Doop en Wedergeboorte - XXI

Hij handelt daar over het onderscheiden spraakgebruik in zake het woord wedergeboorte. Het woord wedergeboorte kan in engeren en in ruimeren zin genomen worden. In engeren zin beteekent het de daad der levendmaking, dus dat moment in ons leven, waarin God ons uit den dood in het leven, overbrengt. In dien zin gebruikt de apostel het in Efeze II: l. In ruimeren zin beteekent het de geheele verandering die onze persoon door de genade ondergaat en omvat het dus niet slechts de daad der levendmaking, maar ook het werk der bekeering zooals dat in Zondag 33 beschreven wordt. In dien zin begrijpt onze belijdenis het woord wedergeboorte, als zij in art. 24 zegt: „Wij gelooven, dat dit waarachtig geloove in den mensch gewrocht zijnde, door het gehoor des woords en de werking des Heiligen Geestes, hem wederbaart en maakt tot een nieuw mensch en doet hem leven in een nieuw leven, en maakt hem vrij van de slavernij der zonde”.
„Welk spraakgebruik men nu hierin volgen wil”, zegt Dr. Kuyper, „is tamelijk onverschillig. Oudtijds gebruikte men meer ruimer zegswijs, thans is men meer gewend aan een beperkte en misschien zal men wel doen, met zich aan de laatste te houden”. Maar zoo onverschillig achten wij de zaak van dit spraakgebruik niet en evenmin aanvaarden wij de onderscheiding tusschen „oudtijds” en „heden” zooals Dr. Kuyper haar maakt, en wij teeken protest aan, wanneer hij verder zegt: dat de oude leerwijs van de nieuwe daarin verschilt, dat men oudtijds het genadewerk meer voorstelde, gelijk het door onze eigen ziel met bewustheid wierd waargenomen, ’terwijl men thans meer den gang van het werk zelf, afgescheiden van ons bewustzijn, schetst.
Deze geheele redeneering en onderscheiding is op zijn zachtst gesproken nu met de historische waarheid in strijd. Wel beamen wij wat Dr. Bavinck zegt: „dat in den eersten tijd der Hervorming de wedergeboorte in ruimeren zin genomen werd voor de gansche vernieuwing des menschen, terwijl zij in later tijd beperkt werd tot de instorting van het beginsel des nieuwen levens, welke aan de daad des geloofs voorafging”. Dat verwondert ook niet, omdat, gelijk Dr. Oorthuys pas nog in een voortreffelijke historische studie over „het gebed vóór den Doop” aantoonde (Troffel en Zwaard 1907 afl. 6), bij de Reformatoren niet de wedergeboorte, maar het geloof het begin, midden en einde van alles was, dat blijkt duidelijk bij Calvijn, wie in zijn Institutio IIIde boek het geloof in het midden plaatst en daaruit al de andere weldaden afleidt. Ook gaat de leer niet voor het leven, maar het leven gaat voor de leer. Vandaar, dat men niet dadelijk, maar eerst langzaam tot de dogmatische onderscheidingen in de genadewerkingen en heilsweldaden kwam, totdat ten slotte die onderscheidingen weer zoo scherp en zoo scholastisch werden, dat het leven er tegen ging protesteeren. Langzaam zien wij dan ook hoe de orde des heile in de gereformeerde theologie haar vaste gestalte krijgt en van af dat oogenblik wordt de wedergeboorte, niet gelijk Dr. Kuyper beweert in ruimeren, maar juist in engeren zin opgevat. Zoo zegt Witsius in zijn „Leer der Verbondenen” p. 343: „Maar altemets beteekent de wedergeboorte de eerste overbrenginge des menschen uit den staat des doods tot de staat des geestelijken levens, in welken zin wij dezelve nemen.” Zoo handelt Petrus Mastricht eerst over de wedergeboorte der verlosten en daarna over hunne bekeering, een bewijs dat hij de wedergeboorte in engeren zin bedoelde. Joh. a March handelt eerst van het geloof en de bekeering en daarna van de wederbaringe, een orde die ons niet juist voorkomt, maar desniettemin in het licht stelt, dat hij de wedergeboorte in engeren zin bedoelt.
Wij halen er maar niet meer aan, hoewel er nog velen zijn, maar wat blijft er nu van Dr. Kuypers onderscheiding in het licht der historie over? Dat er hoegenaamd niets van aan is, dat men oudtijds de wedergeboorte in ruimeren zin opvatte, en dat het evenmin waar is, dat het verschil tusschen toen en nu daarin bestaat, dat men toen het genadewerk meer voorstelde, gelijk het door onze eigene ziel met bewustheid werd waargenomen, en dat men nu, den gang van het werk zelf, afgescheiden van ons bewustzijn, schetst, Gravemeijer en Bavinck, geleerden van den laatsten tijd, schetsen het werk Gods precies zooals de vroegere theologen dat deden. Beginnende met de roeping, komen zij zoo tot de wedergeboorte, klimmen zoo op tot geloof en komen alzoo tot de rechtvaardigmaking en heiligmaking. De nieuwe leerwijs is eenvoudig de leerwijze, de methode van Dr. Kuyper zelf, waarin niemand der theologen hem is nagevolgd en die toch algemeen wordt aangehangen, ondanks de waarschuwende woorden die prof. Bavinck daartegen gericht heeft. Maar Dr. Kuyper geeft er een oorzaak voor aan, waarom hij van de oude orde afwijkt, en hij wijst daarvoor ook op een theoloog, die hem daarin reeds is voorgegaan.
Laat ons zien of die oorzaak gewettigd en het beroep op dezen godgeleerde doeltreffend is.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen