Evangelisatie-motieven uit de werken van Mevroaw Bosboom-Toussaint.

Inieidino.

H.

Wanneer wij voornemens zijn in eenige , artikel©n de aandacht voor de romantische werken vam Mevrouw Bosboom weder te vragen, beoogen wij daarmede een bijzonder doel. Wij willen trachten uit haar geschriften motieven te verzamelen, die voor het werk der Evangelisatie, het bekend maken van den weg der verlossing in Christus aaji wie van deze kennis vervreemd werden, o.i. van hoog te schatten invloed kunnen zijn.

Het recht hierto© ontl©enen wij aan de groote roer ping, welke zij met volle bewustheid als auteur zich wist toevertrouwd. Deze roeping wordt door Groen van Prinsterer aangegeven, als hij haar werk aldus karakteriseert: „Zij heeft de uitnemendheid der volkshistorie aan de verlevendiging van het Evangelische volksgeloof dienstbaar gemaakt". Historie en geloof zijn alzoo de hoofdelementen in haar kunst. Mevrouw Bosboom is door en door Protestantsch. Niet alleen als afstammelinge van de Hugenoten; ook als kind van Alkmaar, waar vóór drie honderd jaren zoo bloedig gestreden is voor de Nederlandsche vrijheid en voor het Protestantsche geloof. Bij de diep religieuze gezindheid van het hart, stroomde haar daarenboven, gelijk Busken Hu©t h©t noemt, specifiek „evangelistenbloed" door de aderen. De inspiratie haars harten en die van haar superieure kunstenaarsgaven, bepalen nu verder den loopbaan en het doel van Mevrouw Bosboom als romancière. Daardoor is zij geworden „de dichteres van het Protestantisme", i) De histo^ rische roman wordt door haar, naar de uitdrukking van Busken 'Huet, „geutiliseerd" als orgaan van haar geloof. Het droev© feit, dat zij een jongeren broed©r had, van wien zij veel verdriet heeft b©le©fd, en di© later haar en Bosboom heel wat "zorg en geld gekost heeft, leidde haar allicht tot nog teederder pointeeren van Christus' opzoekende zondaarsliefde.

Op hoe voortreffelijke viajze zij het hoofddoel van haar literarischen arbeid getroffen heeft, toont de opmerkelijke vraag van Busken Huet, of de üitnemendst© protestantsche leerredenen, in dien tijd

verschenen, „nit het oogpunt der kracht of der bezieling de vergeHjking kunnen doorstaan met zoo menig hoofdstuk uit de romans van Mevrouw Bosboom, waar Gideon Florensz zijn overtuiging blootlegt, zijn gemoed uitstort of zijn gebeden opzeadt". Hier is inderdaad een geloofspsychologie, welke om haar scherpte en juistheid onze verwondering gaande maakt, welke het hart verwarmt en verkwikt van allen, die met haar, door Gods genade, eenzelfde geloof deelachtig werden. Deze geloofsr psychologie geeft aan vele gedeelten van haar omvangrijk werk een onvergankelijke waarde.

Zóó scherp richt zij zich op haar doel, dat herhaaldelijk haar is verweten, als zou zij daardoor het haar geschonken talent ongebruikt hebben gelaten. Met name, door schier al het gewicht van dit leven in het geestelijke te zoeken. (Busken Huet.) Dr G. Brom oordeelt, dat zij aan het preeken telkens haar scheppen opofferde, „maar", zoo laat hij er op volgen, „ze voelde zich apostel en beschouwde haar kunst als een gave om te gebruiken voor het rijk Gods".

En dan teekeut hij Mevrouw Bosboom in haar ridderlijke kloekmoedigheid bij den heiligen krijg, dien zij voert, aldus: „Halfheid ligt niet in mijn karakter", mocht ze met alle recht aan Potgieter verzekeren. Wat zij ook wezen kon, hard en fel, nooit klein of valsch, ze bleef nobel in haar strijd. Haar .geloof heeft nooit noodig de laffe middeltjes van Van Lennep. Ze viel Rome recht van voien aan, en stond zoo sterk mogelijk in haar beginsel, dat zij zonder omwegen durfde tegemoet komen, als het spontane hart haar een oogenblikje er toe dreef. Potgieter bewonderde dezen trek in haar eerste optreden: ... „Mijn voorname doel is geweest, te werken op de conscienties", verklaarde zij van haar Leycestercyclus en kon ze van ieder werk verklaren. „Vóór alles was ze godsdienstig propagandiste". ^)

Dr Wilkens, die in zijn bijzondere "briefwisseling voortdurend met buitengewone geestdrift van het protestantsch-evangelisch karakter harer scheppingen spreekt, geeft van haren literairen arbeid in een brief aan Mevrouw Groen van Prinsterer, Februari 1878, 't volgende treffende getuigenis: „Das endlich die reichbegabte Frau auch "die köstliche Perle gefunden hat und im Hafen der ewigen Wahrheit mit ihrem Schifflein vor Anker liegt, giebt ihren Werken noch ein Salz des Himmelreichs und macht Sie zu S e n d b o; t e n des K reu zes."8)

Nog één getuigenis voegen wij hieraan toe. Albert Verwey verklaart: „Zij en Da Costa hebben voor het Christelijk-Protestantsch Nederland meer beteekend dan wie ook van hun tijdgenooten."

Niemand zal er zich nu o^ver verwonderen, als wij zeggen, dat uit de diepe en wijde zee van haar geschriften vele kostelijke parelen kunnen worden opgevischt, welke zeer gewichtige Evangelisatiemotieven bieden. De uitdrukkingen, die wij in de citaten spatiëerden, toonen zulks duidelijk aan.

Mevrouw Bosboom is niet alleen een evangeliste met de pen, zij is dat allereerst door haar Christelijken levenswandel. Tusschen deze beide is een zeer nauwe betrekking, als die tusschen den wortel en de plant, die er uit opgroeit. De beweeggrond tot haar Christelijk literarischen arbeid ligt in haar persoonlijk geloofsleven. Hier staan wij dadelijk voor het grootste en belangrijkste Evangelisatie-motief, n.l. dat wij altijd, overal en in alles ons als Christenen moeten doen kennen.

Wij zien Bosboom-Toussaint telkens met kloekmoedigheid opkomen voor haar geloofsovertuiging tegenO'ver hen, die zich niet ontzien, openlijk te schenden, wat den Christen heilig en dierbaar is. Deze getrouwe belijdenis heeft haar ook de smaadheid om Christus' wil doen dragen. Daarop wijst haar klacht, dat zij in 'sGravenhage zoo geïsoleerd is. Zij had het daar zoo heelemaal anders dan in Alkmaar, waar zij in zekeren zin het middelpunt was. Zij leed er onder, dat zij in de residentie geen aansluiting met dichters en schrijvers kon vinden. *)

In de dagen der week was haar plaats voor de eenvoudige schrijftafel, waar de Statenbijbel naast stond, die de duidelijke sporen droeg van dagelijksch gebruik. Op Zondag werd er bij de Bosbooms niet gewerkt. Het kunstlievende echtpaar heiligde den Dag des Heeren. Zondagsavonds ontvingen zij hun vrienden, doch het getal van bezoekers werd steeds kleiner. Velen van wie er vroeger kwamen, bijv. Cremer en Keiler, trokken zich terug. Maclaine Pont schrijft: „Veel menschen heb ik er behalve de familie niet gezien; somtijds Mesdag of Bisschop; Haagsche letterkundigen als Vosmaer of Jan ten Brink ontmoette ik er nooit. Mevrouw Bosboom was hun te ouderwetsch." ^)

Tot die haar trouw bleven behoorden Dr Beijnen, M. Nijhoff, Dr Gunning en Mejuffrouw Maclaine Pomt.

J. P. TAZELAAR.

') Busken Huet. Litt. Fantasiën en Kritieken. Deel II, biz. 86. In de uitgave C. G. N. de Vooijs & Staverman. Deel I, blz. 137.

') G. Brom. Romantiek en Katholicisme in Nederland. Deel I, blz. 204—206.

') Geciteerd door Dr J. ten Brink, t. a. p. blz. 60.

*) Marius en Martin. J. Bosboom.

°) Johanna W. A. Naber. Margaretha Wynanda Maclaine Pont, blz. 101. •.••-.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen