Orgelspel en doel van den kerkelijken zang.

„In den lof deir lippen moet het hart uitvloeien." Zoo schreef Dr Kuyper in „Als gij in uw huis zit". „Maar" •— voegde hij er aan toe — „nooit mag het hart zich inbeelden, dat de „varren der lippen" voor God zonder beteellcenis zijn."

Er wordt bij de godsdienstoefening gieiz; ongen. We mogen aannemen, dat ler vaaJt' gezongen wordt, toet het hart.

Doch wie bedenkt, dat de zang ja, wèl teien drang uit het hart moiet zijn, maar tevens toestemt, dat deze drang zich niet uiten kan dan in Zöfcere giebondenheid aan vormen, die voelt oinmiddellijk dat juist die gebondenheid maakt, dat de lofzang en aanbidding niet haai waarde ontleenen uitslui-tend aan wat er in het h'art leeft, maar zeker mede voor leen niet gering deel aan wat er uit dat hart naar buiten kiomt.

Do .uiterlijke vormen — hier woord en klank T— knjoieten de meest_ zuivere openbaring' zijn van het innerlijke.

Vandaar, 'dat we steeds weer onszelf en anderen dienen te vragen: , jVerstaat ge ook', wat ge zingt? "

Zonder dit begrijpen bestaat er geen werkelijk zingen.

Dan lijlife'j^p^'wel wat op, maar 'tis het niet. Zoo lijkt'de" dobde pop op het levende kind — maar welke m^oeder zou 'tier mee willen doen?

En zlouden we dan God als „offerande des lofs" toiebrengen: een zinloos geklinkklank? Of zouden we (met taal waaraan we niet slechts eenige schoon-. heid — len dat is al héél erg — maar zelfs alle befceékenis ontroofd h'ebben, tot God durven gaan?

Ja, Hij ziet wel het hart aan, en niemand die leest, ztoo goed als hij kan, en die zingt zoo zuiver als hem tooigelijfc is — al gaat het nog zoo valsch — behoeft bang te zijn dat de zang van zijh 'ziel niet door God wordt gehoord. (Niet, alsof 't onverschillig zou s; , ijn, hoe in de wergadering der geloövigen bij den - gemeensdhappelijken-zlang met zwakheden in dit opizicht rekening wordt giéhouden!)

Dioich daartegenover staat, dat wie beter kan en niet doiet, — dat wiie meer Godverheerlijkend zou kunnen psalmen, als hij maar leeren wilde, en tóch niet luistert — hiermee het bewijs levert, dat 't van binnen ook niet goed met. hem gesteld is.

Zoo iemand toch, hoewel hij heel 'wel weet, dat Goid hem' ziel en lichaam geschapen heeft, vergieet, dat "t'niet toevallig is, dat hij woord en toon kan voortbïiengen met het instrument dat God hem als deel' van dat lichaam in zijn stemorgaan geschonken 'heeft.

Wijlen Ds Sikkel was gewoon te zieggen: „En zingen wij den He ere onzen psalm".

Daarvoor is biegrijpen noodig.

Waaroiih deze Dienaar des Woords dan ook veel zorg besteedde aan het juist voorlezen van, de opgegeven verz'en. Mochten toch alle predikanten ervan doordrongen zijn, dat ze hierdoor zoo krachtig kunnen medewerken om de gemeente te leeren zingen.

De gemeentie moet leeren zingen.

En fee raakt noioit uitgeleerd, want al. zou ©r geizoingen worden altijd en in alle kerken, uit het hart, len naar alle regelen der kunst — dan ziou zie - weten, dat ze in haar lied toich nog slechts een heel klein deel vermag te geven van wat God ook hierin aan liefde, lof en eere toekomt!

De ...gemeente moet leeren zingen.

Hiiervoior is Inoodig': Ie. bijbrengen van b'eter inzicht in den houw der verzen;

2e. ontwikkeling van het gevoel-voor melodie (en harmonie);

3e. bewust doen worden van de eenheid, die er behoort te 'zijn van muziek ©n inhoud.

Nu hebben tal van factoren invloied op het ver-, ktijgen " van een juiste opvatting van ons kerkgezang. Allereerst komt hierbij ter sprake de boven biesproken verantwoordelijkheid van de leden dèr giemeente z'elf, als zij „zich vereenigen in den psahn"..

In 't bijzonder evenwel is '©r hier een wel moeilijke, maar toch heerlijke taak voor den organist in O'nzie GereformOierde Kerk^ die met goed orgelspel den zang inleidt en ja — óók moet zorgen dat de mienschen de wijs houden, zidker! — doch die toch veel méér met zijn spel heeft mede te werken aan de opvoeding tot „mensdhen Gods, tot all© gofed werk volmaaktelijk toegerust", waarbij' hij speciaal b-ehoort te letten op het gemeenschappelijk zingen ter eere Gods in de samenkomsten der gemeente.

De 'zang hij de godsdiensto'efening moet zijln een daad der gemeente, waarbij de taal der muziek aan 'de muziek der taal gep: aard, welbewust de eere Gods als doel gesteld wordt. En nog eens': bij het streven naar dat doel heeft de organist een heerlijke, doch mo'eilijk© taak.

„De" organist

We zullen n.l. uitgaan van de-veronderstelling, dat „de" organist iemand is die zijn spel zóó beheerscht, en die zóó thuis is op zijn instniment, en daarbij niet slechts muzikaal, doicih ook litterair zóó ontwikkeld, dat hij zelf lederen psalm goed kan lezen — indiien hij kaa O'ordeelen over de aesthetische waarde der verzen, des te beter-— - en die in staat is oto voorspel en begeleiding te spelen op d©_ wijze, die voor dien psalm en voor dat vers juist is. We zeggen'niet: de eenig-juist©', want, ziooals ler volgens het spreekwoord , 'verschillende wegen naar Rome leiden", zoo ké, n 'tvoorkom'e'n, dat hij éénzelfde vérs van-éénzielfden psalm' verschillende opvattingen imogielijk en jnJst zijla. Maar — len hierop moet de volle nadruk • Vallen — de 'organist moet weten, waarom hij zóó speelt en. niet anders. Vanztelf vloeit hieruit voort, dat ook' de kerkgangers z'ooveel mogelijk dienen te weten, ' ©n mjoeten trac'hten te begrijpen het „waasrom" van het orgelspel.

Verder willen we veronderstellen, dat de O'rganist ©en zooidanig ifistrument tot zijn beschikkingheeft, dat hij niet bij' de worsteling met de .weerspannige ma'terie — die-hier leidt niet tot orgelspel maar tot orgelgymnastiek — alle aandacht moet besteden aan - hetgi©en hij „ouder handen" heeft, maar vrijheid 'genoeg behoudt om het ideëele van zij'n taak te benaderen. Niet t© benaderen negatief, n.l. door zoo veel m'ogelijk aUe gebreken van het orgel weg te werken, maar ook positief, doordat dispositie (de verschillende stemmen) en techniek van het instrument m'eeWeikien.

Eindelijk hopen we o'us vooreerst niet te bekbnim'oren over zeer, 'z©er veel andere moeilijkheden, waarvan 'de lezer mij een opsomming zonder meer wel z'al willen besp'aren.

Laten we mogen volstaan met de mededeeling, dat ikzelf eens, toen ik om'^met „volle werk" een voorspel in te zetten, op de orgelbank' wilde plaatsnemen, door het onstandvastig evenwicht van dat toestel bijna op het voeüdavier terecht kwam, wai!„ indien 't'gebeurd was, zéker niet zJou hebben bijgedragen tot meerdere „stidhting", ev©nmin als de schrik door 'aoo'n - onvoorziene tuimeling teweeggebracht, bevorderlijk is voor een juiste vertolking van den' psalm. En - hiermee zijn we dan weer gekomen bij het negatieve, n.l. dat de gemeente niet mag merken, dat er wat bijzonders gebéurt.

Flulïs. de banlc in bruikbaren staat brengen — voorzichtig, 'nog^ met angst, gaan zitten — kijken of er misschien nog meer ongelulcben'kunnen gebeuren — 'dankbaar zijn dat 'tzoo.goed afloopt ^ weer op z''n verhaal komen •: ^ gaan spelen. En 'dat alles in het ©ogenblik, .waarop de gemee'nte, nadat de voorlezier gebeld heeft, zit te wachten of het orgel haast begint.

En dan gaat alles nog goed! Maar nu moet werkelijk het spel buiten schuld van den organist — len zeer tot zijn ontstemming — in de war loopien...., dan wéten de kerkgangers niet, waardoor dat 'dan wel kan komen....

CritidK breekt lois.

En wel oriüek-van-die menschen, di© alleen hooren dat-er in de kerk een orgel is, als er iets verkeerd 'gaat. En dan moet 't nog op' een heel biJK'ondere manier „verkeerd" gaan ook, want fouten in harmonie ontsnappen aan hun oordeel. Zulkfe mensohen kunnen met onbewogen gezicht het eind© afwachten van een voorspel, waarin de meest ergerlijke fouten gemaakt worden tegen de harmonie, maar kijken m'ct een beipaald O'ntdaan gelaat naar bioven, als ©r in een overigjens correct voorspel één toon voortdurend blijft meeschreeuwen.

Die fcennerj die Wöet, dat zöoi'n zoogenaamde „(hanger" niet Idomt voor rekening van den organist, maar omtstaat door d© tedhnische gebreken van zijm instrumont, beoordeelt (bet spel zooals"'t geweest zöfu zija zonder die storende bijfcomstigbeid. Verder doiet Èij' Idan al wat in zijta. vermogen is, otn dergelijllie sloiringen, die den organist belemkneren bij' •niet vetrichten van zijn taak', te voorkomen, en te verbelpetx. Op verscihillende wijzen kan hij' hierbij ie weck gaan.

Maar, zooials wie bov^en opmerkten; vooreerst zullen we moeilijkheden van dézen aard, waarvan we (hier slechts een enldel vooirbeeld.gaven —^ bui­ ten, beschonwing laten.

Vooteerst! Want Imettertijd hopen we erop terug te ikiolmen.

De gemeente móét weten, waarmee de ol'ganist Zioindag aan Zondag te kampen heeft.

Imtoers, waar bet orgelspiel moet dienen om den ziatoig — tot eere Gods! •— nader tot hiet doel te voeren, daar zijn we ervan oivertuigd, dat de gemeenteleden, niet hoewel zie'tot de Gereformieerde Kerk behooreti, maar juist omdat ze Gere-• foirmeerd zijn, , mét den organist die moeilijkheden zullen zoeken fé o-verwinnen. Doch dan moeten ze 'niet behoie'ven te zeggen: „Ja, maar dat wisten we niet!"

Een volgend maal hopen we eens te luisteren naaï (h'et orgelspel voor den aanvang van de godsdienstoefening. TDaarmee begint de „dienst" van den oirganist 's Zondags. Ween, toch eigenlijk' ook niet. Maar daarover later.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen