LITERATUUR EN KUNST

Oom Paul.

De heldhaftige geschiedenis van Zuid-Afrika, door Marjorie Juta. Geautoriseerde vertaling van R. Wiessing- De Sterke. — 's-Gravenhage, H. P. Leopolds Uitg.-Mij.

Het is bijna 40 jaren geleden, diat Dr J. F. van Oordt zijn prachtig werk over Paul Kruger en dte opkomst der Zuidi-Afriliaansche Republiek deed verschijnen, grool 904 bladzijden. Hij verklaart in de inleiding, dat hij moest kiezen tusschen het Transvaalsche en het Engelscbe standpunt bij de levensbeschrijving van Oom Paul. Als Afrikaner Icoos hij van zelf het Transvaalsche gezichtspunt.

Thans na 40 jaren verscheen bovengenoemd werk van de hand eener dame, die van Hollandsch- Afrikaansche geboorte is. Zij schreef in bet Engelsch onder den titel: „The paoe of the ox", dLi. De stap van de os. De vertaalster is een Nedterlandsche dame, die bet werk den| titel beeft gegeven van „Oom Paul". De firma Leopold' te 's Gravenhage heeft het werk, groot 241 bladzijden, op degelijk papier met fraaie letter gedrukt en eff elf illustraties aan toegevoegd, alle verbandl houdende met het leven van Oom Paul.

In vier hoofdstukken wordt de wording van de Transvaalsche Republiek beschreven, in de twee volgende de worsteling met Engeland', terwijl hel slothoofdstuk luidt: Ballingschap.

De groote Polgieter-trek, waartoe de Krugers behoorden, wordt in het eerste hoofdstuk treffend beschreven. De moorden, door de kaffers gepleegd, de slag bij Vechtkop^ het verraderlijk ombrengen van kommandant Piet Reüef en de slag bij Bloedrivier gaan hier onze oogen als in. eea fUm voorbij. Dan volgt de Trek naar het hooge Noorden en de vestiging in Potcbefstrooim en Rustenburg. De jeugd van Oom Paul wordt in deze verhalen ingevlochten. Wij zien hoe de 14-jarige Paul zijn eersten leeuw neerschiet, en dien leeuW laat brullen na zijn dood, door plotseling op zijn lijf te springen, zoodat zijn nieuwsgierige makker Hugo, die de tanden van den leeuw bekeek, , vian schrik achterover tuimelde. Ook zien we hem in gevechten met een buffel en met een olifant.

De schrijfster kent ook helt verhaal vian Pauls zwemtocht over de Vaalrivieir, toen, niemandl er

door durf de. Maar Paul ging zijn aanstaande bruid bezoeken, Maria du Plessis, met Wie hij in 1842 sehuwdis en trotseerde om harentwil alle gevaren.

Het verhaal hoe Oom Paul zijn duim verloor door het springen van het kruit in zijn laadgeweer is algemeen bekend. Zijn genezing geschiedde echter niet door een oud boerenmiddel (pag. 34), maar door op raad van een kaffermeidje een bok te slachten en de hand' in de warme maag van het dier te steken.

De bekeering van den jeugdigen Paul wordt genoemd een worstelen met het godsdienstprobleem. Zijn eerste vrouw en kind werden hem door den dood ontrukt en Paul vluchtte in wanlioop de bergen in. Daar vonden hem later zijn vrienden, uitgeput van den honger door het lange vasten, terwijl hij zei: De Heere heeft mijn oogen geopend en alles geopenbaard. Dit verhaal is niiet af, want nog lang na deze gebeurtenis leefde hij in overtuiging van zonden, terwijl hij dagelijks de Heüige Schrift onderzocht. Toen hij meende, dat zijn zonden te groot waren om vergeven te worden, bad hij God om hem dan maar weg te nemen. Terwijl de kaffers met den ossenwagen door een drift gingen bleef hij, evenals Jakob aan de Jabbok, achter om te worstelen met God. Toen kwam God hem voor met de woorden: „Zie het Lam 'Gods, dat de zonde der wereld wegneemt". Daarmede daalde het licht der genade in zijn hart. En daar, zoo zeide hij, heb ik den Heere de hand gegeven, om uit dankbare Mefde Hem mijn leven lang te dienen.

Bij de beschrijving van de jachtavonturen verlelt de schrijfster heel goed, hoei neef Paul (zooi werd hij destijds nog genoemd) clairvoyant wasy en het wild zag loopen, waar niemand het z'ou zoeken, 't Gevolg was, dat altijd arme Boeren in zijn gevolg gingen jagen, want zijn voorspellingen kwamen uit. Dit duurde totdat neef Paul inzag, dat hij hoogmoedig was geworden op zijn gave. Daarop bad hij God om die gave van hem weg te nemen, wat ook geschiedde.

Op de krijgsbedrijven van wijlen President Kruger kunnen wij niet ingaan. Het zij voldoende op te merken, dat hij zoo dapper was, dat de kaffers hem voor onkwetsbaar hielden. Ook nam hij ©en bemiddelende houding aan, toen de ko-mmandanten Pretorius en Potgieter in oneeni^eid leefdfen. Ook was hij getuige van hun treffende verzoening.

"Van het kerkelijk leven in Zuid-Afrika geeft de schrijfster een gebrekkige voorstelling. Ze noemt „Doppers" menschen, die op alle nieuwe gedachten een domper zetten. Leest men het smaakvolle boekje van Dr Okulis (Ds Postma) over de Doppers, dan krijgt imgn een heel anderen indruk. Doppers waren menschen uit de drie Hollandsche kerken, die vasthielden aan de taal, de zeden en de godsdienstige beginselen van de voortrekkers. Zij waren de ruggegraat van het Zuid^Afrikaansche volk.

Ook is het verhaal van de afsüchüng (reformatie) waardoor de Geref. Kerk van Z. Afrika ontstond niet geheel juist. Ze is geen sekte, die gelijkt op de Scotsch Covenanters. Tijdens den Trek was in Natal gesticht: De reizen'de Gerefor^ meerde gemeente en waren de ambten ingesteld'. Terloops zij gezegd, dat Oom Paul nooit ouderling is geweest en nog minder hoofd van de Geref. kerk in Transvaal. Toen de Voortrekkers tot rust kwamen stichtten zij de Ned. Herv, Kerk in Transvaal.. De Vrijstaat en Kaapprovincie werden bediend door predikanten uit de Ned. Geref. Rerk; van dte Kaapprovincie. Maar de Herv. Kerk in Transvaal had vier predikanten, o.w. Ds v. d. Hoff en Van Warmelo. Toen deze Kerk van 1853 afweek van de waarheid en de tucht schromelijk verwaarloosde, schreven enkele Boeren (o.a. D. Venter, vice-president van Oranje Vrijstaat, en Gaspar Kruger, uit Rustenburg naar Nederland om hulp van gereformeerde leeraars. Door de synode van de Chr. Geref. Kerk in Nederland werd Ds D. Postma (niet Dr Postma) afgevaardigd, om ter plaatse naar den kerkelijken toestamd in Zuid-Afrika te informeeren. Onder zijn leiding is daarop de reformatie tot stand gekomen onder den seringenboom te Rustenburg in 1859.

De historische gegevens omtrent het diep treurige presidentschap van Burgers, de eerste annexatie van Transvaal door Engeland, ©n de protesten der 'Boeren daartegen, worden door de schrijfster trouw verwerkt. De vredelievende houding van Generaal Paul Kruger wordt treffend geteekend. En dan volgt het herstel van de Transvaalsche Republiek in 1880 onder leiding van het driemanschap Kruger, Joubert en Pretorius, na den bekenden slag bij Majoeba, waar de Engelsche generaal Colley sneuvelde.

In Mei 1883 werd Paul Kruger voor de eerste maal tot president gekozen. Als zoodanig toog hij met generaal Smit en Ds S. J. du Toit naar Engeland, waar in 1884 de Conventie van Londen tot stand kwam, die de onafhankelijklieid van de Republiek erkende. Ook sloot de deputatie contracten af voor den aanleg van den spoorweg Pretoria—Delagoabaai. Ook maakte President Kruger kennis met Dr Leyds, die de benoeming aannam tot staatsprocureur te Pretoria.

Na zijn terugkeer uit Europa begon de strijd niet Cecil Rhodes, die van mijn-ingenieuir te Kimiberley was opgeklommen tot miUionair en tot premier van dte Kaapikolonie. Aan den Witwatersrand werd het goudrif ontdekt en van alle zijden stroomden emigranten Transvaal binnen, di© de aanleiding werden tot het süchten van Johamijesburg. Rhodes stookte het vuvu- van ontevredenheid onder de mijnwerkers aan en zoo kreeg President Kruger, die in 1888 herkozen was^ veel last van hen.

De inval van Jameson bracht dezen strijd tot een climax. De grootmoedige behandeling van de opstandelingen dwong de bewondering af van de geheele wereld. President Kruger werd in 1893 herkozen en de eenheid van Transvaal was met Gods, hulp hersteld.

Hier vlecht de schrijfster enltele staaltjes in van de natuurlijk© wijsheid van Oom Paul. Toen twee broers ruzie hadden over een erfenis, en Oom Paul als scheidsrechter werd ingeroepen, liet hij den j'ongsten broer de plaats op de kaart in tweeën deelen en den oudsten broer het eerst kiezen.

De kassier van een hotel had ' £ 100 van een reiziger in bewaring en weigerde 'die törug te geven. De President ter hulp geroepen leende den Boer £ 100 en zei, geef dit geld aan de kas af tegen bewijs en ga dan slapen. Morgen haal je eerst mijn geld en dan het jouwe uit de kas. De kassier gaf de eerste som teru^, terwijl de Boer zijn bewijs vast hield. Daarna de tweede , som tegen bewijs. De schrijfster vergeet te vertellen, dat de kassier zei: „Er is maar één man, diie slimmer is dan ik, en dat is Oom Paul, die heeft je zeker goeden raad gegeven!"

De waarde van het boek van Mej. Juta wordt aanmerkelijk verhoogd doordat zij ©en brief op^ nam van dÉen Amerikaan Poultney Bigelow over lü-ugers karakter. Hij vergelijkt hem bij den moedigen leeuw en den rustigen os, want Kruger was tegelijk hartstochtelijk druk in zijn bewegingen en volkomen rustig van gemoed. Men heeft hem vaak misverstaan, en beschuldigd van koppige doordrijverij, doch hij moet gezien worden als Benjamin Franklin, als overwinnaar van schijnbaar onoverkomenlijke hinderpalen.

Over den grooten oorlog van 1899—1902 geeft de schrijfster uitvoerig bericht. Dodh hierin behoeven wij haar niet te volgen, want de feiten zijn algemeen bekend.

Haar boek eindigt met „President Kruger in ballüigschap". Ook hierin zijn enkele kleine onnauwkeurigheden. Te Clarens, waar de President stierf, was hij slechts een paar maanden. Te Utrecht, te Hilversum en te Menton was hij hiet langst. Uit zijn gevolg worden genoemd Happé, Dr Heymans en Dr Los. Doch waarom niet Me^ vrouw Tiloff ©n hare dochters, en Mijniheer Bredell, de secretaris, die zijn rechterhand was?

Een historisch verhaal kan tweeërlei waarde hebben. Het kan gelijk zijn aan het rapport van ©en rechter van instructie .bij de rechtbank, die alle getuigen in een zaak heeft verhoord en geischift. Maar zulk ©en verhaal is gewoonlijk zoo droog als kurk.

Het historisch verhaal kan echter ook waarde hebben als smakelijke vertelling, die door jonge menschen verslonden wordt, mits het zedelijkgodsdiensüge gehalte van het werk beantwoordt aan de normen door God gesteld.

Deze laatste waardeering kan aan het boek van Mej. Marjorie Juta niet onthouden worden. Zij heeft o.i. de Kruger-literatuur met een nuttig werk verrijkt.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen