Kerk en Staat

Komt er nu nog een ministerie of niet, vroeg mij een dezer dagen een ietwat heet gebakerde broeder, en ik kon hem geruststellen door de mededeeling, dat hij stellig den langsten tijd op het nieuwe kabinet had gewacht. Maar, remoto jeco, zeiden de oude latijnen, (scherts ter zijde) het begint toch langzamerhand tijd te worden, dat de ministerieele brouwketel open gaat. Wij lezen zooveel officieuze mededeelingen in de pers, en ieder van de stellers van zoodanige berichten beweert met een zeker aplomb, dat hij het naatje van de kous weet. Er zullen er wel in ons land zijn, die het precies weten, hoe het staat en hoe het zit, maar ik houd er mij van verzekerd, dat die het niet zullen zeggen en dat lijkt mij heel verstandig. Zoolang iets nog in de geboorte zit, praat men er liefst zoo weinig mogelijk over. Een geboorte, ook al verloopt zij normaal, kan toch nog zulke pijnlijke verrassingen brengen, dat men er te veren weinig van kan zeggen. Vooral de geboorte van een ministerie in het jaar 1922. Als ik straks da namen van de mannen in het Staatsblad lezen aal, dan zal mijn eerste gedachte een gedachte van bewondering voor deze mannen zijn, die den moed hebben, in dezen tijd een ministerszetel te aanvaarden. Want dat is inderdaad geen kleinigheid.
Ook is het zeer begrijpelijk, dat de oplossing van de crisis ditmaal vrij lang duurt, om de eenvoudige reden, dat er eerst een regeeringsprogram moet worden opgesteld. Want iedere partij was met een eigen program ter stembus getogen en had op dat program de goedkeuring van de kiezers gevraagd. Maar feitelijk stonden die programma's los van elkander. Ik geloof niet, dat er tevoren overleg gepleegd was tusschen de leiders van de rechtsche groepen: maar dat iedere groep zijn program had opgesteld, overeenkomstig de wenschen en verlangens, die er in de verschillende kiesvereenigingen waren openbaar geworden. Dat is heel prachtig, maar het heeft ook een groote schaduwzijde, n.l. dat men zoo lichtelijk het verkiezingsprogram voor het regeeringsprogram houdt, m. a. w. dat de eenvoudige kiezers nu ook in allen ernst meenen, dat in de komende jaren geschieden zal, wat in het verkiezingsprogram was beloofd. En dat leidt van zelf tot groote teleurstelling om de eenvoudige reden, dat het regeeringsprogram er heel anders uit zal zien, als het verkiezingsprogram. Want het regeeringsprogram is samengesteld uit de verkiezingsprograms van de verschillende groepen, die de regeeringsmeerderheid vormen. En nu staat het zoo: er zijn zaken, die alle partijen willen en waarover inderdaad een communis opinio, een algemeene opvatting, bestaat. Deze zaken worden dus onmiddellijk in het regeeringsprogram opgenomen. Maar er zijn ook een aantal zaken, als afschaffing van de doodstraf, van den vaccinedwang, van den stemdwang enz. waarover deze communis opinio absoluut zoek is, en waarvoor een andere partij absoluut niets voelt, ja die een andere partij volstrekt niet wil. En omgekeerd: de andere partijen kunnen en zullen evengoed zaken hebben, die zij gaarne willen, maar die wij onder geen voorwaarde willen, zoodat ieder gevoelen zal, dat niet een der partgen, waaruit thans de regeeringsmeerderheid bestaat, volledig zijn verkiezingsprogram tot regeeringsprogram zal zien worden. Er moet dan geschipperd worden. Ik bedoel dat niet in ongunstigen zin, maar men moet geven en nemen, passen en meten, loven en bieden, zooveel mogelijk elkander ter wille zijn en toch zooveel mogelijk van het verkiezingsprogram in het regeeringsprogram zien opgenomen te krijgen, want als aanstonds het regeeringsprogram gepubliceerd wordt en dat zal geschieden in de Troonrede, zal iedere partij onmiddellijk onderzoeken, hoeveel zij daarin nu van de beloften, in den verkiezingstijd gedaan, terug vindt.
Daarom staan wij nog op het standpunt, dat er reeds voor de verkiezingen onderhandelingen moesten zijn, en dat het regeeringsprogram voor de partijen, die op elkander aangewezen zijn, in groote trekken rast stond. Dan ging men voor iets den strijd in, waarvan men in beginsel zekerheid had, dat wanneer de partijen, die dit program als zoodanig hadden aanvaard, de meerderheid behaalden, het ook uitgeroeid werd. Het is best mogelijk, dat ons dat wat kiezers kosten zou, maar de verkiezing zelf zon in een ander teeken staan en het geheel op een reëeler en solider basis gefundeerd zijn. Wij vertrouwen echter, dat onze mannen door de ervaring geleerd op hun post zullen zijn geweest en zonder twijfel alles zullen hebbes gedaan om te bereiken en te verkrijgen, wat maar eenigszins mogelijk was.

d.H. (den Haag) J.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen