„Geen program”

Men kan wel eens — met een gebaar in de richting van het Amersfoortsche Congres — de vraag hooren stellen: hoe kunt ge nu, b.v. op politiek gebied, van wal steken zonder al een program te hebben, breed uitgewerkt?

Daar zit natuurlijk wat In. Maar ook in wat hier volgt;

Bij een beweging, die niet van boven af wordt opgedrongen, kan het aanvankelijk niet anders. Men begint een keer, omdat men voelt, dat er noodzaak is; men grijpt eerst elkaar bij de hand om weer zich te • weten opgenomen in een gemeenschap, die fundamenteel voor de noodzakelijke bezinning de voorwaarden teruggaf; en pas later komt men dan tot een program.

Precies zoo is het gegaan in de A. R. partij. Een stembus-program (aldus Kuyper, O. P., 7) moet liefst één enkel woord bevatten; en van een politieke geloofsbelijdenis is bij zulk een program geen sprake, z.i. Het zij een „vluchtig, hoog etherisch verschijnsel" (8). Een regeerings-program hebbe tot doel: „verovering of inbezithouding van het Ministerie" (9). Eu een beginsel-program? Wel, ziet ge u genoodzaakt, oppositie in het generaal te maken, dan is het leveren van een beginsel-program „niet aanstonds", doch „van lieverlee" u ten plicht (9). „Niet aanstonds, want in den aanvang weet ge nog niet, hoe ge het hebt" (10). „Zulk een program gaf de heer Groen van Prinsterer alleen daé, rom nooit, dewijl het eerst door zijn sterven noodzakelijk werd" (11).

Me dunkt, dat deze woorden aardig goed pasten bij wat velen thans voor oogen staat.

Trouwens, in 1871 geeft de toenmalige „Heraut" (eenkrant) een soort van „program", dat nog al aardig wat verschilt van wat De Standaard van 19 April 1878 stelde (12, vgl. 14). En toen dan eindelijk een program was opgesteld door een Centraal Comité, kwam van allen kant de critiek los: De Bazuin, Wageningsch Weekblad, de Goesche verkiezing (14); en moest Kuyper zich verdedigen tegen „Kampen en Krallngen" (15).

Dat was m 1878; en het Centraal Comité was in het leven geroepen tijdens de verkiezingen van 1873 (15).

Ons dunkt, dat we, hoe we verder ook denken, hlerbg rustig kunnen zijn. Verstandig was het, geen noodzaak te scheppen, om zooals destijds „geheime raadslagen" later in uitgebrachte critiek, „in het daglicht te halen"; want ze waren er eenvoudig niet (vgl. 15). Jaren lang had Groen „op lossen voet" gewerkt (15). Het verzoek om een stembusprogram op te stellen, kwam. van twee kiesvereenlgingen eerst tegen de stembus van 1877 (16). Hoe lang was men toen reeds bezig geweest? Redacteuren waren gebleken niet capabel te zijn (16/7); en tóen bleek de eenige uitweg: het Centraal Comité.

Ons dunkt, het verleden ontslaat Amersfoort van alle critiek op het aangelegen punt.

Tot zoover Kuyper zelf. Br valt over te praten? Best.

Maar eerst nuchter worden.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen