Kerk en Staat

De internationale toestand was gedurende de laatste dagen zeer gespannen, en al is misschien het gevaarlijkste moment in de crisis voorbij, toch geloof ik niet, dat wij het gevaar zelf recht te boven zijn. De Balken is altijd de heksenketel van Europa geweest. Daar lagen de kiemen voor de groote Europeesche oorlogen. Want daar botsten de belangen der Europeesche grootmachten op elkander. Engeland, frankrijk, Italië, Turkije, Griekenland, Rusland, Duitschland en Oostenrijk, benevens de kleine Balkanstaten, Roemenie, Bulgarije en Servie, zij hadden daar alle hunne tegenstrijdige belangen. Iedere grootere of kleinere staat, had zijn imperialistische aspiraties en er was maar heel weinig noodig, of er was een Balkanoorlog, die zoo gemakkelijk in een groote Europeesche oorlog kon overgaan. De Balkanoorlogen der 20ste eeuw zijn feitelijk dan ook niet anders als het praeludium van den wereldoorlog geweest. Begrijpelijk dat men in dezen tijd voor niets ter wereld zoo bang is als voor Balkanconflicten. En die conflicten dreigden in de laatste dagen van alle zijden en zij vonden hun oorsprong in het verdrag van Sèvres, dat in 1919 eenvoudig door Engeland, Frankrijk en Italie aan Turkije werd opgelegd. Dat verdrag is de bron en oorzaak van al de ellende, die er thans in het Oosten heerscht en wanneer men het in zijn bestaanden vorm blijft handharen, zal het de groote vraag zijn, of het in de naaste toekomst niet tot een tweeden oorlog zal leiden. Want het gaat daar in het Oosten over de vraag, wie er grootsleutelbewaarder van de Dardanellen zallzijn. Dat is de kwestie, waar alles om draait. En de sleutel van de Dardanellen mag naar de meening van Engeland nooit in de hand van Rusland berusten. Want wanneer Rusland dien sleutel bezit, is Engelands wereldpositie gebroken en is de beteekenis van Gibraltar vervallen, want dat ontleent al zijn beteekenis voor Engeland aan het feit, dat de sleutel van de Dardanellen in naam in den zak van Turkije, maar in werkelijkheid in den zak van Engeland berust. Engeland moet de Middellandsche Zee naar twee zijden volkomen kunnen afsluiten. Dan beheerscht het volkomen de Middellandsche Zee, dan kan het zijn wereldpositie behouden, en dan kan het zoo noodig aan alle tegenstanders het hoofd bieden, onverschillig welke belangengemeenschap zij met elkander aangaan. Tot geen prijs mag Rusland toegang verkrijgen tot de Middellandsche Zee, en tot eiken prijs moet een samengaan van Rusland met Frankrijk of Italie ter zee verhinderd worden. Tot op 1914 was het Engeland gelukt, dikwijls ten koste van ontzaggelijke offers, ik denk hier aan den Krimoorlog, Rusland te isoleeren. En al wilde men in Engeland niets van den Turk weten, al koos de publieke opinie daar altijd voor de Armeniërs en tegen de Turken, al sprak Gladstone verachtelijk van den moordenaar op den troon te Constantinopel, toch heeft Engeland den troon met dien moordenaar er op tegen iederen aanval van Rusland verdedigd. Want Turkije was en bleef voor Engeland de grootsleutelbewaarder van de Dardanellen, totdat de groote oorlog van 1914 kwam en Turkije de zijde van Duitschland koos. Daardoor had Turkije de poet van sleutelbewaarder in de oogen van Engeland verbeurd, en zoo geweldig waren in Engelands overweging de belangen, die er in dezen oerlog op het spel stonden, dat men een principieele wijziging in zijn buitenlandsche staatkunde bracht, en Rusland de Dardanellen beloofde, wanneer het Duitschland mede hielp ten onderbrengen.
Wij weten allen nog, wat er gedurende den oorlog aan de Dardanellen geschied is. Duizenden en duizenden hebben daar hun graf gevonden. Herhaaldelijk heeft Engeland getracht de Dardanellen te forceeren, maar zij werden onder Duitsche leiding zoo voortreffelijk verdedigd, dat men het eindelijk moest opgeven. Rusland dacht thans niet anders of het zou de sleutelbewaarder der Dardanellen worden en had het Russische regime dezen oorlog overleeft, dan zou Engeland niet anders hebben gekund, dan de sleutels der Dardanellen in de handen van Rusland leggen. Maar het Czarenregime stortte ineen en het Bolsjewisme maakte zich van Rusland meester. Een buitenkansje voor Engeland, want niemand wilde den sleutel der Dardanellen in de handen van Lenin of Trotsky leggen.
En de Turken, die eeuwen geleden wederrechtelijk Europa waren binnengedrongen, worden met pak en zak uit Europa verjaagd en Constantinopel, dat wil zeggen, de Dardanellen werden onder het toezicht van een commissie der Geallieerden gesteld. Engeland had dus aanvankelijk weer gekregen, wat het wenschte, maar toch begreep het en terecht, dat dit gemeenschappelijk toezicht op den duur tot moeilijkheden leiden moest. Daarom zag het om naar een anderen strooman, die als sleutelbewaarder der Dardanellen zou kunnen fungeeren, en dies meende het gevonden te hebben in Griekenland. En daarmede zijn wij gekomen aan den kern van de internationale moeilijkheden, die den Europeeschen diplomaten in de laatste dagen zooveel moeilijkheden heeft gebaard en die ik in een volgend artikel nader hoop te bespreken.

d.H. (den Haag) J.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen