Wij hebben een nieuwe reformatie nodig

Gisteren was het hervormingsdag.
Daaraan zal allerwege wel niet in die mate aandacht zijn geschonken als in het vorige jaar, toen het juist vier en een halve eeuw geleden was, dat Luther zijn 95 stellingen aansloeg aan de deur van de slotkapel in Wittenberg, wat de aanleiding werd tot de beweging, die wij de reformatie noemen. Maar het is vandaag niet minder nodig, wat wij goed voor ogen hebben waar het toen om ging.
Niet om zonder meer te leven uit een daad, die in het verleden is geschied. We kunnen in het heden niet zonder meer leven uit het verleden. Het zou kunnen gebeuren, dat we zweren bij de reformatie en ons met een zekere trots kinderen der reformatie noemen en toch vreemd zijn aan datgene, waar om het in de reformatie ging.
Dan zou het ons gaan als de Joden, van wie Jezus zegt, dat ze de graven der profeten bouwen, maar aan hun woorden niet gehoorzaam zijn.
De reformatie is niet een zaak die eenmaal is geschied en waarbij we kunnen leven als een bijzondere gebeurtenis in het verleden, zij moet altijd doorgaan. Ecclesia reformata reformanda, d.w.z. de gereformeerde kerk moet altijd door gereformeerd worden. Daarom is een nieuwe reformatie altijd nodig, al zal het steeds weer moeten gaan om hetzelfde beginsel als waardoor de oude reformatie werd gedreven.
Het ging in de reformatie van de zestiende eeuw eigenlijk om niet anders dan om de eenvoudige gehoorzaamheid aan het Woord van God. Sola scriptura, door de Schrift alleen, was het gronddevies. Door die Schrift alleen wilde men zich laten leiden en door niets anders. Door geen leerstellingen der kerk, geen besluiten van concilies of wat voor kerkvergaderingen ook, geen paus of welke kerkelijke hoogwaardigheidsbekleders, noch door meerderheid of minderheid, wanneer het niet was overeenkomstig dat in de Schrift geopenbaard is. Men wilde alleen aan God gehoorzaam zijn en aan niemand buiten Hem.
Dat bracht de reformatie in strijd met de Roomse kerk, waarin zoveel menselijke bepalingen het Woord Gods verduisterden. Dat deed hen de verhouding van de mens tot God en van God tot de mens opnieuw stellen. Dat deed hen het sola gratia, uit genade alleen, en het sola fide, door het geloof alleen, weer in nieuwe helderheid verkondigen. Geen verdienste aan de kant van mensen, geen kerkelijk middelaarschap, geen hulp van heiligen of wat dan ook legt wat de zaligheid van de mens betreft enig gewicht in de schaal. God neemt de mens aan als Zijn kind in de vergeving van al zijn zonden alleen uit genade, door het geloof in Christus Jezus. Christus heeft voor Zijn volk de volle zaligheid verdiend in de weg van het kruis. En daar hoeft geen mens en geen kerk iets aan toe te voegen. Die door het geloof zich aan Christus overgeeft, ontvangt uit genade deel aan het heil, dat Hij verworven heeft. Want zovelen Hem aangenomen hebben, die ontvangen de bevoegdheid om een kind van God te zijn (Joh. 1:12). En daar hoeft niets van ons aan toe gevoegd te worden.
Het ging in de reformatie vooral om deze verhouding van de mens tot God en omgekeerd. De verhouding, die men tegenwoordig wel aanduidt als de verhouding van de vertikale lijn.
Maar het is onjuist als men zou beweren, dat het in de reformatie alleen maar hierom ging.
Natuurlijk is dat de primaire vraag van Luther geweest: hoe krijg ik een genadig God? Dat was de grote vraag in zijn persoonlijk leven en toen hem het licht er over was opgegaan, kon hij van de blijde boodschap van het evangelie niet zwijgen en moest hij die brengen in de levens van zovelen, die door dwaling in duisternis verkeerden. En het blijft de kernboodschap voor alle eeuwen. Want het is de kernboodschap van het evangelie, dat Christus in deze wereld is gekomen om zondaren zalig te maken.
Maar de reformatie is bij deze boodschap niet blijven staan. Uitgaande van de Schrift heeft de reformatie een radikale vernieuwing betekend van heel het leven, van kerk en staat, van huwelijk en gezin, van wetenschap en kunst. Want de Schrift raakt heel het leven. De reformatie heeft goed gezien, dat niets daar buiten valt. Zij is een alles omvattende beweging geworden, niet door haar zelf, maar door de Schrift, waardoor zij zich liet leiden.
Dat heeft in die tijd een totale omwenteling gebracht in oude strukturen, in gevestigde opvattingen en in vertrouwde leerstellingen.
Het is begrijpelijk dat er veel verzet kwam en dat velen trachtten de oude vertrouwde inzichten en toestanden in stand te houden. Daar wist men zich veilig bij. Het valt ook niet mee om met het Woord Gods alleen op de tocht van deze wereld te moeten staan.
Allerlei heilige huisjes werden door de reformatie omver gegooid en het is best te begrijpen, dat velen krampachtig alles in het werk stelden om die heilige huisjes in stand te houden of weer op te bouwen. Daarom is toen met de ban gezwaaid alsof het niets is en is er zelfs veel, heel veel bloed gevloeid.
We denken wel eens dat wij vandaag leven in een chaotische tijd en het is ook zo.
Alles schijnt te moeten worden veranderd. Niets blijft er op zijn plaats. We leven in een totaal andere wereld dan die van onze grootouders en zelfs van onze ouders. We zijn uit het rustige, veilige leven, dat zij nog kenden, hardhandig uitgeslagen. Menige ouder denkt met heimwee terug aan het vertrouwde leven van vroeger.
De veranderingen zijn haast niet bij te houden. Onze grootouders kenden de spoortrein en de elektriciteit als de wonderen der techniek en als we daaraan denken komt ons een meewarige glimlach op het gezicht. Wij leven in de eeuw van de televisie en van de computer, van maanraketten en ruimteschepen. Niets schijnt meer onmogelijk te zijn. Volgend jaar denken de Amerikanen op de maan te kunnen landen. De mens van vandaag heerst over de machten der natuur, over vruchtbaarheid en onvruchtbaarheid, hij weet ziekten te verdrijven en de dood uit te stellen. Er leven honderdduizenden mensen, die by wijze van spreken allang waren gestorven als de wetenschap niet in staat was om hen telkens weer nieuw leven in te blazen. Men geeft nieuwe harten als het moet en schijnt op weg te zijn om zelfs het leven te kunnen maken.
En dat alles laat niet na op het geestelijke leven van de massa grote invloed uit te oefenen. Wat doe je in zo'n wereld nog met God? Is God er wel of is Hij dood? Of is onze voorstelling van God verkeerd geweest? In vele opzichten past de voorstelling van God niet meer op de wereld van vandaag.
En wat begin je nog met de boodschap van de bijbel in zo'n wereld? Past die oude bijbel daar nog op?
Velen zien maar één oplossing: de bijbel aanpassen bij het moderne levensgevoel en maar laten liggen wat vandaag niet passend is of anders er een nieuwe interpretatie aan geven.
Weer anderen doen wanhopige pogingen om het oude vast te houden. Ze proberen de klok stil te zetten of blinddoeken zich voor de nieuwe wereld, waarin ze ook zelf zijn terecht gekomen. Ze spreken nog de oude woorden en handhaven de oude vormen alsof er niets gebeurd is. Er zijn progressieven, die alles anders willen hebben en er zijn conservatieven, die alles willen houden zoals het was. En eigenlijk zitten ze allen met hetzelfde probleem.
Wat dat betreft lijkt onze tijd wel iets op die van de reformatie in de 16e eeuw. Het kon wel eens zijn dat er nadien nog niet weer zo'n tijd geweest als toen of het moest zijn die van de Franse revolutie.
De tijd van de reformatie moeten de mensen, die toen leefden, ook wel als een chaotische tijd ervaren hebben.
Het was de tijd, waarin Amerika pas was ontdekt en dat gaf voor het besef van de mensen in die tijd een ruimte aan de wereld en opende perspektieven, maar ook vragen, zoals voordien niet waren vermoed.
Copernicus ontdekte het nieuwe wereldbeeld: niet de zon draait om de aarde, maar de aarde om de zon.
Op maatschappelijk gebied verloor de adel haar gezag en kwamen de boeren in opstand en de nieuwe stand der kooplieden won aan invloed en macht. De renaissance propageerde de waarde van de menselijke persoonlijkheid en wilde terug naar de cultuur van Griekenland en Rome. En daarbij kwam „de nije leer”, die door sommigen verkondigd werd. Een totaal nieuwe tijd brak aan. En velen wilden het oude vasthouden. Ze vertrouwden het nieuwe niet.
In die tijd was de reformatie een bijzondere gave Gods. Het evangelie werd in zijn volle klaarheid ontdekt. En die reformatie heeft in de eeuwen die volgden haar invloed blijvend doen gelden.
Die reformatie was niet een beweging, die zonder meer aan het oude vasthield. Integendeel, het oude werd doorbroken door de kracht van het evangelie. Vanuit het evangelie brak een radikale vernieuwing baan, die zich op alle terrein van het leven gelden deed.
De grote betekenis van de reformatie is geweest, dat ze het met het Woord Gods en dat alleen gewaagd heeft. Geen hartstochtelijk vasthouden van het oude en ook geen vernieuwing omdat alles anders moest.
Alleen het Woord van God.
Wat wij nodig hebben in onze tijd is een nieuwe reformatie. We kunnen niet zonder meer bij de oude blijven leven. Zweren bij de reformatie vandaag helpt ons niet.
En dan hoeven we niet alleen naar Rome zien. Zij moet het vaak ontgelden, als wij het over de reformatie hebben. En in veel opzichten terecht.
Maar laten wij als kerken van de reformatie zien naar onszelf. Wij hebben niet minder reformatie nodig, persoonlijk en kerkelijk.
En we zullen vandaag nieuwe vragen van uit de Schrift moeten doordenken. Zoals de reformatie dat gedaan heeft. Maar wij zullen het in onze tijd opnieuw moeten doen.
Met een vernieuwingswoede, waarbij alles anders moet dan vroeger, komen we er niet. Dat is Jehu's ijver.
Maar met zonder meer willen vasthouden aan het oude komen we er ook niet. Dat kan geestelijke luiheid zijn.
De boodschap van de reformatie blijft: De Schrift alleen. Gen ander evangelie. Het gaat om het Woord van God.
Maar we hebben ook de visie van de reformatie nodig.
Het gaat om niets anders dan om een nieuw reveil. Moge de Geest de kerken die genade geven. Want we hebben elkaar nodig, over de kerkmuren heen.
God geve ons een nieuwe reformatie vanuit het oude evangelie, die voor de volgende eeuwen heel de wereld mag ten goede komen.
Teveel gevraagd?
Gods beloften falen niet.

Oosterhoff

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen