Oud- en Nieuwjaar

Wanneer wij op Oudejaarsavond en Nieuwjaarsdag naar de kerk gaan, voelen wij wel aan dat de kerkdienst een wat andere grond heeft dan b.v. op de Zondag of zelfs ook dan op de eerste Kerstdag.
Bij de genoemde gelegenheden staan we, vooral wat de Zondag betreft, voor de ordeningen Gods, en op Kerstfeest concentreren onze gedachten zich als vanzelf om het heilsfeit van de komst van de Zoon Gods in het vlees.
Daar staan we dus wel echt op de bodem der directe openbaring Gods.
Iets anders is dat op de Oudejaarsavond en de Nieuwjaarsmorgen. Aan het samenkomen der gemeente liggen dan andere motieven ten grondslag.
Voor de Nieuwjaarsdag zou het nog mogelijk zijn uit de O. Testamentische wetgeving gegevens bij te brengen, maar voor de Oudejaarsavonddienst zeker niet.
Het is dan ook begrijpelijk dat het in de geschiedenis wat wonderlijk toegegaan is met de kerkelijke viering van deze dagen. .
De oudejaarsdienst heeft wel de vaagste geschiedenis. Een plaats op de kerkelijke kalender heeft deze in het verleden heel niet gehad.
Wel is hier en daar in oude preekbundels een preek te vinden „op het einde des jaars", maar daarbij heb ik sterk de indruk dat dit preken zijn, die in een weekdienst uitgesproken zijn die samenviel met 31 December van een bepaald jaar, zonder dat men opzettelijk elke 31e December kerkdienst hield.
Men was niet gewoon deze datum op de preekkalender te hebben als vast punt. Was dat wel zo geweest dan had de Synode van de Hervormde Kerk geen reden gehad, bij aanschrijving van 11 Juli 1817 het advies te geven: „dat men voortaan het oudjaar godsdienstig zou besluiten, gelijk men reeds lang gewoon was het nieuwe godsdienstig aan te vangen".
En de Herv. Synode kan tevreden zijn. Haar advies heeft succes gehad!
Hoewel de nieuwjaarsviering veel en veel ouder is heeft de belangstelling voor de oudejaarsavonddienst het verre gewonnen. Immers de lege kerk op nieuwjaar is traditioneel. Jammer genoeg!
Maar op oudejaarsavond hebben we de stemming mee. Het maakt nog wel indruk op een mens „Uren, dagen, maanden, jaren; vliegen als een schaduw heen . . . ."
De menselijke werkelijkheid spreekt hier te duidelijk om er toch niet enigermate van onder de indruk te komen.
Een mens is tenslotte ook maar.... een mens.
Over deze oudejaarsavondstemming zijn harde noten gekraakt.
De jaarindeling is mensenwerk. Wij hebben het met God en niet met de tijd te doen. Daarbij wij kunnen de hoge God niet betrekken in onze tijdgrenzen. De astronomische constellatie zegt de kerk niets; de geschiedenis van het heil is meer dan de geschiedenis der jaren.
Harde klappen worden op deze wijze toegebracht aan de „christelijke bepeinzingen", waarover een vorige eeuw zo graag sprak op oudejaarsavond.
En deze klappen zijn ook wel eens verdiend. Het ging in de oudejaarsdienst wel eens al te menselijk toe.
Zelfs van Oosterzee — en die kon heel wat hebben in dit opzicht — vond het nodig om te zeggen „het is er niet om te doen onvruchtbaar tranenwater te ontlokken, maar om vruchtbaar zaad voor den hemel te strooien".
Gemoedelijke ontroering is veelal meer belemmering dan vruchtbaar voor het ontkiemen van het eeuwigheidszaad Gods.
Toch is het goed dat wij saamkomen voor Gods aangezicht. Maar dan om ons door het Woord Gods te laten onderwijzen. Het moge dan waar zijn dat wij hier, gelijk men gezegd heeft, op de rand van het kerkelijk jaar verkeren, toch heeft de kerk en de prediking hier een taak.
De Schrift kent voor ons mensen grote waarde aan de tijd toe, vooral als zij deze ziet onder belichting der eeuwigheid en doorlicht weet van de goddelijke werkelijkheden van gericht en genade.
De tijd geeft de indeling van ons leven, ook de overgangen en de pauze's. Wij gaan zoals de Schrift het zo tekenachtig zegt onze „weg". Zij spreekt ook van „tellen van onze dagen", en van het machteloze van het leven alleen maar in de kringloop van de tijd. Zij laat ons zien dat wij het gericht tegemoet reizen.
Dit alles is sprekend genoeg om eens bijzonder onder de klem van het Woord Gods gebracht te worden bij een insnijding in de tijd als de oudejaarsavond geeft. Het is dan niet de tijd met al wat hij bood, die spreekt maar God die in en over de tijd tot ons spreekt.
En de nieuwjaarsdienst?
Die is al heel oud. De „wereld" dwong de kerk naar de nieuwjaarspreek. Het heidendom kende zijn nieuwjaarsdag. En het ging er echt.... heidens naar toe.
Wat moesten de christenen nu? Zij hadden immers ook een vrije dag. De kerk riep ze saam en zo ontstond uit negatieve overwegingen de nieuwjaarsdienst.
Geen wonder dan ook dat b.v. Augustinus een krasse preek hield — en hij kón het — over de bewaring van de heidenen.
Deze anti-positie bood echter geen blijvende vastheid aan de nieuwjaarspreek. Begrijpelijk dat men deze dag inschakelde in het kerkelijke jaar. Het werd de dag van de herdenking van de besnijdenis van Jezus. Tegelijk de naamgeving.
Zo hebben ook de Hollandse gereformeerde kerken het willen zien. Zij spreken over de viering van de dag der besnijdenis.
Later is deze gedachte meer losgelaten. Men ging de aanvang van het nieuwe jaar mèt al zijn vragen zetten in het licht van de eeuwige woorden Gods.
En zo is het goed.

Kremer.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen