Luther, Calvijn, de Kock en de Kerkhervorming (V)

De Rectorale oratie van wijlen prof. Rutgers, uitgesproken 20 October 1894 vangt aldus aan. „Onder de historische datums, die van algemeene bekendheid zijn, hoort ook zeker 10 December van het jaar 1520. En dat wel met volle recht. De dag, waarop Luther op de markt te Wittenberg zijn papieren brandstapel aanstak, mag juist daardoor de beslissende dag van zijn breken met Rome heeten, de dag, waarop de Hervorming als het ware positie nam als hervorming der Kerk, de dag, die wel niet den naam heeft van Gedenkdag der Kerkhervorming, maar die inderdaad toch het meest aan dien naam sou beantwoorden.” (Cursiveering van ons). En als ge dan aan Prof. Rutgers vraagt waarom hij den 31 October 1515 wil inwisselen voor 10 December 1520, dan antwoordt hij u, omdat Luther toen eerst het destijds geldende Kerkrecht aan de vlammen heeft prijs gegeven. Hoort hoe prof. Rutgers in zijn oratie over Luthers handeling op den 10den December 1520 schrijft. „Wat te vure gedoemd was, wat hij met de meeste beslistheid en zoo openlijk mogelijk wilde tegenstaan, wat hij wilde wegdoen tot vernietigends toe, dat was de verzameling van Canones en Decreta, waar het destijds geldende kerkrecht in was saamgevat. Hij bedoelde een protest niet slechts wegens het vonnis, dat over hem zelven was uitgesproken, maar veeleer tegen het beginsel, waaruit dit vonnis voortkwam, tegen het geheele stelsel, waarvan het slechts de toepassing was. Als met vlammend schrift wilde hij betuigen en ook aan de gansche christenheid voorhouden: het corpus Juris Canonici moet de wereld uit! weg daarmee, „voor altijd”.
Zoo schreef Prof. Rutgers in 1894, en dat deze professor in het kerkrecht heel de reformatie door de bril van het kerkrecht beziet en beoordeelt, verklaart zich en dat deze leider in de doleantie beweging van '86 de kerkhervorming als een kerkrechterlijke actie wil bestempelen, verklaart zich nog meer.
Immers het geeft toch te denken en wij kunnen nauwelijks een schalksch lachje weerhouden als wij merken, hoe het juist de doleantie-mannen zijn, die immers een kerkrechterlijke actie hebben gevoerd tegen de reglementen en godde-looze organisatie van het Nederl. Herv. genootschap, — hoe het juist deze leiders zijn, die ook de kerhervorming tot dat peil van 't kerkrecht willen neerhalen…
O, gij vrolijkerds, zoo zou ik geneigd zijn hier deze doleantie-helden toe te roepen, indien zulke gemeenzaamheid mij geoorloofd was! Ik kan zoo begrijpen, dat voor eenigen tijd een driestar in „de Standaard”, dat deze of gene Gereformeerde Kerkbode, geredigeerd door mannen als Ds. Schelven te Amsterdam, dat prof. H. H. Kuyper, die in het gedenkschrift bij het vierde eeuwfeest een bijdrage gaf over Luther, dat zij allen in denzelfden geest als wijlen prof. Rutgersin 1894 spreken.
Het zou de doleantie-actie niet weinig te stade komen, wanneer het verbranden van die Roomsche kerkrechtelijke documenten, door Luther in 1520, de kenmerkende daad in de Reformatie was. Dat deze daad niet van beteekenis zou zijn, niemand die dit ontkent, maar dat zij het karakter van de Reformatie bepaald en dat zij Luther tot Reformator heeft gestempeld, is een forceeren van de historie. Luther heeft zich nooit gekenmerkt als een, die naar een planmatig kerkrechtelijk program heeft gewerkt; — in deze stond hij niet aan de zijde van Dr. Kuyper, maar veel meer van Hendrik de Cock. Luther was de held des geloofs. „Ik geloof, daarom heb ik gesproken”, was en bleef de grondtoon in den klankbodem van zijne ziel. Om kerkrechtelijke lijnen heeft Luther zich nooit zooveel bekommerd; de schepping van zijn kerkstaat is daarvoor de duidelijkste aanwijzing. Maar dan mag men ook niet in het kerkrecht de beteekenis van Luther als Reformator zoeken. De vierschaar der historie heeft geheel anders gesproken, en daarnaar zullen wij luisteren. Hoe bevóóroordeeld de zienswijze is om 10 Dec. 1520 als Hervormingsdag te doopen, kan blijken uit een woord van Dr. A. Kuyper, Sr. In 't voorwoord van het tractaat op Luthers vierde eeuwfeest zegt Z. H.G. „Negentien honderd en zeventien zal, voor wie het beleven mag, op den 31 October nog plechtiger herinneringsdag zijn. Reeds bij Wittenberg's slotkapel trad de daad der Reformatie naar buiten. (Ik cursiveer) Dat is toch een ander geluid dan stemmen, die voor 1520 pleiten. Maar vergeet niet: dit schreef Dr. Kuyper in 1884, en eerst in 1886 brak de doleantie uit. En na dien tijd heeft men getracht, natuurlijk om eigen positie te redden, om hier en daar de bedding der historie te verleggen. Zoo werden bijv. de doleerende kerken uit de 17e eeuw in ons vaderland als getuige opgeroepen voor de doleerende kerken van '86. Dat was een geweld doen aan de historie. Eveneens moet nu ook de kerkhervorming aangepast worden aan een kerkrechtelijke opzet, waartegen evenzeer de onomkoopbare stem der geschiedenis zich verzet. Niet het kerkrecht, maar Gods Woord staat bij de kerkhervorming vooraan. Zoo roepen tal van stemmen uit het verleden ons toe. De Heilige Schrift is de eenige rechtbasis; zóó luidt de stem der Reformatie. Niet Luther's kerkrechterlijke daad, maar Luther's onverzwakt opkomen voor het onvoorwaardelijk gezag van Gods Woord heeft hem als Reformator gestempeld. In dat licht moeten wij ook zijn handeling aan de Elsterpoort op 10 December 1520 beoordeelen.

A. (Amsterdam) S.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen