Pastorale brieven

Beste Vriend!
Ge herinnert u zeker nog wel, hoe ik in mijn jongsten brief u uiteenzette, dat uit de atheïstische ongeloofs-wereldbeschouwing de communistisch anarchistische actie voorkomt.
Ik spreek hier meteen van anarchisme. Want communisme voert consequent doorgedacht, en doorgeleefd, weer tot anarchisme.
Ik herinner mij nog levendig, toen ik in mijn jongere periode (dit is nu al ongeveer 40 jaar geleden) zeer actief, om niet te zeggen hevig, mee deed aan de politieke en sociale actie, en ik gedurig optrad met debat, hoe in die jaren reeds de anarchisten hun propaganda voerden. De namen, Luitjes, van Emmenes, Samson enz. klinken me nog in de oren. Als dan de rede zelf was uitgesproken, kwamen in debat, enerzijds de sociaal-democraten, Hermans, Oudegeest, Troelstra, Mendels enz.; maar dat was nog maar lichte cavelerie vergeleken bij de in den regel ook in debat komende heren anarchistische-communisten die ik daareven noemde. Vooral Luitjes was een geharnast debater; daar had je de handen knapjes aan vol. Soms werd het nog „aardig” op den koop toe; als n.l. dan eerst de sociaal-democraten me te lijf gingen (figuurlijk verstaan s.v.p.!) en daarna de anarchisten om het woord riepen. Het niet onvermakelijke was dan wel eens, dat de anarchisten dan eerst hun voorgangers de sociaal-democraten bestreden tot op schier uitjouwen toe; en eerst daarna mij aanvielen. Want let er op, die twee groepen waren het allesbehalve met elkaar eens, verbeten zelfs waren die anarchisten op de sociaaldemocraten. Natuurlijk (laat ik het maar even vertellen) maakte ik daar, ik zou haast zeggen op „Paulinische wijze, gebruik van, gelijk Paulus eens in den Raad de Sadduceën uitspelde tegen de Farizeeën. Zoo antwoordde ik eens op een groten „stormavond” toen ze allebeide uitgeraasd waren: welaan mannen, ik bemerk, dat de heren sociaal-democraten de communist-anarchisten heftig beschuldigen; en dat de anarchisten vinden, dat de sociaal-democraten niet deugen, welaan dan kan ik moeilijk kiezen tusschen jullie-beide, en zal ik maar zoo vrij zijn te concluderen, dat je geen van beide deugen! En dan verder weet je ……! Het was dan wel eens te middernacht, dat de vergadering te ……… Efeze, waar men tegen de „beesten” (figuurlijk hoor!) vocht, in grote alles onderstboven kerende verdeeldheid uitéén ging. Inmiddels was dan natuurlijk ook goed in het licht gesteld, dat de partijen des ongeloofs zelf op allerlei punten het met elkaar oneens zijn, maar tenslotte het wel ééns zijn, als het ging om den levenden God en Zijnen Christus.
Hier benader ik het punt, waar ik den eigenlijken draad der Brieven weer kan opvatten, n.l. het ene ongeloof kent z’n verschillende gestalten, herinner u wat ik er over schreef: deïsme, pantheïsme, atheïsme. En inderdaad wie consequent is in zijn ongeloof, komt èn in de theorie èn in de beleving uiteindelijk uit bij communistische-anarchie. Zelfs is dan het communisme als sociaal-politiek stelsel niet het laatste station, de dictatuur van het proletariaat zal in het eind roepen om het absolute zeggingschap van den individu, van den enkeling als zonder wetten en banden, de „wetteloze”; dat is ook in de Schrift voorspeld; en het lijnrecht wordende door de eeuwen heen uit den vàl, uit de allereerste acte der wetteloosheid, het is altijd nog het ni Dieu, nî maitre; geen God, geen meester. Is God niet de Heere, dan ben ik het. Uit dit alles valt af te leiden, wat dan ook voor de deur staat, en wat uit de grote hedendaagsche wereldwoelingen zal te voorschijn treden. Hebben we grond om te vermoeden, dat het atheïstisch communisme en anarchisme nog een „tijdelijke” toekomst heeft? Maar dan opgevat in hogen stijl en formaat, dan zeg ik: ja wel. Dat leert ons m.i. reeds de wijsgerige bezinning ten deze. Herinnert u hierbij goed, hoe ik u heb uiteengezet, dat alle theorie en gebeuren in den wortel gedragen wordt door dieper liggende grondbeginselen, wijsgerig van aard.
Het deïsme, zagen we, werd tot pantheïsme, het koude verkillende deïsme sloeg om in het schijnbaar zoveel „warmer” gemoed bevredigende pantheïsme (de Godverlating ). Maar men mene toch niet, dat daarmee nu een dam opgeworpen is tegen het atheïsme. Reeds leert ons de geschiedenis der wijsbegeerte, dat pantheïsme het (in de denkwereld reeds) aflegt voor atheïsme. Geen wonder: wie niet buigt voor den levenden God, kan niet blijven knielen in den afgodstempel van „religie” naar eigen model, neen daar moet alle religie er aan, alle Godsbegrip is „contrabande”. Er is maar één eindpunt: geen God. Reeds Schopenhauer merkt het op in zijn „Parilepomena”, dat het pantheïsme feitelijk niets anders is dan oni op fatsoenlijke manier atheïst te zijn.
Zeer terecht.
Welnu dan laat zich ook verwachten, dat men in de beleving zal voortvaren tot de consequentie atheïsme. Wie niet terugkeert tot den levenden God zelf, zal het zien, dat zijn pantheïsme geen waarborg biedt, dan gaat de wereld de laatste dodendans tegemoet, en men zal komen tot revolutie door atheïsme, en alle fundamenten der aarde zullen omgekeerd.
Reeds louter in wijsgerige bezinning moet ik zeggen:
Het atheïstisch-communistisch-anarchisme is consequent. Alleen maar het grond-beginsel en uitgangspunt van hetzelve is de „slangen-filosophie” van Genesis 3. Maar overigens consequent is het. Betrof dit alles nu nog maar een of anderen vorm van sociale samenleving, het ware nog af te wachten, want in hun critiek op de maatschappelijke verhoudingen staan ze sterk, zeer sterk menigmaal. Maar, gelijk we reeds opmerkten, het is een systeem, dat, naar zijn eigen woordvoerders en leermeesters, tegen den persoonlijken God en heel Diens Woord en dienst ingaat.
Reeds Bakounine schreef omtrent 1850, dat we door atheïsme tot revolutie moesten komen.
Een volgende maal verder. Met hartelijke groeten, Gode bevolen.
t. t. in Do

Sept. ’46. G. Wisse

P.S.

Mij werd van verschillende zijde verzocht om straks D.V. de artikelen over deze stof uit te geven in brochurevorm, ik hoop aan dit verzoek te voldoen, onder titel: De geestelijke achtergrond der hedendaagsche sociale worsteling, en wat er voor de deur staat. Voorts kan ik mededelen, dat het boek over de Heilsfeiten uitstel heeft, omdat thans niet de daarvoor gewenschte papiersoort aanwezig is, tot denkelijk Nieuwjaar.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen