Kerk en Staat

De meeste landen van Europa staan in het teeken van den schoolstrijd. Neder land heeft zijn schoolstrijd gehad en heeft hem nog, want de verhouding van de openbare tot de bijzondere school is nog niet tot in haar uiterste geledingen uitgewerkt. Duitschland heeft zijn schoolstrijd, want het godsdienstonderwijs dat nu nog verplichtend is op alle scholen, komt daar meer en meer in gedrang. Engeland heeft zijn schoolstrijd die ook een religieus beginsel raakt en nog niet aan het einde is. Frankrijk heeft zijn schoolstrijd, want ten gevolge van de radicale scheiding van Kerk en Staat heeft de kerk allen invloed op het onderwijs verloren en hebben de bisschoppen den ouders verboden hunne kinderen naar de staatsscholen te zenden op straffe dat anders de kerk hun haren geestelijken bijstand onthouden zou; en thans wordt België van Noord en Zuid en Oost tot West beroerd door den schoolstrijd. ’t Is wel opmerkelijk dat de schoolstrijd in België een tegenovergesteld karakter vertoont dan ergens elders. Want in Duitschland, Engeland en Nederland gaat de strijd tegen de neutrale of liever godsdienstlooze school, die hoe langer hoe meer doorbreekt en waardoor niet anders dan noodlottige gevolgen voor de toekomst van land en volk zijn te wachten. Maar in België gaat de strijd juist tegen de godsdienstige school of liever tegen de kerkelijke school, die in baar vruchten niet minder noodlottig voor land en volk blijkt te zijn. België is een overwegend Roomsch land en het is het kenmerkende van alle Roomsche landen, dat niet de Regeering maar de geestelijkheid er de lakens uitdeelt. De Roomsche landen staan meestal onder de hierarchie van de kerk. Waartoe dit op den duur leiden moet, geven landen als Frankrijk, Portugal en Spanje, om van Italië thans maar niet te spreken, duidelijk te zien. Zulke landen zijn broeinesten van allerlei revolutionaire woelingen. Hoe dit komt en hoe dit zelfs met de roomsche kerkidee onafscheidelijk samenhangt, zullen wij thans niet nader aantoonen. Maar feit is dat juist in de Roomsche landen de afval van den godsdienst het grootst en het vrijdenkersbeginsel het sterkst vertegenwoordigd is. Van zelf moet dit tot botsingen leiden, vooral op het gebied van het onderwijs. Rome beseft de ontzaglijke beteekenis van het kind voor de toekomst van de kerk, daarom tracht het zooveel mogelijk invloed op de ontwikkeling en de vorming van het kind uit te oefenen, en het kind niet allereerst voor het leven, maar voor de kerk op te voeden. In overwegend Roomsche landen is of was dan ook het onderwijs geheel of gedeeltelijk in de handen van de kerk, en die kerk nooit tevreden met hare bevoegdheid, maar altijd hongerende naar meerdere macht, is er steeds op bedacht hare grenzen uit te breiden en hare heerschappij te vergrooten. Ook zoo in België. In België is evenals in ons land tweeërlei onderwijs, openbaar en bijzonder onderwijs of juister, staats-onderwijs of kerkelijk onderwijs. Het kerkelijk onderwijs is in België overwegend. Mij staat op dit oogenblik geen statistiek ten dienste ten einde nauwkeurig de verhouding aan te geven, maar het lijdt geen twijfel — het kerkelijk is veel grooter in omvang dan het staats-onderwijs. Het kerkelijk onderwijs ontvangt subsidie van den Staat, en als zoodanig kan het zich nog gestadig uitbreiden. Maar het is de kerk een doorn in het oog dat er nog openbaar onderwijs is. Dat openbare onderwijs moet weg. Niet plotseling, maar langzaam, en de kerk moet geheel de opvoeding van de jeugd beheerschen. Dat hoogst belangrijke punt, de levenskwestie, voor België is sinds 1879 aan de orde. Want België is wel overwegend Roomsch, maar juist daarom zijn er in België zooveel socialisten. En deze willen van een clericale overheersching niets weten. Die willen juist het openbare onderwijs zooveel mogelijk uitbreiden en het kerkelijke beperken èn omdat dit geheel in de lijn van hun beginsel ligt èn omdat de resultaten van het kerkelijk onderwijs zoo bedroevend zijn. Want ook dit is weer opmerkelijk, waar Rome’s invloed overwegend is, daar zijn de analphabeten het talrijkst. België staat hier verre bij ons land ten achter, en van Spanje en Portugal spreken wij maar niet eens. Dat wil de socialist niet en als zoodanig is hij een aartsvijand van iedere schoolwet, die het kerkelijke onderwijs ten koste van het openbaar bevoorrecht. Eveneens de liberaal. Ook hij is vijand van alle kerkelijk onderwijs en als zoodanig hebben deze beide partijen zich saam in België verbonden om het land te verdedigen tegen de nieuwe schoolwet van het ministerie Schollaert. Dit clericale ministerie, dat over eene aanzienlijke meerderheid in de Kamer beschikt, heeft een schoolwet ingevoerd die het openbare onderwijs verminderde en het vrije onderwijs met Staatstoelage uitbreide. Geheel naar de begeerte van de katholieken, die niets liever zouden zien dan dat het geheele openbare onderwijs werd opgeheven. Maar tegen deze inkorting kwamen liberaal en socialist als een eenig man in verzet. Groote meetings werden er belegd in alle voorname plaatsen van Belgie, waar de invloedrijkste mannen van het land hunne stem tegen het wetsontwerp verhieven. ’t Werd eene ontzaggelijke agitatie. Men eischte Kamerontbinding opdat het volk uitspraak zou kunnen doen of anders uitstel van behandeling tot dat de resultaten der volkstemming zouden zijn vastgesteld en op grond daarvan de Kamer zou zijn samengesteld. Maar het ministerie weigerde het een zoowel als het andere. Totdat de Koning ingreep en voor dit oogenblik de behandeling van het wetsontwerp stop zette door het ministerie duidelijk te maken, dat het beter deed heen te gaan. Zoo staat het thans; het ministerie is af, maar de wet is gebleven: Hoe nu?

L. (Leiden) J.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen