Staat en Maatschappij-

II.

In het voorgaande artikel is aangetoond hoe door onzen strijd tegen de leer der staatsonthonding, door de groote ontwikkeling der techniek en door den invloed van socialistische en democratische stroomingen, vooral op^ het terrein der gemeentepolitiek, een opvatting van de staatstaak' naar A'oren kwam, die gevaarlijk is voor de zelfstandigheid van staat en maatschappij beide.

In de practijk blijkt hier en 'daar zeer zeker verschil van gevoelen. Waar sommigen krachtens aanleg en opvoeding al vrij spoedig een taak voor de publiekrechtelijke organen zien, zijn er steeds anderen, die door soortgelijke oorzaken afwijzend daartegenover staan.

Toch spreekt het vanzelf, dat het niet d i t verzet tegen het staatssocialisme dezer dagen is, dat richtsnoer voor antirevolutionaire politiek kan zijn. Persoonlijke gevoelens en subjeotievc inzichten zijn geen betrouwbaar compas op de staatkundige zes. Ook mag nooit het verwachte gevolg den doorslag geven.

De vraag of een bepaalde handeling eener gemeente winst of verlies voor de gemeentelijke financiën zal brengen, kan geen gewicht in de schaal leggen als over beginselen wordt gesproken.

Toch schijnt het soms alsof hier en daar liet antwoord op deze vraag beslissend voor het li; uidelen wordt geacht.

Een politiek door dergelijke „'beginselen" geleid is te karakteriseeren met de onde spreuk, „hst doel heiligt de middelen" en heeft in geen enkel opzicht met de antirevolutionaire beginselen i(> ts uitstaande.

Wat dan? Moeten wij dan ondanks alle wisselingen en veranderingen aanvaarden een statische verhouding tusschen staat en maatschappij? Moeten wij hebben een starre indeeling in hokjes en vakjes; hier het vak waarin de staat naar eigen wil kan handelen en regelen en daar het vak voo> r de maatschappij waar de staat niet inkomen mag?

De gedachte op zichzelf is al absurd, immers er zou uit volgen, dat de antirevolutionaire beginselen alleen maar toegepast konden worden in een bepaalden tijd en voor alle andere tijden ondeugdelijk waren.

Zelfs zou het de vraag zijn of men nog van „beginselen" zon kunnen spreken; beginselen zijn immers een begin van' ons denken en . iipöit een serie van te verrichten handelingen. ' : 0Ê^& -M

Ten slotte moet nog met een enkel woord bestreden worden de meening alsof ten dezen , , de practijk" maatgevend zon zijn. Wel hoort men soms door practica de stelling verkondigen, dat alle theorie ondeugdelijk is en men ieder geval op ziclizelf moet beoordeelen.

In deze meening schuilt een goed deel zelfbedrüg.

Wie naar een geval gaat om het te beoordeelen draagt in zich, bewust of onbewust, een vorm mee waaraan hij toetst.-

Het volstrekt objectieve oordeel, dat men alsdan zal vellen en waarop men zich reeds bij voorbaat beroept is óók een theorie en een onjuiste bovendien. < -

Bovendien is handelen zonder beginsel onmogelijk, wie beween, dat hij waar 't gaat over de verhouding tusschen staat en maatschappij, zonder beginsel kan handelen, heeft er wel degelijk een, al is het 't'antirevolutionaire niet.

Trouwens het „algemeen belang" dat in deze redeneering doel van het handelen heet te zijn, is geen vaststaande en door allen gelijkelijk erkende | grootheid, verschillende menschen en - grocjuen 1 zien het op zeer o-nderscheiden wijze en hun kijk wordt bepaald door — hun beginsel.

De eenig goede basis waaropi men zich te stellen heeft bij het beschouwen dezer moeilijke : k regelen verhouding is m.i. het leerstuk van dj souvereiniteit in eigen kring. J: -'

Oppervlakkig gezien, zijn de kringen van staat en maatschappij niet te scheiden. Ontelbaar zijn de verhoudingen en handelingen der maatschap, pij, die door den staat worden geregeld en door het. recht genormeerd.

Bezien wij de zaak echter nader, dan blijkt een groot verschil. Allereerst verschil in karakter. - ^

In de maatschappij woont en werkt het eCOflÖ^ misch motiet; ; het karakter van den staat is, wat ook zijn werkzaamheden mogen zijn, instituut des rechts.

Met dit onderscheid van karakter gaat gepaard j een onderscheid in doel.

In de bonte dcoreenwarreling der duizend en belangen in de maatschappiij klinkt het, „zoekt TJ'^J voordeel binnen de grenzen van reoht en moraal" Daardoor botsen de belangen van personen ©» groepen, doch juist hier is de doelvervulling van den staat, die voor en boven allen "is en bij het strijden der belangen de confliaten door het recht voorkomt of oplost of waar niet enkel regelen worden gesteld maar de staat zelf ook handelend i optreedt, daar is toch steeds het motief dezer hand.elingen ontleend aan hetzelfde beginsel, waardoor ook de handhaving der rechtsorde geïnspireerd wordt: „de staat is voor en boven allen"-Dit is in den grond niet anders dan een aanvaarding der rechtstaatsgedachte, niet in den eagei zin van Kant en de oud-liberalen, maar, zoo men

dit woord wenscht, in den zin van den modernen cultuurstaat.

Ook waar dit woord aanvaard wordt geven we niets toe aan hen, die hiermee iedere onderscheiding tusschen staat en maatschapipij prijsgeven. Want de bevordering der cultuur geschiedt, door ieder, die er aan meewerkt, in een bepaalde hoe-'danigheid en de hoedanigheid, waarin de staat optreedt is gekwalificeerd door de idee der gerechtigheid en niet doior het ecionomisch motief.

W'are dit trouwens niet het geval dan zonde hoogstens op grond van utiliteit l; egen socialisme en socialisatie te strijden vallen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen