Kerk en Staat

In Duitschland is de zoo lang verbeide en niet minder gevreesde beslissing gevallen en…… heeft geen oplossing gebracht.
D.w.z. er is geen parlementaire meerderheid uit geboren. Maar één ding staat vast: de Hitierbeweging is tot staan gebracht. Wij behoeven er thans niet meer aan te twijfelen of de match Von Schleicher-Hitler is ten voordeele van den eersten beslist. Want tusschen deze twee, de minister van de Rijksweer en de hoofdman van de Nasi’s, ging het bij deze verkiezingen.
Dat is niet duidelijk uitgesproken, maar op den achtergrond van deze verkiezingen stonden deze twee mannen tegenover elkander, Von Schleicher, die niemand achter zich had, en Hitler, die de millioenen in beweging gebracht had en naar de stembus trok. En toch heeft Hitler met zijn millioenen het tegen dezen eenen afgelegd.
Misschien heeft men in Duitschland zelf deze verkiezing niet in dat teeken gezien.
Maar in de hitte van den strijd verliest men den juisten kijk wel eens op de verhoudingen en de personen.
Von Schleicher is de man, die wel niet rechtstreeks aan den val van Brüning heeft meegewerkt, maar die ook niets gedaan heeft om diens val te voorkomen,
Die naar onze meening onder Brüning niet zou hebben kunnen en willen dienen, omdat hij daarin geen werktuig zou gevonden hebben voor zijn toekomst-plannen.
Welke die zijn, weet niemand. Werkt hij voor het herstel van de monarchie?
Werkt hij voor zichzelven?
Werkt hij voor het Duitsche volk op de basis van de grondwet van Weimar?
Niemand weet het. Want deze man heeft zijn plannen niet geopenbaard. Maar dat hij in Brüning en de Socialisten een gevaar gezien heeft, gelooven wij stellig. Een gevaar in dezen zin, dat, wanneer Brüning gebleven was er een kans voor Hitler op de overwinning zou zijn geweest.
En die overwinning heeft hij niet gewild, maar verhinderd. Doordat hij minister van Defensie werd, en daardoor de Rijksweer in de hand kreeg, waardoor hij de Nasi’s verhinderd heeft zoo noodig de regeering in Duitschland om te zetten.
Hij heeft op het juiste moment ingegrepen. Niet te vroeg en niet te laat. Hij heeft niet aan den val van Brüning meegewerkt, maar hij heeft hem laten vallen, en was toen onmiddellijk bereid om in de nieuwe regeering een zoo belangrijken post van minister van de Rijksweer te be-kleeden.
Hij heeft een uitstekenden kijk op de politieke situatie van Duitschland gehad. Deze man is geen toekijker bij het politieke en internationale schaakspel. Maar hij zit zelf aan het schaakbord en is een van de voornaamste spelers zoowel naar binnen als naar buiten.
En naar binnen heeft hij dit bereikt, dat hij den wind uit de zeilen van de Hitler-beweging heeft genomen en wind in de zeilen van de Roomschen en de Sociaal-Democraten en deze beide groepen heeft gestaticiveerd.
Maar zij kunnen samen niet regeeren.
Dat moet ook niet. Dat zou noodlottig voor Duitschland geworden zijn. Wel heeft hij daarbij het risico geloopen, dat de communisten van 77 op 89 zetels gekomen zijn. Op zichzelf een bedenkelijke winst, maar die op het geheel van de 607 zetels geen beteekenis heeft. Wij hadden de communisten zelfs nog meer zetels gegeven en de socialisten minder.
Maar de Nasi’s hebben het niet verder kunnen brengen dan 230 en Hugenberg heeft zijn partij zien wegsmelten tot 37, zoodat hij niet op de wip kan plaatsnemen, wat wij heel gelukkig vinden. Er is dus geen parlementaire regeering mogelijk, tenzij dat het Centrum zich met Hitler verstaat, maar dat zien wij voorals nog niet gebeuren, hoewel er van verschillende zijden op aangedrongen wordt.
Voorloopig blijft er niets anders over, dan afwachten hoe de dingen zich in Duitschland zullen ontwikkelen. De tegenwoordige regeering zal blijven, maar of von Papen zelf blijft, schijnt niet zeker te zijn. Men beweert, dat hij gezant te Parijs worden zou; maar wij zullen goed doen aan deze geruchten niet al te veel waarde te hechten. Vast staat, dat er in Duitschland geregeerd worden zal, met of zonder parlementaire meerderheid.
Vermoedelijk zal Von Papen trachten zijn regeering een ietwat parlementair cachet te geven, door zoo mogelijk een paar centrum-mannen en eenige Hitlerianen er in op te nemen, maar officieele stappen zijn daartoe nog niet gedaan. Men zal op dit oogenblik wel aan het verkennen en onderhandelen zijn, zoodat wanneer deze uitnoodigingen gedaan worden, zij dan ook wel zullen worden aanvaard.
Voor Duitschland’s rust naar binnen en prestige naar buiten ware het gewenscht, dat het Centrum en de Nasi’s elkander vonden, Hitler moet nu toch wel inzien, dat het derde Rijk niet komt langs den weg dien hij zich had voorgesteld.
Hij zal thans te kiezen hebben tusschen koersverandering, d.i. samenwerking zoeken met andere partijen, of ontbinding van zijn partij. Er is geen derde. Hij heeft wel eens gezegd, dat hij desnoods niet terug deinzen zou voor den revolutionairen weg, maar daar heeft Von Schleicher hem den pas voor afgesneden. Als hij revolutie zou willen maken, zou zij in bloed gesmoord worden en ik vertrouw dat hij dit ook zelf wel begrijpen zal.
Met een partij, als de zijne, in oppositie blijven, is de ondergang van zoo’n partij, Hij zal dus op de een of andere wijze en in den een of anderen vorm deze regeering moeten gaan steunen.
Als hij verstandig is en zijn raadslieden zijn verstandige menschen, zullen zij hem dat wel adviseeren. Want er valt voor hem niets meer te bereiken. Men kan den Rijksdag nog eens ontbinden, maar het brengt geen verandering in de bestaande verhoudingen. De partijen hebben zich door deze verkiezing inderdaad geconsolideerd en het Duitsche volk heeft zich .uitgesproken. Aan die uitspraak valt niet te tornen.
Wij zijn dankbaar met het oog op ons eigen land, dat de Heere het alzoo beschikt heeft, Hoe meer rust er in Duitschland is, hoe rustiger het bij ons blijven, zal. Wanneer men in Duitschland de zaken in de hand houdt, loopen wij, menschelijkerwijze gesproken, hier direct geen gevaar. Het kan wel eens wat onrustig worden in de komende maanden, en hier en daar zullen er stellig wel eens opstootjes en relletjes zijn, als de regeering maar krachtig optreedt en metterdaad toont dat zij niet met zich laat spotten, loopt het met de revolutie nog zoo’n vaart niet.
Er komen gelukkig iederen dag meer menschen, die gaan inzien en begrijpen, dat revolutie de ondergang en niet de opkomst van een land en volk is. Wij moeten ons ook hier te lande niet verder meer verdeel en, maar op samenwerking aansturen.
Voor ons christelijk volksdeel ligt er in dezen moeilijken tijd een grootsche taak en een gezegende roeping.
Maar wij moeten samenwerken. Wij moeten de crisis durven aanvaarden uit Gods hand. Wij moeten er ons onder keren buigen en erkennen dat zij rechtvaardig is. Dan komen wij er gansch anders tegenover te staan en willen wij alles behalve revolutie, waarvan velen heil verwachten.

Den Haag

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen