Kerkelijke Orde (I)

Mussolini moet eens geschreven hebben, dat hij regeeringloosheid erger vond dan tyrannie 1). Nu heeft de ex-dictator van Italië wel eens dingen gezegd, waarmee we het niet zoo goed eens zijn als met deze uitspraak. Tyrannie is erg, ze is héél erg zelfs; we hebben dat in den tijd der bezetting wel ondervonden. Maar regeeringloosheid is inderdaad nog erger. Dan is men slachtoffer niet maar van één tyran maar van duizenden tyrannen. Regeeringloosheid, anarchie, is erger dan tyrannie. Dat is de dood voor het leven. Voor het leven van den enkeling, en voor het leven der gemeenschap. Wij zijn er allen diep van overtuigd, dat regeeringloosheid het einde van ons volksbestaan zou beteekenen, ja zelfs het einde der westersche beschaving. Niet, dat wij daarom dan maar voorstanders van tyrannie, of wilt ge, dictatuur moeten zijn. Integendeel, geen dictatuur, geen tyrannie dus, maar ook geen regeeringloosheid. Dat wilden we hier slechts benadrukken.
Maar geldt dit nu voor het nationale leven, dit geldt ook voor het kerkelijk leven. Dit is zeer sterk gevoeld door Calvijn.
Luther had voor de inrichting der kerk niet zoo veel interesse, althans volgens Rieker 2), hoewel de Luther-studiën van de laatste jaren hebben aangetoond, dat ook bij den hervormer van Wittenberg deze interesse niet ontbrak, maar door vele onderzoekers te veel over het hoofd werd gezien 3). Toch is het zonder meer duidelijk, dat de leer van de inrichting der kerk bij Calvijn een zeer belangrijke plaats inneemt. In zijn Institutie (IV, 1) zegt hij bijv.: „Want gelijk geen stad of dorp kan bestaan zonder magistraat of politie, alzoo heeft ook de kerk Gods (hetwelk ik voorheen geleerd heb en nu wederom moet herhalen) zekere geestelijke politie en regeering van noode, welke nochtans ganschelijk onderscheiden is van de burgerlijke regeering, en deze niet alleen niet belet of vermindert, maar veelmeer zeer helpt en bevordert”. Rieker zegt hiervan: Deze stelling schijnt Calvijn aan de Kerkenordening der Boheemsche Broeders ontleend te hebben, die met deze woorden begint: „Het is genoegzaam bekend door voorbeelden uit het gansche heelal, dat geen menschelijke gemeenschap, geen koninkrijk, geen stad, ja geen geschapen ding zonder een vaste ordening kan bestaan, maar dat zonder deze alles wankelt, vervalt en ineenstort. Daarom kan ook de kerk, welke een Huis Gods is (1 Tim. 3, 15) en de Stad des grooten Konings (Ps. 48, 3) en een Rijk Gods (Matth. 20, 1) zonder een vaste orde niet bestaan. Vandaar dat de Apostel zegt 1 Cor. 14, 40: „Laat alle dingen eerlijk en met orde geschieden” 4).
In alle Gereformeerde belijdenisschriften en kerkorden vinden we dit Calvinistisch beginsel uitgedrukt. Het zou ons veel te ver voeren, indien wij dit met vele voorbeelden wilden aantoonen. Wij noemen slechts de Nederlandsche Geloofsbelijdenis, die in art. 32 zegt: Ondertusschen gelooven wij, hoewel het nuttig en goed is, dat de Regeerders der kerk onder elkander zekere verordening instellen en bevestigen tot onderhouding van het lichaam der kerk, dat zij nochtans zich wel moeten wachten af te wijken van hetgeen ons Christus, onze eenige Meester, bevolen heeft. En daarom verwerpen wij alle menschelijke vonden, en alle wetten, die men zou willen invoeren, om God te dienen, en door dezelve de gewetens te binden en te dwingen, op welke wijze het zou mogen zijn. Zoo nemen wij dan alleen aan, hetgeen dienstig is om eendracht en eenigheid te voeden en te bewaren, en allen te houden in de gehoorzaamheid Gods, waartoe geëischt wordt de excommunicatie of ban, welke geschiedt naar het Woord Gods met hetgeen daaraan hangt.
En om niet meer te noemen, vanaf 1581 beginnen alle Nederlandsche kerkorden met de woorden: Om goede orde in de gemeente van Christus te onderhouden.
Van meetaf is men er dus zeer op gesteld geweest, om in het kerkelijk leven te handelen naar vaste orde. Daardoor wierp men een dam op tegen anarchie en tyrannie. Voor beide was men uitermate bevreesd. Men had de voorbeelden voor oogen in Anabaptisme en Roomsch-Catholicisme. Maar was er nu een vaste orde, was er een regeling voor het kerkelijk leven, waaraan ieder zich te houden had, dan waren willekeur en tyrannie uitgesloten. Het is zooals -prof. dr. J. R. Slotemaker de Bruïne zegt, dat het maken van vaste regelen geen tyrannie is doch het eenig middel om aan de tyrannie van afzonderlijke personen en toevallige omstandigheden te ontkomen. En dat mede ter vermijding van tyrannie en tot handhaving van vrijheid en recht een getroffen regeling moet worden gehandhaafd òf langs wettigen weg veranderd doch niet mag worden overtreden of over het hoofd gezien 5).
Over dat laatste willen we een volgend maal iets zeggen.

1) Zie het interessante werk van André Maurois, Het Treurspel van Frankrijk, z. j., blz. 86.
2) Dr. Karl Rieker, Grundsätze reformierter Kirchenverfassung, Leipzig, 1899, S 89.
3) Dr. Günther Holstein, Die Grundlagen des Ev. Kirchenrechts, Tübingen, 1928, S 91.
4) Rieker, a.w. S, 89, noot.
5) Dr. J. R. Sl. de Bruïne, Nederl. Herv. Kerkrecht, 1924, blz. 5.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen