HOOFDARTIKEL

De BuGbman-beweging.

IV.

De overgave, zooals deze in het vorige artikel geteekend werd, voltrekt zich voor de eerste maal en herhaalt zich daarna vooral in de q u i e 11 i m e (stille tijd). Na gebed en bijbellezing laat men hel enkele minuten geheel stil worden. Niet, orn daarin te overdenken, wat men zooeven gelezeü heeft. Evenmin om het gebed nog dieper en inniger voort te zetten. Want zoolang wij bidden, zijn wij nog bezig, Gods wil te doen veranderen; terwijl het bij ons zoo ver komen moet, dat wij & ods wil verstaan wülen. Wij moeten daarom ophouden met onze ziel tot Hem op 'te heffen, om haar, in plaats daarvan, te laten optrekken door Hem. Niet meer vragend, moeten wij gaan luisteren naar wat Hij spreekt. Er moet stilte intreden, om daarin de leiding van den Heiligen Geest te ontvangen, i)

Deze leiding bestaat niet in de verborgen werking van Gods voorzienigheidskracht, waardoor Hij alle dingen regeert en in ieders leven Zijn raad uitvoert.

Zij is ook niet de werldng van Gods gemeene gratie in de consciënties der menschen. Want het geweten leert ons wel in het algemeen het onderscheid tusscben goed en kwaad; maar het laat ons in verlegenheid, wanneer wij weten willen, welk van de verschillende goede dingen, die zich bij ons aanbieden, thans door ons moet worden gedaan. ^)

Met deze leiding wordt ook niet bedoeld die regeering van Gods Geest in het leven der geloovigen, waardoor zij de werkingen des lichaams dooden en zich steeds meer als kinderen Gods openbaren. ^)

Onder haar wordt evenmin verstaan, dat de Heilige Geest de wet Gods niet slechts in ons verstand geeft, zoodat wij ze kennen, maar ook in ons hart schrijft, zoodat wij ze vanzelf bïj ons omdragen in het centrum van ons bestaan en daarom ook vanzelf doen. *)

iWant weliswaar vinden wij Gods geboden in den ' bijbel en heeft God ons Zijn wil nog meer rechtstreeks geopenbaard door Jezus Christus; doch desniettemin is het nooit Jezus' bedoehng geweest, dat wij Zijne woorden zouden opvatten als een nieuwe volledige wetgeving, die voor alle tijden en in alle omstandigheden bindend is. Wij hebben iets veel positievers noodig. ^) Wij kunnen ons niet aan de vroegere wilsuitingen van onzen Vader vastklemmen; maar het gaat er om, om den tegenwoordigen wil des Vaders te kennen.'') Naast den bijbel, die eeuwigdurend en universeel is, moeten wij boodschappen Gods hebben, die voor ons persoonlijk en voor de omstandigheden van vandaag gelden.')

Uitgaande van de gedachte, dat God voor ieder menschenleven een plan heeft, dat met Zijn wereldwil een harmonisch geheel vormt, verstaat de Buchman-beweging onder het ontvangen van de leiding des Geestes, dat dit plan Gods ons stuksgewijze, van dag tot dag, van uur tot uur, en soms zelfs van oogenblik tot oogenblik onthuld wordt. ^)

Deze openbaring draagt tweeërlei karakter. > Zij is informatorisch, wanneer de Geest ons bekend maakt, wat vandaag of morgen of in verdere toekomst geschieden zal. Zij is imperatief, wan.ieer zij ons beveelt, wat heden, nu, op dit moment en in dit concrete geval, door ons moet worden gedaan. 8) Jezus zelf leefde Zijn leven op aarde onder voortdurende leiding. Zijn spijze was .iet, om te doen den wil Desgènen, Die HerL gezonden had., Zijn gansche bestaan werd gedragen door de welbewuste gemeenschap met den Vader. Hij wachtte steeds op een teeken van Diens hand, voordat Hij eenig werk verrichtte. Hij werd altijd door den Geest onderwezen, wanneer en wat Hij moest spreken. ''•") Al zag Hij zich, zooals in Gethsémaneh, tegenover 't onafwendbare geplaatst, toch Uet Hij ook dan zich leiden door Gods hand en versterken üour Diens kracht, J^^) Ja, heei de bijbel is vol van leiding, beginnend bij de stem in den hof van Eden en eindigend in de Openbaringen. ^^) En zoo ook moet ons leven van het niveau van het „jtó wil" en van dat van het „ik moet", opgevoerd tot het peil van „ik word geleid", i^) Jn de leiding worden de schijnbaar gebroken en gebarsten stukken van ons leven bijeengevoegd tot een schoon geheel. i< ') Daarin stemmen wij ons telkens af op God en komt onze geest tot volle ontplooiing, verlicht als hij wordt door de genadige gemeenschap met God.w)

Aanbeveling verdient bet, om wanneer wij deze leiding ontvangen, papier en potlood bij de hand te hebben, om terstond aan te teekenen, wat de Geest ons bekend maakt. Want het sterkste geheugen is zwakker dan de zwakste inkt. i*)

Tot deze overgave worden wij vooral gebracht op de h o u s e-p a r t y.

Met voorliefde gebruikt de Buchman-beweging dezen naam voor haar samenkomsten, i') Want deze hebben niets te doen met conferenties of godsdienstige vergaderingen of opwekkings-meetings, of wat verder op deze lijn Ugt. Een houseparty is veel meer een huis-gemeente, de kerk in huis; waarbij „kerk" natuurlijk in Buchmanniaanschen zin wordt opgevat: het samenzijn van enkele individueele christenen, die als leden van hetzelfde geestelijke huisgezin elkander vertellen, welke krachten God door hen gedaan heeft. Houseparties zijn een soort logeer-partijen, die liefst in ©en hotel of landhuis of andere particuliere woning gehouden worden. In een prettige, gezellige, opgewekte stemming is men daar ten getjde van twintig tot honderdvijftig gedurende twee a drie tot acht a tien dagen bijeen. Somberheid schitteri door afwezigheid. Er wordt daar meer gelachen dan op vele gewone, gezellige bijeenkomsten, i^)

Puur op de basis van vriendschap wordt men tot deze logeerpartijen uitgenoodigd; en eenmaal gekomen, zijn de gasten geheel vrij om naar ÏDeUeven te blijven of weer te vertrekken. De eenige huisorde is die der informaliteit.

Veel, zoo niet alles, hangt af van den tact van den leider. Aan Buchman zelf werd eens in de quiet time geopenbaard, dat het heele werk om zielen te verlossen in vijf Cs bestaat, i') Confidence of vertrouwen, waardoor alleen vriendschapsbetrekkingen kunnen aangeknoopt worden. Confession of belijdenis, die vanzelf uit intieme vriendschap voortvloeit, en waardoor wij ons aan elkander openbaren, zooals wij werkelijk zijn. Conviction of overtuiging van zonden, die een verder noodzakelijk gevolg is, wanneer wij van zoo nabij in kennis komen met een Christen, die het in 't leven verder heeft gebracht dan wij. Conversion of bekeering, waardoor wij ons hart en ons leven gaan veranderen; en eindelijk Continuance of volharding, om in het nieuwe leven, dat wij begonnen, standvastig voort te gaan.

Overeenkomstig dit schema is het nu de eerste taak van den leider, om vertrouwen te winnen. Hij zal dit doen door te vertellen. De eene maal deelt hij van zijn eigen ervaringen mede. Een anderen keer veriiaali bij zulkb vt< 0i'\'allen uil aiïdfciVr leven, waarvan hij vermoedt, dat zij zich aansluiten bij de omstandigheden van de overige gasten. In ieder geval moet hij ze „los"-krijgen. Hij „deelt" met hen, opdat zij straks met hem 'gaan deelen.

En dit deelen bestaat vooral hierin, dat wij zonden belijden, niet alleen voor God, maar ook, en zelfs allereerst, voor elkander.

Met kracht beroept de Buchman-beweging zich hiervoor, behalve op plaatsen als Hand. 19:18 en 1 Joh. 1:3, vooral op Jac. 5:16. Tegen het Kathor licisme moet gezegd, dat hier niet staat: belijdt uw zonden aan een priester. Het Protestantisme moet er aan herinnerd, dat er ook niet staat: belijdt uw zonden aan God alleen. Want heel duidelijk wordt hier bevolen, dat wij elkander de misdaden zuUen belijden. 20)

De Buchman-beweging hecht groote waarde aan dit publieke schuldbelijden, waarin niet alleen wat wij jegens elkander misdreven, maar al het kwaad van ons leven bekend wordt en dat men het liefst „deelen" noemt, omdat dit minder vormelijk en stijf klinkt. Het zou wel ideaal zijn, wanneer een dergelijke belijdenis rechtstreeks aan God gedaan werd, zonder eenige menschelijke tusschenkomst. Maar de praktische ondervinding leert, dat juist omdat wij geen ideale menschen zijn, verreweg de meesten — zoo niet allen — deze hulp van het deelen met anderen niet kunnen missen, ^i)

Want het voordeel van het deelen is veel en velerlei. 22)

Het heeft allereerst een dubbele nuttigheid voor onszelf. Het geeft eenerzijds een gevoel van verlichting en bevrijding; en werpt anderzijds een slagboom op, dat wij niet tot ons oude kwaad terugkeeren en weer in de vervelende noodzakelijkheid raken, om zulk een onplezierige bekentenis af te leggen. j

Het heeft voorts een dubbele nuttigheid voor onzen naaste. Het waarschuwt hem, om nooit zulke dwaasheden te doen als wij bedreven. En brengt ons voorts dichter bij elkander en maakt dat wij opener, eerlijker, doorzichtiger voor elkander worden.

'Het heeft ook een nuttigheid naar den kant van "God.

Dan pas weten wij, wat zonde is, , en dan, pas weten wij ook, dat wij onzen hoogmoed voor God beleden hebben, wanneer wij dit alles eerst toe-

vertrouwd hebben aan een mensch. Niets wordt voor God werkelijkheid, tenzij het tegelijk èn voor Hem èn den naaste geschiedt. Er is geen bevrijding zonder onbeperkte ontsluiting.

Wij mogen daarom onszelf dit kruis der zelfvernedering niet besparen. De apostelen hebben het niet gedaan. Paulus begon altijd met de geschiedenis van zijn eigen verandering mee te deelen, wanneer hij een gemeente stichtte, ^s) Zelfs Jezus heeft zich zelf hierin niet ontzien. Hoe zouden wij ooit van Zijn angsten in Gethsémaneh weten, indien Hij zelf ze niet later met Zijn discipelen had gedeeld ? ^*)

Maar op dit kruis volgt de opstanding. Op deze vernedering de verhooging. Verlost, met een genezen en gezonde ziel, keeren wij tot het leven weer.

Allereerst om goed te m a k e n en te herstellen wat wij tegenover anderen misdreven hebben. Juist in de samenvoeging van vrijwillige belijdenis en teruggave blijkt het, dat het ons ernst is met onze slechte daden en dat wij ons niet alleen van onze zonden afkeeren, maar ook groote stappen in de tegenovergestelde richting doen, opdat herhaling voorkomen wordt. ^»)

Aldus geschiedt het reeds iri het evangelie. Hoewel het Christus was, die de zonden verjaf, toch was het slechts de bekeerling, die hef onrecht, door hem be^gaan, kon herstellen; een plicht, die even duidelijk voor rekening van den veranderden mensch komt, als zij op den weg van een oorlogvoerenden staat ligt, wanneer deze het land verwoest van ©en nabuur, die niet in den krijg betrokken was. ^^)

Aldus handelde ook Buchman. Toen hij na zijn bekeering in het kerkje van de Pinkstergemeente, thuiskwam, was zijn eerste werk om aan ieder van de zes bestuursleden van het jongens-hospitium te Philadelphia een briefje te schrijven, en om hun daarin te belijden, dat er wrok in zijn hart geleefd had, dat hij de zondaar geweest was, en om hun verge\'ing te vragen. ^~')

En aldus behooren ook wij te doen. Jezus Christus zal op den jongsten dag ons niet vragen, hoeveel mensclien wij het aangezegd hebben, maar wel of wij, toen Hij dorstig en hongerig en naakt was, Hem verkwikt en gespijsd en geldeed en aldus goed gemaakt hebben wat wij eerst bedorven hadden, ^s)

Maar met deze verloste en genezen ziel keeren wij voorts tot het leven weer, om de zelfde methode, waardoor wij bevrijd werden, ook op anderen toe te passen, en om, door hun onze ervaringen mee te deelen, een zelfde verandering in hun leven te brengen.

Veranderd zijnde, kunnen wij nu ook anderen veranderen, 2») en het groote werk verrichten, dat Jezushet visschen vanmenschen heeft genoemd. 3") Al is hel nog zoo moeilijk, de menschen er toe te brengen, geestelijke kinderen te vormen, toch moeten wij niet rusten, aleer zij ook zielfs geestelijke kleinkinderen hebben voortgebracht, ^i) Een belijdend Christen is een verbreidend Christen. '2) Maar dan een verbrcider niet van allerlei theologie, doch alleen van zijn eigen ervaringen. Want de menschen zullen nooit de beteekenis van onze theologie inzien, wanneer wij onze orthodoxe leer niet door ervaring levend voor hen gemaakt hebben. Zij komen niet tot het geloof in de verzoening door Christus' kruis, door autoritaire uitspraken. ^3) Laten wij daarom doorgeven, wat wij zelf ondervonden hebben. God vloeit in bij ieder, die oprecht wordt en den scheidingsmuur der zonde afbreekt. Maar bij ons ingevloeid zijnde, wil Hij ook weer bij ons uitvloeien. ^*)Hij heeft ons en ons getuigenis noodig, om in het leven van anderen in te komen.

Ijl dit verband wordt het begrijpelijk, dat de Buchman-lilteratuur overwegend uit bekeeringsgetuigemssen bestaat, en dat daarin ook zoo veel aan de teekening van het uiterlijk der bekeerlingen gedaan wordt. Buchman zelf wordt ons voorgesteld als een jong uitziende man van middelbaren leeftijd, lang, rijzig, gezet, gladgeschoren, een bril dragend, met keurig verzorgde haardos, bijna medische zindelijkheid, gedistingueerde en vlugge manieren, enzoovoort. 35) Ea zulke beschrijvingen komen, vooral bij Russell, meer voor. Oppervlakkig gezien, schijnt dit niet meer te wezen dan een welwillendheid tegenover de lezers, om hen zoo goed mogelijk in kennis te brengen met de personen, wier getuigenis zij vernemen zullen. Maar in werkelijkheid wil men ons te verstaan geven, dat reeds dil uiterlijk verraadt, dat wij in deze personen te doen hebben met mensenen, die een veelheid van ervaringen hebben opgedaan en in wie een bron van leven en kracht schuilt om anderen te helpen en te genezen. Zij zijn strijders en mystieken, mystieken en strijders in één (militant mysücs), zooals wij allen behooren te worden, SÖ)

Want de proef, dat wij wedergeboren zijn, wordt hierdoor geleverd, dat wij de kracht bezitten en oefenen, om nieuwe wedergeborenen voort te brengen. Dan pas zijn wij bekeerd, als wij anderen bevrijden van hun angsten en zonden, hun harten en huizen veranderen, hen gelukkige, blijde getuigen maken van Jezus en op hun leven het onbeschrijflijke, maar tegelijk onmiskenbai-e slempel van vreugde en zekerheid en kracht zetten. ''J Indien ieder Christen een getuigende levensvernieuwer was, en per jaar slechts één mensch voor God won, zouden alle bewoners der aarde in minder dan dertig jaar voor het christendom gewonnen zijn; al zouden de overwinningen gedurende de laatste tien jaar niet zoo gemakkelijk gaan als tijdens de eerste twintig. '^)

Wij moeten daarom, evenals de bhndgeborene, de tweede aanraking ondergaan. Toen Jezus voor de eerste maal Zijn handen op diens oogen legde, zag hij de menschen als boomen wandelen. Maar toen Hij ze wederom aangeraakt hadj zag hij allen zeer duidelijk. En zoo ook wij. Zoolang wij de menschen als een bosch, een massa, zien, zijn onze geestelijke oogen nog ma^r half geopend. Maar wanneer wij ze individueel, persoon voor persoon zien, en in ieder van hen een deeil van God en een erfgenaam des eeuwigen levens onderscheiden, heeft de geestelijke hand ons voor de tweede maal aangeraakt, en dan pas zijn wij bekeerd. 39)

Of. om het saam te vatten in een beeld, dat bij de Buchmannianen zeer geliefd is, en door Buchman zelf gevonden moet zijn — het christelijk leven mag niet gelijk zijn aan de Doode Zee, in welker omgeving niets groeit, omdat de wateren van den Jordaan zich daarin wel uitstorten, doch daaruit niet meer te voorschijn komen. Maar het moet zijn beeld vinden in het meer van Galilea, dat niet alleen een ingang, maar ook een uitgang heeft. 4»)

Deze doorvloeiïng is allereerst noodzakelijk voor onszelf. Zij is een kwestie van zelfbehoud. Er bestaat geen beter middel, om ons Christendom te bewaren, dan om het door te geven aan anderen. < 'i)

Het christelijk leven wordt gesymboliseerd door een driehoek. Op den eenen hoek staat God. Op den andereu ikzelf. Op den derden mijn naaste. Wanneer de stroom ergens b.v. in de richting van mijn medemenschen geblokkeerd wordt, komt hij geheel tot stilstand. Dan is het ook met mijzelf niet in orde. En dan is er eveneens stoornis naar den kant van God. *2)

En deze doorvloeiïng is voorts noodig terwille van den voortgang der geheele beweging

Want dé Heilige Geest heeft met dit nieuwe revival Zijn bedoeling. Terwijl de wereld in beroering is en niet weet, wat zij gelooven moet omtrent God, het leven en den dood, maken wij ons druk over de verdediging van ons Katholicisme, Protestantisme, Modernisme of Ortliodoxie, of een kleine variatie op één van die richtingen. *3) En dit moet nu door de Buchman-beweging een einde nemen. Door haar zal de eenheid der kerken tot stand komen. **) Naar mate in alle kerken meer aanhangers van de Groep-beweging komen, zullen oude kerkelijke vormen, alle leergeschillen, ja het onderscheid tusschen de kerken zelf wegvallen.

Eerst verdwijnt de afstand tusschen de kerken en secten en richtingen binnen het Protestantisme. Het Protestantisme, dat nu geen eendrachtig geluid laat hooren, zal door de Buchman-beweging van zijn zelfzuchtig individualisme genezen worden, om eendrachtig front te maken 'tegen de wereld. ^^)

Op deze eerste vereeniging zal die tusschen Protestantisme en Katholicisme volgen.

Reeds worden van de zijde der Buchman-beweging de verschillen tusschen beide tot zielkundige kwesties herleid. De Roomsche biecht b.v. wordt al een heerlijk werktuig der genade genoemd, een uitstekend middel om menschelijkë zonden bloot te leggen. Haar eenig gebrek is, dat de belijdenis in haar slechts door ééne partij plaats heeft. Wij deelen wel met den priester; maar hij deelt niet met ons. *")

En al is de Roomsche kerk niet zoo optimistisch over een mogelijke vereeniging, *') desniettemin is van die zijde verklaard, dat ook haar leden mogelijk aan de house-parties kmmen deelnemen; mits zij niet meedoen aan het gebed, hun aanwezigheid geen gevaar voor hun geloof oplevert en niet als schijnbare instemming met dogmatische onverschilligheid wordt opgevat; en mits de Oxfordgroep zelf niet tot een formeele godsdienstige secte wordt en geen formeele godsdienstoefeningen houdt. *8) En eveneens is van die zijde de verwachting uitgesproken, dat er ook door middel van de groep tot de Roomsche kerk teruggeleid zullen worden. *^) Zelfs zouden verscheidenen met de Buchman-beweging meedoen met geen andere bedoeling dan om daardoor een terugkeer tot Rome te bewerken. ^'> )

Doch hoe dit laatste zij, bet lijdt geen t-wijfel, dat de Buchman-beweging ook de vereeniging van Roomschen en Protestanten op haar program heeft. 51) Zij verwacht, dat het Protestantisme, ja de geheele Christenheid, door haar de eenheid zal vinden, welke zij heeft gemist, en dat deze geestelijke oenheid ontstaan zal juist uit gemeenschappelijke ervai'ingen en den omgang met andere groepen. ^2) Christus' kruisiging vanaf de grondlegging der wereld, vormt het feit, dat Protestanten en Roomschen, leden der groote kerk en van de kleine kerk, modernisten en fundamentalisten, gelijkelijk kunnen bezingen. ^3) Ook in dit opzicht een terugkeer tot den apostolischen tijd, met zijn éene, katholieke wereldkerk: éen Heer, éen geloof, éen doop, éen Geest. ^*)

Ja, naar mate er meer Christenen naar het model van de Buchman-beweging komen, zal het gelaat van het geheele aardrijk vernieuwd worden. De vele en ingewikkelde wereld-vraagstukken worden slechts op één manier opgelost, n.l. door op groote schaal de levens te veranderen, ss) Nieuwe, wedergeboren levens geven ook nieuwe gezinnen, een nieuwe maatschappij, een nieuwen staat, een nieuwe samenleving onder de volkeren. Zulken vormen de Christelijke Internationale der toekomst. Zij sturen aan op een duizendjarig rijk in de twintigste eeuw. ^^') De quiet time van de house-parües zal de smeltkroes zijn van verschillende typen, van maatschappelijke standen, van nationaliteiten, en dit hoe langer hoe meer, naar mate de beweging zich over de geheele wereld uitbreidt, s')

Geoffry Allen heeft reeds den dag geprofeteerd, dat alle Christenen één kerk vormen, die als één broederschap voorttrekt op den levensweg, waarin (ieder zijn juiste plaats inneemt, en die oprukt^ wanneer de Geest des Heeren komt, overwinnende en opdat zij overwinne.

De eenige zonde, die in dezen tijd bedreven kan worden is, om aan dezen oproep des Geestes ongehoorzaam te wezen en dezen opmarsch te stuiten.

Maar de Heilige Geest zal desondanks alle liindernissen overwinnen. Hij voert de menschheid voorwaarts, totdat zij onder Zijn leiding de stad Gods, het nieuwe Jeruzalem, bereikt heeft: de samenleving der volmaakte liefde, de gemeenschap in den Heiligen Geest. ^^)

Zoo dienen de aanhangers van de Bucliman-beweging zich aan als mensclien, die gevonden hebben — wat in deze moderne wereld zeer zeldzaam is — een hart vol innerUjke, geestelijke zekerheid. Zij hebben geen vraag, maar een antwoord. ^^)

1) Allen, He that cometh, 105; Shoemaker, De herboren kerk, 40 en 60; Russell, Een ding weet ik, 163.

2) Shoemaker, t.a.p. 52.

• ^) Zie de uitlegging op Rom. 8: 14, o.a. van J. van Andel, J-'r S. Greijdanus en Dr J. A. C. van Leeuwen.

4) Zoo Dr F. W. Grosheide op Hebr. 8: 10 in Korte Verklaring der Heilige Schrift.

5) Shoemaker, t.a.p. 49, 52.

6) Oehler, Wir Plharisaer, 22.

7) Shoemaker, Twice-born Ministers, 184.

8) Russell, Alleen voor zondaars, 272.

9) Allen, t.a.p. 110—114.

10) Russell, t.a.p. 186.

11) Idem, Een ding weet ik, 262—^263.

12) Idem, t.a.p. 285.

13) Shoemaker, De herboren kerk, 57.

14) Russell, t.a.p. 272.

15) Idem, t.a.p. 263.

16) Russell, Alleen voor zondaars, 33; Shoemaker, t.a.p. 67.

17) Wat is de Oxford-groep ? , 20. Begbie, t.a.p. 173.

18) Buitengemeen ongunstig laat zich Gaebelein (t.a.p. 3) uit over een meeting, die te New-York, tot opening van een campagne voor de Oxford-beweging, onder leiding van Shoemaker gehouden werd: schittering van toiletten, lage halzen en bloote armen, kostbaar bont, diamanten en parels, veel gelach en geapplaudiseer; maar geen gebed, geen Schriftlezing, geen prediking van het verzoenend bloed van Christus' kruis.

19) Begbie, t.a.p. blz. 169—170.

20) Shoemaker, De herboren kerk, 35—36.

21) Russell, t.a.p. 29—30.

22) Idem, t.a.p. 72; Shoemaker, t.a.p. 40; Beghie, t.a.p. 106; Spoerri, Der Herr des AUtags, 42—43.

23) Russell, t.a.p. 37.

24) Shoemaker, Twice^born Ministers, 12.

25) Russell, Alleen voor zondaars, 142.

26) Idem, t.a.p. 72—73.

27) Idem, t.a.p. 66; Laun, t.a.p. 159.

28) Spoerri, t.a.p. 14.

29) Shoemaker, t.a.p. 29.

30) Idem, Realizing religion, 123.

31) Idem, De herboren kerk, 85.

32) Idem, t.a.p. 43; Russell, t.a.p. 140.

33) Shoemaker, t.a.p. 79.

34) Begbie, t.a.p. 103, 152.

35) Begbie, ta.p. 24.

36) Shoemaker, t.a.p. 128 v.v.

37) Idem, t.a.p. 11.

38) Russell, Een ding weet ik, 186—187.

39) Shoemaker, Realizing religion, 88—89; Begbie, t.a.p. 26.

40) Idem, t.a.p. 39; Spoerri, t.a.p. 41.

41) Russell, t.a.p. 102.

42) Idem, t.a.p. 51; Shoemaker, De herboren kerk, 47.

43) Idem, t.a.p. 95—96.

44) Idem, t.a.p. 127.

45) Idem, t.a.p. 104; Allen, t.a.p. 215.

46) Shoemaker, t.a.p. 36; Russell, Een ding weet ik, 343.

47) Idem, t.a.p. 400.

48) Idem, t.a.p. 384.

49) Idem, t.a.p. 401.

50) Gaebelein, t.a.p. 30—31.

51) Russell, Alleen voor zondaars, 8.

52) Shoemaker, t.a.p. 104.

53) Russell, Een ding weet ik, voorwoord XII.

54) Allen, t.a.p. 214.

55) Russell, Alleen voor zondaars, 34.

56) Idem, t.a.p. 8.

57) Shoemaker, De herboren kerk, 121.

58) t.a.p. 221—223; Russell, t.a.p. 391.

59) Begbie, t.a.p. 188.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen