Het beginsel der hervorming

Toen wij gisteren 31 October 1957 schreven, was het precies 440 jaren geleden, dat Luther zijn 95 stellingen tegen de aflaathandel aansloeg aan de deur van de slotkapel te Wittenberg. Dit was, zoals verschillende geschiedschrijvers opmerken, een zuiver academische daad. Op 1 november viel de herdenkingsdatum van de inwijding van deze kapel. Om nu aan de feestelijke viering van deze herdenking luister bij te zetten, hield de Wittenberger Universiteit in de regel bij deze gelegenheid een openbare disputatie, die eigenlijk louter een aangelegenheid der geleerden was. In 1517 was de hoogleraar in de theologie, dr Maarten Luther, aan de beurt om de jaarlijkse disputatie te houden, en van deze gelegenheid maakte hij nu gebruik om zijn bezwaren tegen de aflaathandel in brede kring bekend te maken. De (vertaalde) aanhef van de door hem aangeslagen stellingen luidde: „Uit hef de en ijver om de waarheid aan het licht te brengen, zal het hier volgende in een disputatie (twistgesprek) worden verdedigd te Wittenberg onder leiding van de eerw. vader Martinus Luther, meester in de vrije kunsten, doctor en gewoon hoogleraar in de heilige theologie. Daarom verzoekt hij, dat degenen, die niet tegenwoordig kunnen zijn om mondeling daarover met ons te spreken, dit in afwezigheid per brief mogen doen. In naam van onze Here Jezus Christus. Amen.
Veelal rekent men nu de Kerkhervorming van de 16e eeuw te beginnen met de publicatie van deze in het latijn geschreven akademische stellingen. En inderdaad, men kan met recht zeggen, dat de eerste stoot tot de Hervorming van deze disputatie is uitgegaan, zodat Luthers stellingen wel eens „de oorkonde van het ontstaan der Kerkhervorming" zijn genoemd.

Het is niet de bedoeling om in dit artikel de geschiedenis van de Hervorming der 16e eeuw te tekenen noch ook te wijzen op haar betekenis; wij willen alleen iets zeggen over het beginsel, dat de mannen der Reformatie hebben geponeerd en waaruit zij hebben getracht te leven. Men zou dat beginsel kunnen samenvatten in de woorden: Sola Scriptura, alléén de Schrift! Weliswaar spreekt men dikwijls van twee beginselen, het zg. formele principe, nl. de uitsluitende heerschappij van Gods Woord, en het zg. materiële principe, nl. de rechtvaardiging van de zondaar alleen uit het geloof, maar o.i. kan alles ;onder één noemer worden gebracht: de ;Schrift alléén en de Schrift geheel! Met andere woorden: de Reformatie der 16e eeuw stelt heel het leven voor Gods aangezicht, coram Deo, en wil het doen; hangen en kleven, zoals Calvijn zegt. aan Zijn Woord (of: mond). God alléén moet heerschappij hebben, maar dat kan slechts indien wij in alles buigen onder het gezag van Gods Woord. De mannen der Reformatie hebben dit beginsel als fundament gelegd voor wat men wel noemt alle terreinen van het leven, geen enkel terrein uitgezonderd maar toch wel allereerst ten aanzien van de Kerk. Het houdt dan voornamelijk drie zaken in, die bij elke ware reformatie weer naar voren komen en zwaarder of lichter accent ontvangen.

In de eerste plaats moet hier genoemd worden de leer der Kerk. De Reformatoren der 16e eeuw kwamen tot hun smartelijke verbazing steeds meer tot: de ontdekking, dat de leer der Kerk op talloze punten afweek van het Woord van God. In de dogmata der Kerk be luisterde men, met toenemende klaarheid, de stemmen van mensen, concilies kerkvaders, pausen, en deze menselijke stemmen dienden zich aan of werden door anderen aangediend als sprekende met goddelijk gezag! Hiertegen rees van meetaf het protest der Reformatoren. Zij constateerden de kloof, die er gaapte tussen kerk-leer en Schrift-leer en riepen met klem terug tot de eenvoud van Gods Woord. Alleen dat Woord spreekt met gezag in zaken van geloof en leven, en daarom dient alle menselijke wijsheid, die met dat Woord strijdt, over boord geworpen te worden.
Dit wil geenszins zeggen, dat de Hervormers Schrift en Schriftuitlegging overgeleverd wilden zien aan de willekeur van iedere individuele belijder, neen, men wilde de samenhang bewaren met de Kerk van het klassieke geloof, uitgedrukt in de oude symbolen, of zoals onze Belijdenis zegt: de drie geloofssommen, namelijk der Apostelen, van Nicea, en van Athanasius.
De strijd op dit front spitste zich, begrijpelijkerwijze, in belangrijke mate toe op de kwestie van vrije wil en praedestinatie, en het was uitsluitend op grond van Gods Woord, dat de Reformatie stelde: alleen uit genade, doorliet geloof, en niet uit de werken wordt de mens gerechtvaardigd. Men besefte het: hier, in het belijden van Gods vrijmachtig, souverein welbehagen, of anders gezegd: in het belijden van het zaligworden alléén uit genade, zonder enige verdienste of enig werk van de mens, klopt het hart der Kerk!
In de tweede plaats dienen wij hier te wijzen op de regering der Kerk. Ook op dit punt ontdekten de Hervormers, al weer met toenemende helderheid, dat mensen het gezag van Gods Woord hadden verdrongen en daardoor het gezag van Christus over Zijn Kerk hadden aangetast. Ja, zij zagen tot hun ontsteltenis, dat Christus was onttroond, en nog wel in Zijn eigen naam, en dat Rome's paus Christus' plaats had ingenomen. Fel hebben de Reformatoren tegen deze anti-christelijke hiërarchie, tegen heel de Roomse kerkregering gestreden, en met kracht hebben ze, ten aanzien van de regering van Christus' Kerk, teruggeroepen tot het Woord van God. Heel het kerkelijk leven moet gereguleerd worden in overeenstemming met dit Woord, want dat Woord is de grondwet, door de Koning der Kerk gegeven. Geen menselijke heerschappij in Gods Kerk!
Tenslotte dient hier nog herinnerd te worden aan de dienst der Kerk. De mannen der Reformatie in de 16e eeuw zagen ook, hoe de publieke dienst van God door de Kerk was verbasterd. Langzamerhand waren er allerlei ceremoniën ingevoerd, die niet steunden op Gods Woord, ja, die daarmee soms in flagrante strijd waren. Men kan in dit verband denken aan het scheeftrekken van de verhouding Woord - Sacrament, aan de uitbreiding van het aantal Sacramenten, aan heiligenverering, beeldendienst, -enz. Fors en kloek hebben de Hervormers ook in deze dienst der Kerk het mes gezet, allerlei misbruiken en dwalingen uitgesneden en teruggeroepen tot de gehoorzaamheid aan het Woord van God, waarbij, zoals bekend, Calvijn verder ging dan Luther.

Zo hebben de Reformatoren geworsteld om over heel de linie het gezag van Gods Woord te doen triumferen.
Aan ons de taak dit erfgoed der Hervorming te bewaren
Het bestek van dit artikel laat niet toe dit breder uit te werken.
Slechts dit.
Ten aanzien van de leer der Kerk, d.w.z. van haar belijdenis en verkondiging, mag nimmer menselijke wijsheid, wetenschap, filosofie, theologie, het gezag van Gods Woord terugdringen en mag ook nooit, om maar iets te noemen, het goud der „vrije genade" verdonkeren.
En in betrekking tot de regering der Kerk dient gewaakt tegen alle menselijke heerschappij in Christus' Kerk. Men glijde hier niet te vlug over heen, want „de paap zit in ons aller hart", in het hart van iedere dominee en ouderling en diaken.
En eindelijk in zake de dienst der Kerk is het onze roeping, niet allereerst om ons te oriënteren aan de Oude Kerk, of een Kerk van welke tijd of plaats ook, maar juist om te vragen naar de wil van God, ons in Zijn Woord geopenbaard. Ongetwijfeld hebben de Reformatoren zich gaarne aangesloten bij de vormen van de Oude Kerk, doch zij hebben vormen en gebruiken en wat dies / meer zij, zoals ze bij de Oude Kerk ge- ' vonden werden, nimmer kritiek-loos aanvaard. Over de Oude Kerk heen grepen ze altoos weer terug naar het Woord van God.
Laat dat beginsel der Hervorming ook ons beginsel zijn en steeds meer worden!

Apeldoorn

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen