Kerk en Staat (I)

De verhouding tusschen S. Democratie en Christendom is een van de onderwerpen, waarover men nog steeds niet is uitgesproken. Begrijpelijk, want de Sociaal Democratie is een van de groote geestelijke bewegingen van onzen tijd en vele zich noemende Christenen bevinden zich in de gelederen, die deze beweging heeft gevormd. Vooral heeft dit onderwerp weer meer belangstelling gevonden, sinds er in de S.D.A.P. hier te lande, mannen opstonden, die meenden, dat de tegenstelling tusschen de S.D.A.P. en het Christendom kon worden overbrugd het z.g. religieus socialisme. Als gevolg daarvan is ook het vraagstuk van de kerk en de verhouding tusschen socialisme en kerk weer veel meer actueel geworden dan vroeger, Zoodat het ons niet verwonderde, toen wij dezer dagen lazen, dat er zich op den 25 Oct. j.l. te Utrecht onder leiding van Ds. F. Kuiper, Doopsgezind predikant te Krommenie, een voorloopig comité heeft gevormd voor Socialisme en Kerk.
Dit comité heeft als gevolg daarvan een manifest verspreid, dat wij hier volledigheidshalve willen mededeelen, om er in een volgend nummer enkele beschouwingen over te geven.
Het manifest luidt als volgt:
Over de verhouding van het Christendom en Socialisme is in den loop der jaren reeds veel gezegd en zal in de toekomst waarschijnlijk nog veel meer gezegd worden. Het is dan ook niet te doen om over de problemen, die zich hier voordoen, een laatste, alles beslissend woord te spreken. Wij meenen, dat niemand in staat is tot het geven van een volledig bevredigende oplossing voor alle met deze verhouding in verband staande vraagstukken. Toch moet door ons, als Christenen van dezen tijd, een bepaalde keuze gedaan worden. De maatschappelijke vragen zijn in onze dagen zoo brandend, dat niemand eraan voorbij kan gaan. In onze samenleving is de socialistische arbeidersbeweging bovendien een verschijnsel geworden van zóó gróóte beteekenis, dat niemand, die eenig besef van verantwoordelijkheid bezit, haar kan negeeren. Daarom wordt de Christen hier voor een keuze gesteld. Wil hij haar zijde kiezen? Of wil hij zich tegenover haar plaatsen? Of meent hij zich bij haar strijd afzijdig te moeten en kunnen houden? Deze laatste houding is tegenover een zoo ingrijpend verschijnsel niet mogelijk. Ieder mensch is, althans als verbruiker, ingeschakeld in het maatschappelijk gebeuren en als zoodanig bij den strijd om maatschappelijk recht betrokken. De Christen mag bovendien niet onverschillig staan tegenover vragen, die de eerste levensvoorwaarden van milhoenen raken. De Nederlandsche Christen zal bemerken, dat de verschillende Kerken en Christelijke groepen tot nu toe het Socialisme hebben afgewezen, of er de beteekenis van hebben miskend. Hij zal zich de Vraag moeten stellen, of niet de Sociaal-Democratie had moeten worden aanvaard als het middel om tot een rechtvaardiger samenleving te komen, of de Christenheid niet met blijdschap de vrijwording van het proletariaat had moeten bevorderen, en of de bezwaren en moeilijkheden, welke vele Christenen van een strijden in de rijen van de Sociaal Democratie duchten, werkelijk overwegend zijn.
Wij, die U hier hebben samengeroepen, zijn overtuigd, dat het voor den Christen onder de tegenwoordige omstandigheden plicht is, ja roeping van Gods wege, om den strijd der Sociaal Democratie mede te strijden. En dat niet als betweters afzonderlijk naast de partij, maar als kameraden in volledige solidariteit met en in de partij.
Wij weten, dat er meer Christenen zijn, die zich op grond van dezelfde overtuiging bij de partij hebben aangesloten. Wij gelooven, dat er tal van Christenen buiten haar rijen staan, die tot dezelfde overtuiging zouden kunnen komen. Immers niet alleen de militaire politiek, de geheele houding der „antithese” moet voor Christenen, die besef van hun verantwoordelijkheid voor het maatschappelijk leven bezitten, steeds onhoudbaarder worden. En dat parlementaire democratie zonder sociale absoluut onbevredigend is, zal eveneens door steeds meerderen moeten worden toegegeven. Wij achten het daarom onzen plicht er ernstig naar te streven, de in het maatschappelijke aarzelende Christenen tot aansluiting bij de S.D.A.P. te brengen en de zelfverzekerden tot herziening van hun politiek standpunt te bewegen.
Wij willen dus opkomen voor een actief deelnemen van Nederlandsche Christenen aan den strijd der Sociaal Democratie.
Wij denken daarmede in drie opzichten een goed werk te doen.
In de eerste plaats voor de personen bij wie onze actie ingang zal vinden zelf.
Wij zijn overtuigd, dat hun leven door het deelnemen aan den strijd der Sociaal Democratie zal worden verrijkt en verdiept.
In de tweede plaats hopen wij aan de partij daardoor goede krachten toe te voeren. Haar aanhang in de protestantsche kringen, vooral in de meer orthodoxsche, maar ook in de vrijzinnige, is nog steeds veel te gering. Mede daardoor blijft in de socialistische beweging — dikwijls ondanks veel goede bedoelingen — gewoonlijk een schromelijk gemis aan begrip voor het wezen van het Christendom bestaan.
Het schijnt ons van groot belang -voor den strijd voor het socialisme, dat het volksdeel, dat geestelijk gevormd is door het protestantisme, althans ten deele voor dien strijd gewonnen wordt. Onze actie wil in dit opzicht een Nederlandsche en Protestantsche parallel wezen van die van Heinrich Mertens onder de Duitsche katholieken.
In de derde, doch voornaamste plaats wil onze actie een bescheiden poging tot kerkherstel op dit speciale gebied wezen. Een van de noodlottigste omstandigheden voor het Nederlandsche protestantisme is zijn over het algemeen totaal verouderde en onjuiste houding tegenover de politiek. Misschien staat niets zoo aan de evangelieprediking in den weg, als het gemis aan begrip voor de eischen der sociale gerechtigheid. De kerk mag zich niet politiek vastleggen, want zij moet steeds God alleen gehoorzamen en daardoor vrijheid van critiek houden tegenover elke aardsche macht of maatschappelijke beweging. Maar zij mag nog veel minder zich afzijdig houden, als ging haar de gerechtigheid op aarde niet aan. Daarmede toch maakt zij de bede uit het Onze Vader: „Uw wil geschiede, gelijk in den Hemel alzoo ook op aarde”, tot een ijdel woord. Wij achten daarom het nader tot elkaar brengen van socialisme en kerk een levensbelang der kerk zelve. Wij meenen, dat ter wille daarvan moet kunnen worden samengewerkt door leden van verschillende kerkgenootschappen en van verschillende kerkelijke richting — zonder de beteekenis dier verschillen te willen miskennen — omdat onze actie haar beteekenis kan hebben voor de geheele kerk in al haar geledingen.
Wij meenen dus aan het werk te moeten gaan voor „Socialisme en Kerk”. Wij zijn ons bewust, dat de moeilijkheden vele en de resultaten wellicht gering zullen zijn. Maar wij zien dit werk als een taak, waartoe God ons in dezen tijd roept, en die wij daarom in gehoorzaamheid aan Hem hebben te aanvaarden, met de bede, dat Hij ons werk moge zegenen.

d. H. (Den Haag) J.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen