnigs, zo veel dat het jonge hart verrukte

Als zondags ouderling Brakke,
staande aan de lessenaar,
gezicht naar de gemeente,
een Schriftgedeelte las,
dan kreeg het Woord stem.
Maar als hij soms een psalm moest lezen,
dan zong hij hem (de zangerige voorleesstem van een ouderling-voorlezer uit
een boerendorp reikt opeens tot Davids luit).
Dan zong hij op de wijze van
De lelie der getuigenis,
De hinde van de dageraad,
De duif op verre terebinten;
dan zong hij op de wijze van
Verderf mij niet, mijn God;
een kleinood van de knecht des Heeren,
van David, een gebed,
een psalm met smekende stem.
Hij zong voor de gemeente:
Gij volkeren, looft allen Hem.

Als wij nu in de volgende eeuw onze ergernissen hebben aan de kaalheid en de houterigheid van een gereformeerde kerkdienst, moeten we gaan luisteren - vóór we de vale weg van M.'t Hart kiezen - naar de kleine Koos. Er is een onverwoestbaar geheim, als het Woord gaat klinken. Ouderling Brakke heeft een grote schoonheid; maar iemand moest het een keer zéggen. Hij ging er zelf van zingen! Staphorst is ook een vrijmoedig-gereformeerd boek. Het is hélemaal Staphorst tot in de omslag en de boekenlegger van klederdrachtstof toe - lang leve de ontwerper Steven van der Gaauw! En Staphorst zegt tegen de Amsterdamse grachtengordel: hier ben ik dan. Jullie hadden zoveel pret omdat stomme, godsdienstige dorp, waar de kat in het donker geknepen wordt? Nou, dan zal ik jullie vertellen hoe het was en is:

Als je gek was of kinds
bekommerde zich de hele buurt om jou:
ze brachten je weer thuis
als je verdwaald was,
ze maakten een praatje met je
over het weer of langgestorven mensen....
En als je zelf stierf werd je uitgedragen
door de buren aan weerskanten, drie tot zes
landen ver, met veel groevevolk achter de kist,
zoals het stof door zware golven wordt gewogen,
Zo deed aan zijn eenvoudigen het dorp.

Verder citeren is niet mogelijk binnen 1500 woorden. Lees het maar na op bladzij 29, hoe het dorp was. En laat ze dan maar lachen ('De burger kent hen niet, de wereld lacht hen uit')'die cultuurslampampers van de overkant' (K. Schilder). Een 'cultuurkracht' zijn ze, die ouderling Brakke en de zijnen, al wisten ze het zelf niet. Staphorst is ook een eerlijk-gereformeerd boek. Het verzwijgt het 'krols gekrijs' niet van een bruiloftsnacht in het 'Gebouw voor Christelijke belangen' en zelfs de lucht in de 'pishoek' na die nacht ruik je nog met Koos-, de volgende morgen. Het dorp was ook beperkt: 'het dorp was gemakkelijk te doorgronden'. En de vrouwen hadden maar drie kleuren, waarmee ze in het voorjaar de boerderijen verfden, altijd maar weer dezelfde drie: wit en groen en blauw. Maar schuilt daar toch ook niet een geheim in? 'Het wit van het licht, het groen van het gras, het blauw van de hemel. Meer kleuren zijn er niet'. Die laatste 5 woorden kun je nog op heel verschillende manier interpreteren. Koos Geerds nodigt ons er voor uit voor de komende eeuw. Mens, vóór je je ergert en je in beperktheid alleen maar dorpse bekrompenheid ziet, bedenk dat in de beperktheid zich ook De Meester kan tonen in het dorp: 'het blauw van de hemel' -op een boerse aarde. Staphorst is ook een antithetisch-gereformeerd boek. Neem 'antithese' dan vooral niet in de zin van een verzuild Nederland, waar je je geloof binnen 'de zuil' belijdt. Neem het in de zin van Groen van Prinsterer, die tegen héél Nederland zei:'Tegen de revolutie, het evangelie'. Daarom verschijnt Staphorst ook bij De Arbeiderspers in Amsterdam. Hoera voor de uitgever, bij wie Koos Geerds 'Staphorst' in eschatologisch licht (het licht van de nieuwe aarde) zet:

Als God weer bij de mensen woont,
zal er geen stad meer zijn-
dan bloeit de grond
en wijd strekt zich de horizon
buiten de dorpen uit....

Hoor ik daar over ge-urbaniseerd Nederland de klank niet van de oude profetie: Jeruzalum dat als een open plaats zal liggen, Zach. 2:4?

Staphorst ook: een gereformeerd boek van grote en weidse allure. Het gedachtenisfeest van Christus' geboorte wordt op het laatste van het jaar in de boerse kerk gevierd:

er hing een zware lucht van persvoer en van beesten,
sneeuw en modder kleefden aan het voorportaal;
de mannen zaten in hun aarden pakken,

en dan de blijde boodschap - euangelium - zó als Seakle Greijdanus, geboortig uit Arum, die blijde boodschap aan het begin van de eeuw beleed in zijn academisch proefschrift Menschwording en vernedering (en wat wisten Koos en Seakle nu van elkaar?):

God zelf lag neer in stro en voederbak.
Het Kind rechtvaardigde hun onbespraaktheid.

Staphorst tenslotte: een vrolijk-gereformeerd boek. Zeker, Koos Geerds weet dat Gods hand maar niet alleen 'rust', maar ook 'drukt' op het gemengd boerenbedrijf. En met God moetje niet spotten:

voorwaar, de mensen, arm of rijk,
zijn aan een ademtocht gelijk,
als God hen in Zijn schaal gaat wegen.

Niet spotten, nee, maar je kunt wèl met Hem lachen, want 'God heeft met wijsheid mens en vee geschapen' ontdekt Koos Geerds daar in het dorp, dicht bij Gods schepselen, zoals je in het dorp daar nog heel dicht bij bent:

het kalf om op vier poten door het hok te springen,
de pink om zwijgend voor het hek te dringen
en uit te kijken over 's werelds schouwtoneel,
--
de geit om naar het onbereikbare te hals te rekken,
de bok om bok te zijn naar eigen eer en dunk,
--
de loopeend om de lachlust van de mens te wekken,
en: de meester om te waken over andermans schavuiten.

Wij zullen deze vrolijkheid hard nodig hebben in de eeuw, die als God wil komt. En daarom gaat voor mij de prijs naar Koos Geerds uit Dalfsen.



Dr. J. Kamphuis (1921) is emeritus hoogleraar Dogmatiek van de Theologische Universiteit van de
Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt) te Kampen. Adres: Dikkerstraat 1-004, 7731 DH Ommen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen