Het Perfectionisme (I)

Inleiding
„Perfectionisme" is een theologisch begrip, dat wellicht enige verklaring nodig heeft.
De term is afgeleid van een Latijns woord, dat „volmaakt", „volkomen" betekent. Men geeft perfectionisme dan ook wel eens weer met volmaakbaarheid, maar de gangbare aanduiding verdient de voorkeur.
Wat verstaat men eronder?
Het is de richting, die aanneemt, dat de christen reeds in dit leven de volmaaktheid bereiken kan. Daarbij wordt dan voornamelijk gedacht aan zondeloosheid.
Men moet er met inspanning van alle kracht naar streven, en al komen niet alle kinderen van God tot deze volmaaktheid, er is dan toch een geestelijke élite, die daar deel aan heeft.

Rome en de reformatie
Het perfectionisme heeft een geschiedenis van ongeveer twee eeuwen. Wel zijn er al veel langer ernstige christenen geweest, die door het ideaal van de volmaaktheid werden bekoord.
We denken dan als vanzelf aan het monnikendom. Het voornaamste motief van degenen, die er de grondslagen voor hebben gelegd, was het verlangen naar volmaaktheid. Dat bracht hen ertoe om zich uit de wereld terug te trekken.
Van de eerste kluizenaar Antonius (± 300), wordt verteld, dat hij in de kerk hoorde voorlezen: Zo gij wilt volmaakt zijn, ga heen, verkoop wat gij hebt en geef het de armen, en gij zult een schat hebben in de hemel; en kom herwaarts, volg Mij (Matth. 19:21).
Deze woorden had hij direct op zichzelf betrokken. Hij gaf al zijn goederen aan de armen en zocht de innerlijke volmaaktheid. Het werd hem duidelijk, dat hij in de eenzaamheid moest gaan leven om geheel met de wereld te breken.
Het voorbeeld van Antonius vond navolging, en kort daarop ontstonden de eerste kloosters. De verschillende orden kregen hun eigen regels. Maar algemeen geldt de eis, dat de gelofte wordt afgelegd van armoede, ongehuwde staat en gehoorzaamheid. Dat zijn de „evangelische raadgevingen".
Het zijn volgens de leer van Thomas van Aquino, de grote theoloog van de Rooms-Katholieke Kerk, die zelf ook tot een van de bedelorden behoorde „middelen om tot de volmaaktheid te komen". Het klooster is de kortste weg naar de hemel!
Typisch rooms is de tweedeling, die hiermee samenhangt. Ieder christen moet de geboden Gods onderhouden, maar het handelen in overeenstemming met de raadgevingen van het evangelie — men denkt hierbij ook dikwijls aan de woorden van de bergrede — heeft een verdienstelijk karakter en leidt tot grotere volmaaktheid.
Eén mens was er volgens Rome, die de heiligheid in de hoogste mate deelachtig was en zonder zonde leefde: Maria. Vol eerbied ziet men tot haar op!
Verder zijn er tal van heiligen, die vereerd worden om hun bijzondere vroomheid en volmaaktheid.
De reformatie heeft deze roomse opvattingen scherp afgewezen. Dat is al heel duidelijk in de Augsburgse confessie van 1530 (art. 27).
Het kloosterleven zou een staat van volmaaktheid zijn, en men zou er genade en gerechtigheid door verdienen? Er zou onderscheid gemaakt moeten worden tussen geboden en raadgevingen? Daardoor wordt de ware dienst van God verduisterd! „Want de christelijke volmaaktheid is: God ernstig vrezen, en toch ook een groot geloof oefenen en om Christus' wil vertrouwen, dat wij een verzoend God hebben, hulp van God begeren en verwachten, als wij alles verrichten waar wij toe geroepen zijn, en intussen ijverig goede werken doen en ons beroep waarnemen. Daarin bestaat de ware volmaaktheid en de ware dienst van God".
Van grote betekenis is ook het antwoord, dat in de Heid. Catechismus gegeven wordt op de vraag: Maar kunnen degenen, die tot God bekeerd zijn, deze geboden volkomen houden? Het antwoord luidt: Neen, maar ook de allerheiligsten, zolang zij in dit leven zijn, hebben maar een klein beginsel dezer gehoorzaamheid; doch alzo, dat zij met een ernstig voornemen niet alleen naar sommige, maar naar alle geboden Gods beginnen te leven (Zondag 44).
Uit het Schatboek van Ursinus blijkt, dat hier met name tegen de ideeën van sommige Wederdopers wordt ingegaan. Wij weten in elk geval van Hans Denck, „de paus der Anabaptisten", dat hij perfectionist was.

Na de reformatie
Het is te begrijpen, dat noch het roomse streven naar volmaaktheid noch de perfectionistische leer, dat de volmaaktheid in dit leven te bereiken is, in de kerk der reformatie een kans kreeg.
In de zeventiende eeuw waren er nog wel enkele figuren, die in die richting schenen te denken.
Zo vond Lodenstein het jammer, dat de reformatie de kloosters, metten en vespers en de biecht had afgeschaft. Volgens hem was een van de grootste misvattingen, die de heiligheid en deugdzaamheid onder de Gereformeerden de doodsteek geeft, die met betrekking tot de onvolmaaktheid der heiligen op aarde.
Hoever Lodenstein echter ook ging, hij bestreed niet de leer der kerk zelf, maar wel het misbruik, dat ervan gemaakt werd. als men daarin een verontschuldiging zocht voor zijn zonden en gebreken.
Het perfectionisme ontstond in de achttiende eeuw.
De Pelagianen en de Socinianen hadden ook wel geleerd, dat het een christen mogelijk is om zondeloos te leven — dat staat in verband met hun optimistische gedachte over de mens — maar het perfectionisme is pas een opvatting geworden, waarmee serieus rekening te houden is, nadat het door Wesley, de vader van het Methodisme, met klem was verdedigd.
Het Schriftwoord, waarop Wesley met grote nadruk wees, was Matth. 5:48: Weest dan gijlieden volmaakt, gelijk uw Vader die in de hemelen is, volmaakt is.
Wij moeten de invloed van dit methodistisch perfectionisme niet onderschatten.
Het stelt trouwens ook vragen aan de orde, waaraan wij niet voorbij mogen gaan.

Van Genderen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen