Weezenverzorging. (I)

Strikt genomen behoort opgemeld onderwerp niet tot de rubriek „Inwendige Zending.” De weezen onzer kerk behooren door de Kerk verzorgd te worden of in een Christelijke Gereformeerde Weezeninrichting of in christelijke gereformeerde gezinnen onder rechtstreeksch toezicht der Kerk.
De lezers herinneren zich het lijvig rapport, dat in de jaren verschenen is en . bepleitte: weezen van de kerk verzorgd door de kerk. Dat rapport ging m.i. terecht van de gedachten uit, dat een vereeniging van christelijke gereformeerde diakonieën en een weeshuis met een christelijke gereformeerde weesvader en moeder wel te loven zijn, maar toch nog niet ten volle beantwoorden aan wat eisch van kerkelijk beginsel is. Maar daarover ga ik nu niet schrijven. Mijn plan is D.V. in een vervolgreeks iets te berde te brengen over de weezenverzorging in het algemeen; de verzorging van voorheen en thans, de verzorging in huisgezinnen en gestichten, enz. enz.
Als bronnen heb ik voor mij liggen, het Academisch proefschrift van den, heer J. D. Schmidt, „Weezenverzorging bij de Gereformeerden in Nederland tot 1795” en een artikeltje uit „Woord en Paad”, Tijdschrift voor Inwendige Zending van D. Brussee, Hoofd van het Burgerlijk Weeshuis te Utrecht.
Dat de kerk der Reformatie ook de Weezenverzorging rekende tot een wezenlijk deel van het terrein harer kerkelijke bemoeiienis, blijkt wel uit de geschiedenis dier kerk in ons Vaderland. Ten eerste zorgde men, dat iedere gemeente haar eigen diakonie had,_ en deze diakonie had voor de weezen der kerk te zorgen.
Wel, ‘t moet toegestemd, liet de kerk de weezenverpleging op verschillende plaatsen al te veel aan z.g. burgerlijke armbesturen en regentencolleges over. Zoodoende kreeg men z.g. Burgerweeshuizen, waanomtrent de overheidsbemoeiing grooter was dan die der heerschende kerk. Geheel, kerkelijke weesinrichtingen waren er niet veel, zelfs de z.g. diakonieweeshuizen, werden nog door de overheid gesteund. Trouwens op een andere manier was het in dien tijd ook niet denkbaar, omdat men nog niet had de scheiding van kerk en staat, zooals die in 1795 tot stand kwam. Kerkelijk kon men zich eenvoudig nog geen gezonde toestand scheppen. Maar geheel onttrekken aan de weezenverzorging deed de kerk der reformatie zich ook toen niet. De eerste weeshuizen waren dus vruchten van particulier initiatief, gerugsteund door kerk en overheid.
In de z.g. Burgerweeshuizen werden alleen die kinderen opgenomen wier ouders het burgerrecht hadden bezeten. De diakonieën moesten maar zorgen voor de weezen van niet burgers, voor vondelingen en onechte kinderen. In den beginne werden deze kinderen uitsluitend in gezinnen uitbesteed, maar later werden er ook gestichten voor gebouwd. De uitbesteding van kinderen in gezinnen kwam voor eeuwen reeds veelvuldig voor, al begon men daarnaast ook al spoedig voor gestichtsverpleging te zorgen. De weeskinderen dan werden uitbesteed meestal in het openbaar. J. D. Schmidt zegt in opgemeld werk, blz. 27: „de besteding geleek dan veel op een publieke verkooping, alleen met dien verstande, dat niet het hoogste maar het laagste bod besliste aan wien de koopwaar, in dit geval de bestedelingen, zouden worden toegewezen.” Die uitbesteding had plaats, nu eens in de kerk, dan weer in de consistorie; hier op het gemeentehuis, daar in de herberg.
ÉE; Denk u eens in,” zoo schrijft de heer Schmidt in zijn proefschrift, „niet zonder stichting heeft de gemeente op een Zondag des morgens een belijdenis- en des middags een voorbereidingspredikatie aangehoord. Na het uitspreken van den zegen blijft een deel achter om een zeer ongeestelijke „na-samenkomst” bij te wonen.
Daar staan ze de weezen en ouden van dagen, die besteed moeten worden. Ze zijn te voorschijn gebracht ten eynde dat yder zijn contentement soude nemen.
De voorwaarden der besteding worden voorgelezen; de verkoop begint . . . . Met een klein beetje fantasie kunt ge u wel voorstellen, hoe de zaken voortgaan. Zondag daarop kan de gemeente met veel stichting des Heeren H. A. vieren in het rustig bewustzijn, dat er in de gemeente geen enkele onverzorgde (?) wees of arme rondloopt.” Zoo trachtte men dus de weezen op het goedkoopst uit te besteden. Ge kunt u wel eenigszins voorstellen, wat zulk een uitbesteding voor den wees beteekende, wat hem bij zijn z.g. pleegouders wachtte, die zoo ten voordeele van de diakonie hun ontfermende armen naar den ouderlooze uitstrekten. Bij het opgroeien van den wees, werd daarbij de toelage nog jaarlijks verminderd, want het pleegkind moest zoo gauw mogelijk de handen uit den mouw steken en werd, zooals vanzelf spreekt zoo productief mogelijk gemaakt ten bate van de pleegouders. Gezinnen, die bestedelingen aannamen, niet uit winstbejag, maar uit deernis met den wees, waren er voorheen ook niet veel, net zoo min als ze nu dik gezaaid zijn. En als de weezen dan uitbesteed werden bij hen, die ‘t minst er voor hebben moesten, mij dunkt dan zal er wel geen mogelijkheid bestaan hebben om naar zulke gezinnen voor de weezen om te zien, die niet louter uit winstbejag handelden. De armbesturen bonden zich, al meenden ze ‘t nog zoo goed met den wees, door hun manier van uitbesteding gewoonweg handen en voeten en verloren in de praktijk het recht tot toezicht op de opvoeding der uitbestede weezen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen