Socialisatie of Bedrijfsorganisatie.

II.

Het referaat van Mr Gerbrandy, wa]airv!an ik' enljfele weken geleden een Ikbrt resumé gaf, bespreekt in de eerste plaats het socialisatie-streven, dat tot einddoel heeft het ge'meenschapsbezit Van de productiemiddelen, en op idat bezit 'met alle kracht aanstuurt. Dat streven, zoo zegt hij, miaig niet uitsluitend beoordeeld worden naar haar verwerping van den privaten eigendom: , omdat die besciiouwing voor een juiste beoordeeling te deductief en ook te eng is (blz. 9), en dit 'oordeel Komt mij voor heel juist te zijn. Veel te veel heeft men in onze kringen de Marxistische gedachte der gemeenschap, het comhiunistisch ideaal van allen gelijk' en allen evenveel, en niet het minst de in den lateren tijd njaar voren gedrongen begeerte naar socialisatie der productie, enkel en ^.lleen veroordeeld en zoo ver mogelijk verworpen, omdat door deze socialistische dwalingen het privaat bezit werd aangetast. Veel te veel heeft toen vergeten, dat naast hjet private ook jhet com'munale in de Sch'rift voorkomt, en het nog lang geen uitgemaa: kte zaak is. [ 51 wat Gods Woord ten dezen opzichte van ons eischt, en oofe is te veel voorbijgezien, d: at de bezwaren tegen de socialisatie op breeder en zelfs eerst op dat breede terrein moeten gezocht. „Dé socialisatie dient, aldus Mr Gerbrandy, bezien in Ihaar licht van gecentr, aliseerde behoefte-voorziening, die, voor haar volledige vervulling, de produktiemiddelen aan de gemeenschap brengt. Principieel ontmoeten wij die gedachte reeds in de verbruiksooöperatie, waar deze de produktie ter hand heeft genömten. Is deze verbruikscoöperatie, naar fimv bedoelen en naar ha, ar omvang slechts een correctief op hét bestaande, de socialisatie verheft de gedachte, in dat correctief belichaamd, tot leidend beginsel voor de gehéele pro»duktie. Het kémnerk onzer tegenwoordige economische orde is, dat gewerkt wordt voor de markt en dat geproduceerd wordt Voor risico der onderneming. De tijd der gesloten familiehuishoudinig, die enkel voor eigen consumptie arbeidde, is lang voorbij. Het socialisatie-streven beoogt tot stand te brengen een moderne familie-huishouding, waarin eerst de volksgemeenschap, straks de menschengemeenschap', vormt de gesloten fa'milie, die opi technisch en organisatorisch volmaakte wijze in de behoefte harer leden voorziet, (blz. 9).

De socialisatie .wil dus een andere orde.

Zij wil niet meer den op eigen risiooi werkenden ondernemer.

Zij verwerpt een maatsdhappij, waarin hét den werkgevers, (en dan in zeer uitgebreiden zin genomen), en den werknemers niet te doen is om de gemeensclhap en haar heil, maar om' zichzelf en hun gezin van het noodi, ge te voorzien. Zij strijdt tegen een saimenleving, waarin de een enkel en alleen jaagt om' vermeerderirig van kapitaal, en de ander immer m'oet worstelen en zwoegen om genoeg en Imeerder loon. Zij ihaat vooral de tegenwoordige orde van zaken, die kapitalistisch is, en tengevolge hoeft gehad, dat Europa tha, ns een schouwplaats van verwarring en ellende, van honger en lijden is, en tevergeefs wacht op hét verlossend woord, dat 'den weg .Vrijst naar vrede en welvaart. Van dat kapitalisme moeten wij bevrijd worden. Met de heerschappij en het bezit der enkelen anoet het uit zijn. Alle productie moet zijn van en voor de gemeenschap, en „daarom wil de socialisatie veroveren de politieke mlacht in eiken staat, om aan die politieke m'acht de gélegenlieid te bieden de primaire bedrijfsta'Mcén, waaronder vooral de steenkolenprpduktie, hét transportbedrijf, de electriciteits-, de levensmiddelenvoorziening, den woningbouw, de reeds sterk geconcentreerde bedrijfstakken, uit handen te nemen van de particuliere ondernemingen, tegen éen door het resultaat niet in gevaar brei^gende vergoeding. Waax de concentratie nog niet ver genoeg is doorgedrongen, wil zij die met behulp der p'olitieke macht bevorderen, om' zoo der socialisatie den weg te effenen en ten . slotte op elk terrein „der gemeenschap" hét zeggenschap over de produktie te verzekeren. De organen, welke met de doorvoering dezer taak worden belast, zijn doorgaans de ons bekende publiekrechtelijke lichamen, de staten en (bun onderdeelen, straks de statenbonden. Een eenmaal overgenomen tak van bedrijf wordt zooveel mogelijk zelfstandig georganiseerd (autonoom), toet grootst mogelijke uitschakeling van politiekén invloed, m; aar toch niet. los van het centrale punt der centrale leiding'. Aan de in het bedrijf werkzamen (leiders, technici, ambtenaren en werklieden) wordt een met de bedrijfsbelangen passende piïaats verzekerd. Men blijkt, om het stelsel met te doen taislukken, niet afkeerig. van produktie-prik'kels als stukloon e.d. g., die in de tegenwoordige orde sterk worden aangievochten.. Met nadruk wordt betoogd, dat men geen staatssocialisme wil en bureaucratie haat. Initiatief en bewegingsvrijheid der leiders wensdht men te hand-'haven. De doorvoering taoet geschieden langs lijnen, van geleidelijlcheid, de arbeidersklasse moet tot zekeren graad van rijpheid en Bildung worden gebracht, een reeds nu opgesteld program zegt niet. met zekerheid, dat haar uitvoeringslijnen straks niet andere zullen zijn, maar 'het eindbedoelen bhjft een door 'de staatsmacht bdheerschte soepele, vrij zelfstandige, organisatie van de productie-takken, met het vooropgezet 'bedoelen te voorzien in industriëele en particuliere behoefte" (blz. 13—15).

Hieruit is jaanstonds een typeerende karaktertrek op te toafcen.

En wel deze, dat de socialisatie een stelsel, een systeem is.

Ze groeit niet uit het productie-proces uit.

Ze ontwikkelt. zich' niet organisch uit den loop van het jmaatschappelijk leven, m'aar zij wordt ge-Imjaakt, len V, an bovenaf opgelegd, en zij is fabrikaat van 'menschen, die daartoe 'de gelegenhieid hebben gekregen door hiet Verwerven van de staatsto'acht. E.n hierin ligt reeds een groot gevaar. Hier schliilt een dusdanige zwakheid, dat van den aanvang af tegen dit stelsel, juist omdat het in den strakkén zin van het woord een stelsel is, (men zou hét ook kille theorie kunnen noiem'en) de ernstigste bedenkingen khnnen in, gebracht worden, en de mogelijkheid tot realiseering ten zeerste disputabél is.

Is die mogelijkheid er ?

„Die .afgrenzing onzer moderne staten roept hieraanstonds een h'alt toe aan vrijwel alle bedrijven,

die op internationeel verkeer zijn aangewezen, die voor export werken. De overname dier bedrijfstakken is niet slechts een waagstuk, ze is doorgaans onuitvoerbaar" (blz. 17), en deze onniiO'gelijklieid wordt aanvankelijk reeds erkend. Men begint op dit punt toe te geven, of men zwijgt deze consequentie dood, wat al heel bedenkelijk' is. „Wil Wien een systeem beoordeelen, dan bedenke men, dat de eerste halte toc|h ligt Oip den weg naar het eindstation" (blz. 19), en daaroim is het ontoelaatbaar ten opzichte van dit eindpunt een struisvogelpolitiek te volgen. Het komt er juist bij de socialisatie op fian scherp onder de oogen te zien, w, aartoe ze ten slotte leidt, ' en wie dit niet aandurft, verraadt de zwakheid van zijn illusie. Ons is het in bijzonder geboden de consequenties van dit stelsel nauwkeurig, te toetsen en te wegen, omda; t hierin juist het hoogst gevaarlijke van dit streven naar voren treedt. En waarin bestaat dit gevaarlijke? Wel, de socialisatie bedoelt, gelijk' tevoren is opgemerkt, gecentraliseerde voedselvoorziening, miaar indien dit zoo is, voiorziet ze niet slechts in, maar oordeelt ze ook' over de behoefte. Dit is een noodzakelijk' gevolg. Deze keur over wat' behoefte of geen behoefte, "over wat levensvoorwaarde of geen levensvoorwaarde is, kan niet uitblijven, en de socialisatie moet alles in het werk stellen om, en dan natuurlijk' in aller belang, het economischer, practischer en meer sociaal-ethisch aan te leggen. En bij dit punt noemt Mr Gerbrandy een bezwaar, dat in onze kringen niet zwaar genoeg kan wegen. Ieder, die nog in het socialistisch ideaal een weg ziet, die ook voor ons is te bewandelen, en ieder , die bekoord wordt door leuzen, welke een betere regeling der productie beloven, nerrte ter harte, wat hij schrijft: „De socialisatie, d.w.z., de leiding eener genationaliseerde bedrijfstak, vraagt wat ik niet het gekochte ga uitvoeren. Zij beoordeelt kritisdh de bestemming en het gebruik. Dat is haar aard en wezen. Dat is niet het wezen der tegenwoordige productie. De macht van monopolisten moge soms zwaar drukken op verbruikers, voor geld Kan elk en een iegelijk terecht. Nu is echter niet alleen de alcoholfabricage, de bloembollenteelt, de diamantindustrie, de kolenbesteding veelszins improductief, in het oog der socialisatie is het bouwen 'van Gereformeerde 'Kerken, van Zendingsscholen, van Katholieke Kathedralen, het branden van waskaarsen, het exploiteeren van Calvinistisch of. Roomsch dagblad, dat het streven der socialisatie ten bloede toe bestrijdt, waarschijnlijk evenmin productief. Zullen de met materialistischen geest doortrokken leiders, die straks over de steenbakkerijen, de kaarsfabricage, de papierfabrieken, den nationalen bodem, de steenkoolvooTziening beschikken, die behoeften erkennen en bestaat niet h'et ontzettend gevaar, dat wie voor zulke „improductieve" doeleinden het zijne begeert, ledig wordt heen gezonden? (blz. 20).

Nu zullen tegen deze consequentie de socialisten wel opkoanen.

Zij zullen ons nogmaals verzekeren, dat zij ieders religie eerbiedigen, en voor de geestelijke behoeften waarlijk niet blind zijn, maar wat in Rusland en Hongiarije is gebeurd, beeft ons wel andere dingen geleerd, en de socialisatie zelve gaat principieel uit van de prioriteit van het economisch welzijn boven het geestelijke. "Voor de geestelijke eisohen, die wij uit het Woord Gods kennen, 'kan zij niet buigen, en warmeer haar gedachten verwerkelijkt worden, en de staat eigenlijk de gïoote kapitalist wordt, zal er voor kerken en scholen, voor zending .en evangelisatie, voor christelijke stichtingen en organisaties weinig geld overschieten. Ds Sikkel heeft het in zijn brochure „Socialisatie" wel scherp maar juist gezegd: De geweldige staat-kapitalist, van alle machtsmiddelen voorzien, komt hier de gesmade kapitalistische maatscihappij vervangen, om alle v r ij h e i d van leven en beweging in dienstbaarheid te doen ondergaan. Laten dan de Staatsnaachthebbers in klein getal buitengewoon begaa.fde en geweldige arbeiders zijn, — wie zal hun reuzentyrannie verdragen? Hoe zal de politieke strijd om die Ar be id smacht gaan, en hoe zullen de .arbeiders — en dat zijn • dan ten. slotte alle mannen en vrouwen — elkaar in dien strijd bedreigen en verscheuren! Maar al ware door betere stemming onder 'de menschen na deze onteigenende Socialisatie de toekomstige militarisatie van den Arbeid te verwerkelijken en te dragen, T— en al werkte elk in zijn gelid productief, — wat moet er, bij ondergang der vrijheid, worden van het menschen leve n, en daarin van het g e e s t e 1 ij k'e menschenleven ? Het Communisme, dat de vrijheid .aan de eenheid ofiert, heeft toch nog andere droomen dan die van produktie; — hoe kan de vermaterialisatie van 'denken en levensopvatting dit toch doen vergeten! De wereldwoeling gaat om heel het mienschen leve n, niet om produceeren en distribueeren ialleen, maar om de zinnen en de zielen, om jbet geestelijke. De centrale machtsoverheersching van het leven zal niets ontzien; ze zal spotten met den enkele', met het afzonderlij'ke, met de persoonlij'kheid, met de conscientie, met het zieleleven; en daarin toet de vreeze Gods, met al de ordinantiën Gods, met heel het eigen zijn van het volk des Heeren. In deze centrale machtsoverheersching is voor de geestelijke onderscheiding en scheiding geen plaats. Geen plaats daarom voor Kerk en Christelijke School, geea plaats voor Christelijke Wetenschap en iStaatldmde; geen plaats voor Christelijke Yereenigingen en voor Christelijksociale actie, geen plaats voor Christelijke getaieenschap in den Arbeid, geen plaats voor het vrije Christelijke leven.. , ; Productie-en-Consumptie" wordt het ééne gebod voor den levensstrijd, maar dan in een gecentraliseerd menschenleven naar deze materialistisch-naturalistische opvatting, die ook het zieleleven zal produceeren en distribiaeeren. Het groote Babyion van ïiet wereldeinde zal, naar de Heilige Schrift, met de zielen der menschen handelen gelijk met al de geproduceerde goederen. (Openb. 18:13)".

Op dit gevaar kan niet genoeg gewezen.

De socialisatie, in Miarxistischen zin, loopt uit op onderdrukldng Van het vrije christelijke leven, en zij is daarom reeds voor ons onaanneembaar.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen