Leestafel

Schriftuurlijk kerkbesef en moderne religieuse gemeenschapszin, door Prof. G. Wisse, uitgave van Drukkerij Wed. G. van Soest te Amsterdam, prijs f 0.60.

Wisse kent zijn tijd! Dat komt in elk van zijn boeken uit. Ook hier geeft hij een lesje aan het „religionisme” onzer dagen, dat Wisse beschrijft als „een streven om aan godsdienst te doen”. Telkens komt het uit, en Wisse laat het zoo dikwerf zien in zijn boeken, dat religie op aarde een verschijnsel van centrale beteekenis is en haar invloed op elk levensterrein laat gelden. Natuurlijk krijgt dan steeds, gelijk ook hier, het pantheïstisch mysticisme, de stemmingsreligie. een beurt. Wie kan Wisse lezen of hooren zonder deze denkstructuur. Hier is de Schrijver steeds in zijn kracht. Zijn heele leven heeft hij besteed aan het doordenken van dit probleem, en hij heeft het ons telkens herinnerd, hoe de mensch ontmenscht zou worden, als religie geen worteldiepte van zijn wezen bleef.
Natuurlijk moet deze religieuse beweging van de georganiseerde kerk niets hebben. Kerk is een antiek begrip, en heeft siechts duffe vertrekken en nauwe steeg-jes. Hiertegen komt Wisse op, en laat den vollen glans van de Kerk des Heeren stralen. Het geestelijk element, organisme uit den Heiligen Geest, is en zal eeuwig de inhoud van de Kerk van Christus blijven.
Dit levenselement beschrijft Wisse op zeer schoone wijze in dit boek.
Of ik dan geen opmerkingen heb? Het zal wel waar zijn.
Wat had ik gaarne gezien een wat meer duidelijker omschrijving van het onderscheid tusschen kerk en verbond. Als Wisse spreekt van verkiezing-verbond-kerk dan is dit stellig idealistisch, maar „Schriftuurlijk lijkt mij meer verbond-kerk-verkiezing. Ik denk bijv. aan den brief van Paulus aan de Romeinen, die niet begint, maar eindigt in het stuk der verkiezing of aan dat andere woord der Schrift „benaarstigt u om uw roeping en verkiezing vast te maken”. Ik meen te mogen zeggen, dat de Kerk van 34 deze dogmatische lijn steeds heeft getrokken en dat mannen als Lindeboom en Bos daarvoor steeds hebben gestreden. Zelfs ligt deze orde geheel naar de praktische beleving van het stuk der zaligheid, als de Heilige Geest deze drie stukken verbond - kerk - verkiezing komt uit te werken in de ziel. Temeer had ik dit ver-wacht, omdat Wisse zelf zegt, dat het in dit boek niet gaat om een begrip, maar om een besef, In begrippen leer kan ik de eerste orde volgen, verkiezing - ver-bond - kerk, maar voor mijn besef, dat is voor mijn beleving heeft de tweede orde alleen waarde, verbond - kerk - verkiezing.
Een verbond met uitverkorenen naar de orde - verkiezing - verbond - kerk moge in de Gereformeerde Kerken de idealistische Kuyperiaansche school hebben opgeroepen, in de Kerk der Afscheiding heeft dit idealisme nimmer — ik zeg niet geleefd — maar de overhand gehad. Ik weet dat de Schrijver mij deze dogmatische opmerking veroorlooft omdat zij niet voortkomt uit een negeering, maar juist uit een waardeering van zijn boek, dat ik in veler handen wensch, en dat naar de zinzijde weer één van die boeken is, waarin het ideëele van den Schrijver spiegelt,

Het Verbond Gods, door Dr. G. Ch. Aalders, uitgave van J. H. Kok te Kampen, prijs ing. f 3.20, geb. f 3.90.

Er is een tijd geweest, toen men zeide, dat de dogmatische geschillen over veronderstelde wedergeboorte, verbond en verkiezing, doop en kind des verbonds, geheiligd in Christus, enz. enz. vragen waren, die haar tijd hadden gehad. Dit boek kan het ons anders leeren.
Rondom dit boek is een strijd geboren in de Gereformeerde Kerken, die ons sterk herinnert aan de dagen even vóór en na 92 tot op de Synode van 1905. toen de Gereformeerde Kerken meenden, dat eenheid verkregen was, en dat de Christelijke Gereformeerde Kerk nu duidelijk kon zien. dat zij geen recht had van bestaan. Thans demonstreert dit boek, dat deze eenheid alleen bestond en bestaat in naam.
Dit boek handhaaft de leer, dat het verbond opgericht is alleen met de uitverkorenen en dat Christus het Hoofd is van het genadeverbond, blz. 185 enz.
Eerst wordt aangewezen, hoe verkeerd Ds. Woelderinks voorstelling is in zijn boek „het doopsformulier”, Maar nu zit de Schrijver er mee, dat in eigen kerken er meerderen zijn. die zich aan de zijde van Ds. Woelderink plaatsen en die evenals Ds. Woelderink van deze idealistische verbondsleer niets moeten hebben.
In zijn laatste hoofdstuk „samenvattende beschouwingen en praktische gevolgtrekkingen” tracht de Schrijver aan te toonen, hoe verkeerd een verbondsbeschouwing is, die het zaad der geloovigen niet beschouwd als reeds wedergeboren, en in Christus geheiligd, en die daarom als lidmaten van Zijne Gemeente behooren gedoopt te wezen.
Onzerzijds is tegen deze onschriftuurlijke. ofschoon schriftuurlijk-idealistische verbondsleer geschreven en gewaarschuwd.
Thans schrijven de kopstukken in de Gereformeerde kerken in denzelfden toon tegen dit boek.
Ik zal maar voorbijgaan, wat in „de Reformatie” te lezen staat, als weerlegging, van wat Aalders beweert. Scherper dan het daar staat, kunnen wij het niet zeggen. Ik kies uit het vele over deze lectuur, wat Ds. Th. Delleman schrijft in de Gereformeerde Kerkbode van Kralingen. Hij zegt daar:
Prof. Aalders zegt: dat Christus het Hoofd is van het genadeverbond, is voor geen bestrijding vatbaar.
Dit laatste is wei wat al te sterk uitgedrukt, want stel nu daartegenover eens de uitspraak van den ouden dominé T. Bos (waarbij de namen van prof. Lindeboom, Kreulen, J. van Andel e.a. genoemd kunnen worden), die in 1904 schreef: in den waren eigenlijken zin des woords kan men niet zeggen, dat God het genadeverbond met Christus opgericht heeft, want dan zou daaruit volgen, dat God in dat verbond werd de God van Christus, en dat Christus uit vrije genade het eigendom geworden is van God.
Het verbond is opgericht met menschen, die geworden waren zonder God in de wereld en door dat verbond genadiglijk weer aangenomen werden tot een volk van God.” ,.Blijkbaar zijn er dus altijd theologen geweest, die er anders over dachten dan prof. Aalders.”
Wanneer ik dergelijke reactie lees in de Gereformeerde Kerken, wanneer ik recensies en weerleggingen lees in de pers dier Kerken, die het met de idealistische voorstelling van prof. Aalders in het geheel niet eens zijn. dan willen wij ons niet verheffen met te zeggen: zie je nu wel, hoeveel recht wij hadden om in 92 met de vereeniging niet mee te gaan, maar dan zouden wij ons willen aansluiten, bij hetgeen „de Waarheids vriend” van 24 Aug. schrijft: jammer dat de Gereformeerde Kerken in 1905 op de Synode te Utrecht deze kwestie van „de leer der veronderstelde wedergeboorte” niet grondiger heeft behandeld, en niet flinker heeft verworpen. Het is en blijft één van de belangrijkste verschilpunten tusschen de Chr. Gereformeerden en de Herv. Gereformeerden eenerzijds, en de Gereformeerde Kerken anderzijds”.
Ja inderdaad, zoo spreken ook wij. Jammer, dat deze onschriftuurlijke leer niet flinker is verworpen door de Synode der Gereformeerde Kerken, Maar wat niet is geschied, kan nog geschieden. Wie weet?
Ik begroet daarom zulke boeken als van Aalders dankbaar, niet omdat wij het er mede eens zijn, maar omdat zij blijken de öogen van velen te openen,
Zou waarlijk de tijd dichter naderen, als waarop wij in ons Synodaal schrijven aan de Gereformeerde Kerken hebben gedoeld?
Want gedeeldheid is onze wensch niet, maar eenheid.

A. (Apeldoorn) S.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen