Het geweten (VI)

We zagen reeds, dat het geweten volstrekt niet autonoom is, maar een heen-wijzing is naar God. De zedelijke norm voor het geweten is de uitdrukking van Zijn wil. Hier vloeit uit voort, dat vrijheid des gewetens een onafwijsbare eisch is. God alleen, geen mensch wie ook, is rechter der conscientie.
Daarom mag men de spraak van het geweten niet onderwerpen aan den Staat, aan de Kerk, aan de -wetenschap, of welke grootmacht ook. Als dat wel geëischt wordt is dit dwingelandij, aanmatiging van een recht, dat enkel en alleen God toekomt, en tevens aantasting van de menschelijke persoonlijkheid.
Dr. Bavinck heeft eens gezegd: „een vrijheid, die niet anders verkregen en bezeten kan worden dan met het gevaar van losbandigheid en willekeur, is nog altijd te verkiezen boven een tirannie, die alle vrijheid onderdrukt. God zelf heeft bij de schepping van den mensch dezen weg der vrijheid, die het gevaar en werkelijk ook het feit der zonde meebracht, verkoren boven die van gedwongen onderwerping. En nog altijd volgt Hij in het bestuur van wereld en kerk dezen koninklijken weg”. Even zij opgemerkt, dat als wij deze gedachte van Bavinck beamen omdat we ze bijbels achten, alle dictatuur zoowel van den enkeling, den dictator (in het fascisme Hitler, Mussolini) als die van het proletariaat (het bolsjewisme in Rusland) moeten verwerpen.
Moet niemand iets doen tegen zijn geweten, men mag ook niemand verplichten iets te doen tegen zijn geweten. Bavinck, zegt in zijn opstel over „het geweten”: „Altijd moet in het oog worden gehouden, dat het beter is, tien voorgewende gewetensbezwaren te ontzien, dan een werkelijk gewetensbezwaar te bespotten. Ingrijpen in de rechten der conscientie is zich vergrijpen aan de majesteit der goddelijke wet, Gewetensdwang is vooral op Gereformeerd terrein een dwaasheid, omdat het van ons niet afhangt te gelooven, wat we maar willen, en het de grootste wreedheid is, — om met Pictet te spreken — iemand te verplichten om zichzelven te verdoemen, -wijl niemand zalig -wordt door een godsdienst, die hij acht valsch te zijn” De vrije Kerk 7de Jaarg. blz. 57. Maar de gewetensvrijheid moet dan ook ware vrijheid zijn, een vrijheid van het geweten, waarvan God norm en opperste factor is. De moderne mensch van heden verstaat onder geweten heel wat anders dan mannen als Bavinck daaronder verstonden en dus onder vrijheid van dat geweten eveneens wat anders.
De moderne vrijheidsverlangens gelijken wonderveel op anarchie, inste van op gebondenheid aan het Woord van God. Wij gelooven, dat er echte vrijheid alleen bestaat voor den christen, die zich Jaat binden door Christus, want Hij alleen maakt waarlijk vrij. En daarbij heeft de christen een objectieve regel voor zijn subjectief oordeelen en waardeeren. Die objectieve regel wordt niet maar regel in het moment, waarop Gods Woord voor mij subjectief Gods Woord wordt, zooals Barth en Brunner willen, maar die objectieve regel is er ook en blijft voor mij bindend ook dan. als ik mij er misschien subjectief niet onder buigen kan of wil. Daarom moet de subjectieve regel van ons leven altijd weer en altoos meer in overeenstemming gebracht worden met den objectieven, in Gods openbaring ons bekend gemaakt. Christus moet dus ons geweten reinigen door zijn bloed, vrijmaken door zijn Geest. Dus iets is nog niet kwaad, omdat mijn geweten het kwaad acht, want het kan dwalen, maar omdat Gods Woord het zonde noemt; iets is nog niet geoorloofd, omdat mijn geweten zwijgt en ik het dus geoorloofd acht, maar omdat Gods Woord het geoorloofd acht. Onze daden moeten dus niet maar in overeenstemming zijn met ons geweten, maar allereerst met Gods wet, waarnaar mijn geweten luisteren moet. En hoe moeten zij dan, die niet erkennen het gezag der tien geboden? Mag van hen dan geëischt worden ook in hun staatkundig, maatschappelijk, huiselijk, persoonlijk leven daarnaar te handelen? In zeker opzicht ja. De zedelijke wet, d.i. de wet der tien geboden is oorspronkelijk niet een aparte wet voor een apart volk op aarde, maar ze is eigenlijk niet anders dan de natuurwet, welke Adam in den staat der rechtheid was ingeplant. Liefde tot God en de naaste blijft onder alle omstandigheden, in alle tijden, voor alle volkeren en individuen de wezenlijke inhoud van de goddelijke norm voor ons menschenleven, dus ook de norm voor het geweten. En dat is werkelijk geen heillooze dwang voor den mensch, want het geweten staat niet naast den mensch, het zetelt ook niet in een der ziele functies, maar het staat er boven, is als ‘t ware de wet onzer persoonlijkheid.
In dien zin onderwerping te vragen aan de stem van het geweten is geen aantasten van onze persoonlijkheid, geen vergrijp aan de majesteit der goddelijke wet. Wie deze onderwerping niet eischt, wie deze onderwerping voor zichzelf niet begeert, randt juist de vrijheid en de persoonlijkheid van den mensch aan, wijl willekeur, ongebondenheid de dood is voor den naar’God geschapen mensch. Dus ingrijpen in de rechten der conscientie, maar ook het niet willen erkennen, dat er voor de conscientie een goddelijken objectieve maatstaf is, is het grootste onrecht, dat den oorspronkelijk naar God geschapen mensch wordt aangedaan of zichzelve aandoet, dus belediging van onzen Schepper en Formeerder.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen