Het eeuwfeest der Afscheiding.

III.

Zoo leidde God hen op den weg van de vrienden van het Réveil, van de wegbereiders van de evangelische en later moderne richting, en van de eenvoudige vromen, in de familiekringen van De Moen en Tieleman en der laatsten keuze werd de hunne, zij wilden Uever met de eenvoudigen verheerlijkt worden, dan te kiezen het deel van de overheerschenden en van hen, die naam en stand hadden.

Naar 's Heeren voorzienig bestel kwamen deze jonge mannen in aanraking, in nauw contact met bewegingen in de Nederlandsche Hervormde Kerk, die ze moesten wederstaan, of ook die, hoewel van dezelfde gezindheid, hen niet volgden op den weg, waarop ze door de vijanden van de gereformeerde waarheid en haar belijders werden gedreven, wijl dezen zonnen op herstel der kerk, wachtten op eene nationale beweging, misschien wel meenden voor te bereiden eene meer massale actie. Echter deze aanraking met het Réveil, zijn vaders, helden en aanhangers, heeft niet dan kunnen medewerken met hen om gescliiktere werktuigen te zijn voor het werk waartoe de Heere hen voorbereidde en straks zou oefenen. Als ik nu lees in een onrijpe pennevrucht: „Juist doordat men de oogen sloot voor de groote beweging van het Réveil, de verdiensten van tallooze groote mannen, die reeds vóór Ds de Cock opstonden, omdat men ze niet kende, eenvoudig verzweeg en steeds de verdiensten en geloofsdaden van Ds de Cock ging verkondigen, beging men de groote fout van Gods werk, zooals het geschied is, te verkleinen en werd de persoon van een eenvoudig predikant, die slechts een klein aandeel heeft gehad in de groote opwekking, te veel verheerlijkt. Dit heeft onbewust velen tegen de borst gestuit en afgeschrikt om mee te gaan. Ds de Cock, wiens geloof en verdiensten ik niet gaarne zou willen verkleinen, heeft op het Réveil in andere landen hoegenaamd geen invloed gehad, was een zeer eenvoudig predikant, die van heel Gods werk in het buitenland wellicht hoogstens iets afwist en is zelfs voor de geestelijke beweging in ons land van slechts zeer ondergeschikte beteekenis geweest"; als ik, dit overschrijvende, het nog eens weer lees, dan vind ik verontschuldiging voor deze woorden in het feit dat ze terneergeschreven zijn door een candidaat in de rechteUj die nog niet tot rijpe kennis was gekomen, van wien men nog geen rijpe vrucht kon verwachten, doch dan ben ik blij, dat ik in het L. S., dat voorafgaat aan den druk van hetgeen in een toespraak over 't Réveil op een feestdag van een onzer geref. jongelingsvereenigingen en nog wel in een Groningsch dorp uit den omtrek van Ulrum werd gezegd, niet lees dat de spreker tot de uitgave besloot op uitno o-d i g i n g van zijn hoorders, maar aangezien naar zijne overtuiging de jongelingsvereenigingen belang hebben bij de geschiedenis des vaderlands in 't algemeen en voornamelijk bij dat tijdvak, dat aan onzen eigen leeftijd voorafgaat en waarmee onze tegenwoordige toestanden nauw verbonden zijn. De spreker besloot zijn toespraak ook in wijderen kring verkrijgbaar te stellen door de uitgave daarvan. Het zou van minder driestheid getuigd hebben, en van juister kijk op personen en feiten, als de door mij geciteerde woorden niet gesproken waren in den genoemden engeren kring noch gedrukt verkrijgbaar gesteld voor wijderen kring.

Dat De Cock op het Réveil, als historisch verschijnsel, in andere landen hoegenaamd geen invloed gehad heeft, ontken ik niet. Het ging daar in die landen aan hem vooraf. Dat De Cock van het Godswerk in het buitenland wellicht hoogstens iets afwist is een veronderstelling die gelogenstraft wordt door den inhoud van de bizonder uitgebreide correspondentie van en met hem. Uit een brief van graaf Dirk van Hogendorp, geschreven nog vóór de Scheiding plaats greep, blijkt dat De Cock o.a. ook informeerde naar den gang der kerkelijke beweging in het buitenland. Laten we instede van den persoon van De Cock te kleineeren, en dat uit gebrek aan kennis van hem en sympathie met zijn daad, liever herinneren welk een buitengewoon groote beteekenis de boekjes van de baronnen van Zuylen van Nyevelt op hem hebben gehad, en dan vooral de geschriftjes van baron C. van Zuylen van Nyevelt, die juist gestorven was, toen De Cock zijn eerste schrijven zond aan Ds D. Molenaar in Den Haag. Geen naam wordt vaker en met grooter eerbied genoemd in de correspondentie van De Cock, in zijn brieven, smeekschriften enz. enz. aan den koning, en in zijn werkjes, dan die van den „zaligen baron C. van Zuylen van Nyevelt". Roerend is de innige dankbaarheid jegens dien man bij De Cock; verder de vriendschap met diens broeder baron J. P. van Zuylen van Nyevelt. God heeft deze mannen van het Réveil op zijn weg geleid!

Hoe iemand nog in het jaar 1892 durft zeggen en schrijven dat Ds de Cock zelfs voor de geestelijke beweging in ons land van slechts zeer geringe beteekenis is geweest, en dat nog wel een Groninger uit het midden van de Gereformeerde Kerken, kan ik alleen verklaren uit jeugdigen overmoed en durf en beschouw ik als een vrucht, die te vroeg werd geplukt.

Beter lijkt het mij, op Gods wijsheid te wijzen die zorg droeg door Zijn wondere voorzienigheid dat de „kordate jonge predikers", die zoo schielijk na hun intrede uitgedreven zouden worden, een ieder een beroeping ontving naar de verschillende provincies van ons land, zoodat de Heere straks over heel het land Zijn haarden hadj waarvan de warmte uitstraalde en de actie gevoerd werd naar alle zijden. God zorgde dat de beroeping niet tot het in afzondering gelegen Ulrum beperkt zou blijven, hoewel niemand de dag der kleine dingen verachte! Was niet de eerste kerk die het synodale juk afwierp ten dage der Doleantie het toenmaals verscholen en haast niet te bereiken en te vinden heidedorp Kootwijk?

Tegen den herfst van '34, nog vóór de Afscheiding te Ulrum, was Van Velzen reeds verbonden aan de eveneens van de hoofdverkeerswegen verre gelegen gemeente van Drogeham. Overijssel krijgt zijn Van Raalte, man van beginsel, kracht, doorzicht en uithoudingsvermogen. Gelderland is zoo rijk dat het in het oude bekende stedeke Hattem heeft een Brummelkamp, bij den aanvang gevierd, geroemd en bemind door aanzienlijk en gering in de „groote kerk" aldaar. En dan de als scherpzinnig, 'bekwaam, zelfs als geniaal geprezen Scholte in Utrecht, Zuid-Holland, Beneden-Betuwe, Noord-Brabant; met naast hem en straks voor Noord-Brabant de edele en welsprekende Gezelle Meerburg, de Nathanaël naast de Johannes-figuur Brummelkamp; en eindelijk door bizondere leiding krijgt Bekerke, dat zijn predikant naar Veen in 't land van Heusden en Altena zag vertrekken, zijn eveneens bizonderen Buddingh.

Ik denk aan de reclameplaat voor de roode arbeiderspers. Eén mannenfiguur dekt de kaart van heel het land. En hier: zeven mannen vormen het zevental dat de Heere verspreid heeft over de kerkelijke kaart van heel het land. Hij gedacht heel het volk en heel de kerk!

G. KEIZER.

(Wordt vervolgd.)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen