Toelichting op de Kerkorde (350)

Artikel 76 van de Kerkorde zegt dat de kerkeraad behalve over de middelen van vermaning en afhouding van het Avondmaal nog over een laatste middel beschikt om een afgedwaalde broeder of zuster tot inkeer te brengen, en dat is afsnijding van de gemeente volgens het formulier van de ban.
Hier wordt dus de afsnijding of excommunicatie, dat is uitsluiting uit de gemeenschap, het laatste middel genoemd om een dwalend schaap van Christus' kudde terecht te brengen. In de oude redacties van de Kerkorde wordt zij de uiterste remedie genoemd. Dit is geheel naar de Schrift, Wij denken hier, om niet meer te noemen, aan 1 Cor. 5, waar Paulus schrijft over een broeder der gemeente die een groot schandaal in de gemeente had aangericht. De Apostel vermaant de gemeente dan om leed te dragen over dit vreselijke feit. De tucht zal op de betreffende broeder worden toegepast: hij zal aan de satan worden overgegeven „opdat de geest behouden moge worden in de dag des Heren Jezus", 1 Cor. 5:5. Calvijn zegt hiervan o.m.: Dat is, naar mijn uitlegging, dat hij eeuwig behouden zou worden. En hij zegt daarom, dat hij hem de duivel overgeeft, omdat de duivel buiten de kerk is, evenals Christus in de kerk is. Want dat sommigen dit betrekken op een zekere kwelling des geestes, dat lijkt mij zeer onzeker, Inst. IV, 12, 5.
De afsnijding van de gemeenschap der kerk heeft dus, o.m. het heil van de zondaar op het oog. Zij is medisch van aard. Dat hebben reeds de oude kerkvaders geleerd, al waren sommigen in die tijd overmatig streng in de toepassing van de tucht. Dat heeft bijv. ook een man als Calvijn geleerd. Hij zegt: De tucht is dus als het ware de breidel, waardoor zij worden in toom gehouden en getemd, die tegen de leer van Christus woeden; of de prikkel, waardoor degenen, die niet gewillig genoeg zijn, worden opgewekt; soms is ze ook als de vaderlijke tuchtroede, waarmede op zachtmoedige wijze en in overeenstemming met de zachtzinnigheid van Christus' Geest diegenen gekastijd worden, die dieper gevallen zijn . . . Verder is dit het enige geneesmiddel, hetwelk Christus voorschrijft, en altijd onder de vromen in gebruik geweest is, Inst. IV, 12, 1. Dit middel moet echter met zachtmoedigheid toegepast worden. Calvijn zegt terecht: Want altijd moet men naarstig oppassen, gelijk Paulus gebiedt (2 Cor. 2 vers 7), dat degene, die gestraft wordt, door droefheid niet wordt verslonden. Want zo zou uit het geneesmiddel verderf voortkomen, Inst. IV, 12, 8. In oude nederlandse vertalingen van de Institutie staat het nog treffender: want in zulk een geval zou de medicijn in venijn veranderen. De oorspronkelijke tekst heeft: sic enim ex remedio exitium. De bedoeling is duidelijk: de afsnijding van de gemeenschap der kerk is een laatste poging om een zondaar te behouden; zij is te vergelijken met het werk van een chirurg die het mes er diep in zet in een uiterste poging het leven van een patiënt te redden. Maar juist omdat het zulk een diep-ingrijpende zaak is (zoals wij bij de bespreking van het formulier van de ban nog hopen te zien) mag de excommunicatie slechts met de grootste behoedzaamheid toegepast worden. Onze gereformeerde vaderen hebben deze excommunicatie heel voorzichtig gehanteerd. Waren de kerkeraden soms nogal eens voortvarend, de meerdere vergaderingen vermaanden steeds tot lankmoedigheid, zoals men in de oude acten van dassen en synoden kan lezen. Mooie voorbeelden geeft bijv. ook dr. C.A. Tukker in zijn dissertatie De classis Dordrecht van 1573 tot 1609, Leiden 1965, blz. 44. En hij concludeert: „Men trok niet snel de laatste consequentie uit de aanvankelijke afhouding van het Avondmaal en was voorzichtig met excommunicatie.
De opvatting van de excommunicatie als uiterste remedie om iemand te behouden is heel wat anders dan de praktijk van sommige kerkeraden, die excommuniceren om maar van een ,,lastig" lid der gemeente af te komen. Als een kerkeraad zo, met dit doel (dat dan natuurlijk niet openlijk uitgesproken wordt!), de tucht hanteert, dus om maar iemand kwijt te raken die het met het beleid van de kerkeraad niet eens is of die zich verstout kritiek op de predikant of op de kerkeraad te hebben, dan is dat een van de meest ernstige zonden die ambtsdragers kunnen .bedrijven — het is on-Schriftuurlijk, het is werelds, het is vleselijk, het is goddeloos. En nog veel erger is het als de kerkeraad iemand, zonder hem lankmoedig en liefdevol vermaand te hebben, zo maar een briefje thuis stuurt waarin hem medegedeeld wordt, dat zijn naam van het ledenregister is afgevoerd. Dat dergelijke dingen gebeuren (en zij vinden soms plaats!) is meer dan erg!

Aan het slot van artikel 76 vinden we dan de bepaling dat deze afsnijding moet plaats vinden met het formulier van de ban en niet zonder de classis. Op deze zaken hopen we terug te komen bij de behandeling van artikel 77 van de Kerkorde, welk artikel nu aan de beurt is.

A.[Apeldoorn], H.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen