De „preek" is het brandpunt

„In de kerkgebouwen, die tegenwoordig worden ontworpen, is liet er niet meer bij dat de dominee zondags de kansel moet 'bestijgen' zoals dat vroeger heette. Wel is er nog zo iets als een verhoogd platform met een spreekgestoelte, maar dat is toch vaak geen echte 'houten broek' meer. In de oudere kerken vindt men ze nog in de oude glorie. Vaak vlak tegenover de ingang, soms ook wel op zij, maar in de meest antieke vorm als een soort tonvormig bouwsel, dat midden in het schip van de kerk gehecht is aan een pilaar en zwevend tussen dakgewelf en vloer alleen via een wenteltrap te bereiken. En in heel oude kerken sta je er van te kijken wat een werk men er op heelt gedaan om er echt iets moois van te maken. Er zijn er juwelen onder van houtsnijwerk. Wel vraag ik me at of de gemeenteleden, die in een lange kerkdienst — van zo om en bij de anderhalf a twee uur —, maar al door omhoog zaten te kijken naar die prediker zo 'hoog in de lucht', 's maandagsmorgens niet klaagden over een stijve nek. Overigens bood zo'n hoge preekstoel met zijn smalle rand ook zijn geneugten. Speciaal voor de jeugd, wanneer zij beklommen werd door een nogal levendige prediker. Ik zelf herinner me er één, die nu eens helemaal wegdook onder de rand om dan plotseling weer omhoog te veren en op een ander moment zover over de rand hing, dat het scheen of hij er zo af zou duikelen, wat dan net niet gebeurde". Dit schrijft de heer J. de Haan in de „Groninger Kerkbode" en hij vervolgt:

De persoonlijkheid van de prediker
Er zijn in de oude kerken, die al in de reformatietijd bestonden, preekstoelen, waarop generaties van predikanten de eeuwen door het Woord hebben verkondigd, elk op zijn eigen wijs. Als ze konden vertellen, zouden ze kunnen verhalen van de menigerlei variatie van de „preken", die er voor en na werden gehouden. In de wijze waarop die „gebracht" werden, sprak de persoonlijkheid van de prediker uiteraard een sterk woordje mee.
Je mag toch veronderstellen, dat elke dominee er zich helemaal voor inspande om dat, wat hij de gemeente op het hart wilde binden, zo goed mogelijk te laten overkomen. Er is zelfs reden om aan te nemen, dat in sommige tijden heel veel werd gedaan om het in die tijd voor ogen staande ideaalbeeld van „welsprekendheid" zo dicht mogelijk te benaderen. Er is een tijd geweest althans, waarin de boodschap vervat was in zeer fraai gebeeldhouwde zinnen, die schoolvoorbeelden vormden voor taalkundige ontleding en die op een zeer hoogdravende en zalvende toon over des predikers lippen vloeiden.
Ik herinner me althans een gedichtje: „Verlos ons van de preektoon. Heer" van een of andere opstandige geest, die zich bij de af- en aanzwellende klanken van de preekstoel zat te verbijten. Die „preektoon" overigens schijnt ergens net zo iets verraderlijks te zijn, als voor de journalist het „drukfoutenduiveltje". Die wil er zo licht weer insluipen, als men zondag op zondag de kansel beklimmen moet en het orgel van zijn stem bespelen. Nu moest vroeger een dominee, wilde hij zich in alle hoeken verstaanbaar maken, vaak zijn stem verheffen en er alles uithalen aan volume dat er inzat. En dan ligt de „preektoon" heel licht voor de mond. Tegenwoordig met onze moderne geluidsinstallaties, behoeft er van zo'n zware opgaaf voor de prediker geen sprake meer te zijn. Hij kan nu in veel gevallen op een heel wat natuurlijker manier vertellen, wat hij de gemeente te zeggen heeft.

Preach-in
Ik heb zo'n vermoeden — zelf ben ik geen pastoriebewoner — dat de predikant over de inhoud van zijn preek „nog wel eens" een telefoontje krijgt. Maar of er over de vorm van zijn preek, de opbouw ervan en de wijze van „brengen" wel eens met hem van gedachten wordt gewisseld vanuit de gemeente, lijkt me toch wel erg sporadisch voor te komen.
Heel goed kan ik me echter voorstellen, dat een dominee ook daaraan wel eens echt behoefte kan hebben. Het is voor hem in geen geval onbelangrijk of hij zijn gehoor „pakt" vast weet te houden, en goed weet over te brengen, wat hij bij de voorbereiding en uitwerking van zijn „preek" — om dat oude woord nog eens te gebruiken als boodschap heeft willen uitdragen. Ik meen, dat de predikanten onderling elkaars preken wel eens „kritisch" hierop bekijken en elkaar wel eens beluisteren. Dat wijst er al op, dat zij „onder elkaar" ook deze erg belangrijke kant van hun ambtswerk in zekere mate kritisch willen gaan begeleiden.
In Engeland doet men dat in de Anglicaanse staatskerk deze maand op een nog veel breder schaal. In New York komen niet minder dan vierhonderd dominees bij elkaar in wat al genoemd is, een „preach-in".
Ze zullen vijf dagen bij elkaar zijn om zich samen bezig te houden met de praktijk van het preken. Dus alle tijd om er eens grondig in te duiken. Want de kerkganger van vandaag is een heel andere dan die in de tijd van de deftige dames en heren met bakkebaarden van Charles Dickens. Al zijn dan de baarden wel weer erg „in", zij, die nu de kerkbanken bevolken en van radio en tevee weten, prefereren de directe en bondige toespraak, die meteen op het doel afgaat, de hoorder zonder veel omwegen vast pint op het essentiële, waar het de spreker om is te doen. Die vierhonderd dominees komen dan in die vijf dagen — ik hoop niet, dat men dit oneerbiedig vindt — met het water van hun manier van preken bij de dokter. En ik denk niet dat ze elkaar zullen sparen, als het gaat om opbouwende kritiek. Dat wordt wel spitsroeden lopen.

In dok
De preek is vroeger, toen het voor het kerkvolk in de week hard werken geblazen was met weinig vrije tijd en men op de zondag met de zee van tijd, die men op die „rustdag" in de schoot geworpen kreeg, zo goed als geen raad wist vaak, ook ergens een vorm van een soort „passieve recreatie" geweest. In het preken zat toen ook — wij wezen er al op — een element van „rederijkrij", het brengen van gulden appelen in gouden schalen. Soms was het inderdaad een minuscule boodschap in een wijde en plechtige omhaal van woorden.
Maar dat is er in deze tijd van de computer, het vliegtuig en de auto niet meer bij. We praten wel eens over een „devaluatie van de preek", maar als het deze kant ervan betreft, die verloren ging, is het niet zo erg.
Het zou wel erg zijn, als die devaluatie de essentie van de preek, als bediening van het Goddelijk Woord, ging raken. In dit opzicht is het beraad op de vraag hoe we de preek in opzet, in vorm, in het presenteren er van voor de mens van vandaag als meer doeltreffend voertuig der bediening van het levende Woord Gods kunnen doen zijn, een teken van verwakkering.

Die kerk slaapt niet, waar de preek zo in het brandpunt staat. Er leeft het diep besef in, dat het „preken" (naar zijn menselijke kant) nu en dan eens „in dok" moet. Wanneer komt er in onze kerken eens een dergelijke „preach-in"? Zo'n „vijfdaagse" voor alle dominees?

We onderschrijven een van de laatste zinnen: Die kerk slaapt niet, waar de preek zo in het brandpunt staat.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen