Is kerkelijke eenheid mogelijk? (8)

Vrijgemaakt-buiten verband
Na de reacties op de artikelen over de Geref. Bond en in breder verband de Ned. Herv. Kerk zijn de reacties op het geschrevene over de Geref. kerken (vrijgemaakt-buiten verband) nog overgebleven.
Naar verhouding is het aantal reacties daarop niet zo groot; los van deze artikelen zijn er de laatste maanden over deze zaak verschillende brieven binnengekomen. Treffend is dat al deze brieven bijna eenzelfde geluid laten horen.
Het is te begrijpen dat de verhouding tot deze groep een brandende zaak is voor ons kerkelijk leven.
De feiten zijn dat in minstens 20 plaatsen contacten zijn tussen de kerkeraden van de Chr. Geref. Kerk en van deze groep. Ik gebruik het woord „groep" niet in ongunstige zin; alleen omdat van een geordend kerkverband niet kan worden gesproken.
Gelijk bekend kwam het in sommige plaatsen tot kanselruil. In andere plaatsen denkt men spoedig tot kanselruil over te gaan. Nog weer andere kerkeraden proberen voorzichtig tastend verder te komen.
Men heeft in de pers kunnen lezen dat in de kring van de buitenverbanders geadviseerd wordt aan hen, die predikant willen worden, om in Apeldoorn te gaan studeren. Een ingrijpend advies waaruit blijkt dat er vertrouwen is in de opleiding te Apeldoorn en dat men sympathiek staat tegenover onze kerken; anders zou men een dergelijk advies niet kunnen geven.
Dezer dagen werd bekend dat op een contactvergadering van kerkeraden (buiten verband) besloten werd zich te richten tot onze komende generale synode. De zaak is dus inderdaad belangrijk en aktueel.

Reacties
Nu geef ik een paar reacties door die in verband met dit onderwerp binnenkwamen. Allereerst een brief uit het Oosten:
„Nu is er vandaag veel gesprek met de vrijgemaakt gereformeerden. Het moet, dacht ik, tot blijdschap stemmen dat dat mogelijk is. We moeten er ook dankbaar voor zijn dat blijkt dat er op verschillende plaatsen al een grote eensgezindheid is, en als de publicaties hieromtrent juist zijn, is er op verschillende plaatsen zulk een eenheid, dat binnen afzienbare tijd de Chr. Geref. en de Geref. Vrijgem. in één kerkverband kunnen leven. Maar nu komt voor mij de vraag: hoe moet het dan?
Nu moet u mij niet verdenken van kerkisme. Ook vind ik de naam van de kerk niet het belangrijkste. Ook moeten we niet, als op diverse plaatsen in één kerkverband niet kan worden samengegaan, en dan behorend tot de Chr. Geref. keuken, zeggen: ze zijn toch maar bij ons gekomen.
Maar toch kan ik mij niet ontworstelen aan de vraag: hoe zit en hoe moet het nu, nu er kanselruil is?
Misschien zie ik het niet goed, maar als het toch zo ver is, dat er in onze kerk een ds. van een andere kerk voorgaat en omgekeerd, dan moet er toch zekerheid zijn dat men binnenkort één wordt. Als daarvan nog geen zekerheid is, en later zou blijken dat men toch niet één kan worden, is kanselruil dan geen ongeoorloofd spel? En als er wel zekerheid is van éénwording, waarom duurt het dan allemaal zo lang, voordat men één wordt?"

Dit is m.i. een zeer evenwichtige reactie, die ik persoonlijk graag onderschrijf.
Er zijn m.b.t. de verhouding met de buitenverbanders nl. twee uitersten, die beiden in ons kerkelijk leven vandaag gesignaleerd kunnen worden.
Het ene uiterste is de afwerende houding: op geen enkele wijze contact met de buitenverbanders; er is een groot verschil; we constateren een grote kloof; geestelijke eenheid is er niet. Alle samensprekingen en toenaderingen worden zonder meer argwanend bekeken. Dat standpunt is m.i. niet juist. Het moet inderdaad tot blijdschap stemmen dat gesprek op vele plaatsen mogelijk is. Sinds 1947 hebben onze kerken via deputaten allerlei contacten gehad met vertegenwoordigers van verschillende kerken. Het is duidelijk geworden dat deze samensprekingen wel belangrijk zijn geweest voor het uitdragen van ons kerkelijk standpunt, het vervullen van onze profetische roeping. Zakelijk echter is er geen resultaat geboekt. Nu de situatie in de vrijgemaakte kerken zich zo ontwikkeld heeft dat er meer gesprek mogelijk is, moeten we ons daarover verheugen. Of bidden we niet om kerkelijk eenheid? Het kan de bedoeling van de Koning der kerk niet zijn dat we uit argwaan, achterdocht, zelfverzekerdheid, hoogmoed of welke reden ook, alle gesprek direct bij de wortel afsnijden. Dat zou in strijd zijn met Schrift en belijdenis, met de Acta van Afscheiding en ook met het besluit van de synode van 1947.
Maar een ander uiterste is dat men zo blij is dat er veranderingen in de kerkelijke verhoudingen op til kunnen zijn, dat men de deur wijd openzet en alleen reeds tevreden is met de bereidheid van de buitenverbanders om met ons te willen spreken. Als er dan nog een beetje medelijden met hun kerkelijke situatie bijkomt is het beeld compleet: zo spoedig mogelijk vereniging met de vrijgemaakten. Laten we met kanselruil alvast beginnen.
De brief, die ik citeerde heeft deze duidelijke verdienste, dat enerzijds uiting wordt gegeven aan de vreugde voor de gespreksmogelijkheden, terwijl anderzijds ook gewezen wordt op de ernst van de kanselruil. M'n correspondent vindt kanselruil in feite alleen maar geoorloofd als de eenheid in het zicht is; anders spelen we een spelletje. Een gedachte, die ik volkomen onderschrijf.
Er zijn kerklieden, die menen dat de buitenverbanders in feite geen „partij" voor ons zijn. Dat blijkt uit de volgende reactie van een Friese broeder:

„Ik ben bijna 70 jaar, maar ik begrijp het niet meer; ja ik begrijp er niets meer van; ik lees graag in het gedenkboek der Afscheiding en dan denk ik nu: waar gaan wij heen? Toen in 1892 werd er in het kerkelijk gedoe politiek spel gespeeld, want dr. Kuyper kwam beslagen op het ijs; er moest iets gebeuren en wij? Wij deden haast alsof wij niet bestonden. Zou het nu ook niet zo wezen? Wij zijn nu ook zo met hen bedroefd, net als in 1886—1892, maar denk er om en wees maar nuchter; er moet met hen iets gebeuren, zij zijn toch nergens; toch buiten alles en gaan wij daarmee onderhandelen?"

De bedoeling van deze passage kan ik begrijpen, al zou ik het zo niet willen zeggen. Nu deze stem er ook is — en deze brief is niet de enige, die zo denkt — geven we dit geluid ook door.
Het is niet helemaal waar dat de buitenverbanders buiten alles staan. In sommige delen van het land is er wel een classicaal verband; in Noord-Holland zelfs een provinciale synode. Deze broeder bedoelt natuurlijk: als het de buitenverbanders ernst is met hun sympathieën t.a.v. de Chr. Geref. kerken, dan moet er een daad gebeuren.
Overigens hebben samensprekingen plaats op plaatselijke niveau. En dat is belangrijk gezien het feit dat een eenheid van kerken allereerst plaatselijk moet uitgewerkt worden en daar functioneert. Het was een van de bezwaren in 1892 dat het recht van de plaatselijke kerken was miskend.
Intussen mag van de buitenverbanders gevraagd worden dat zij oog hebben voor wat er in onze kerken leeft t,a.v. hun positie als „vrije" kerken. Juist tegen deze achtergrond mag worden gevraagd dat zij in principe, als het hun werkelijk ernst is met toenadering tot onze kerken, het besluit nemen christelijk gereformeerd te worden.

Het antwoord
De titel van deze serie was: Is kerkelijke eenheid mogelijk? Uit de verschillende artikelen is gebleken dat kerkelijke eenheid vandaag een moeilijke zaak is; dat er op korte termijn niet veel verandering in de kerkelijke verhoudingen is te verwachten dat alleen de verhouding tot de Geref. Kerken (vrijgemaakt- b.v.) mogelijkheden geeft tot meerdere kerkelijke eenheid.
Maar deze kerkelijke eenheid, ook of juist in dit concrete geval, mag niet gaan ten koste van datgene wat Schrift en belijdenis eisen en leren. In 1962 heeft onze synode uitgesproken dat er verschillen gebleven waren ten aanzien van de toeëigening des heils en de hantering van de belijdenis der kerk. Dit laatste punt is grotendeels, voor zover het de buitenverbanders betreft, weggenomen. Dat wil niet zeggen dat het eerstgenoemde daarmee automatisch ook van de baan is. Reden te over om deze zaak goed met elkaar te bespreken opdat hier geen misverstanden blijven. Dit is voor onze kerken altijd een belangrijk punt geweest. Is dat geen belangrijk punt meer, omdat de fijne puntjes van het Christelijk gereformeerd zijn langzamerhand zijn afgeslepen, dan is kerkelijke eenheid een vrij vlotte zaak. Maar hier is waakzaamheid geboden.
Onder de buitenverbanders zelf is m.i. op dit punt geen eenstemmigheid. Reden te over dat we geval voor geval bekijken: blij dat er toenadering is; voorzichtig op grond van ons beider verleden; waakzaam voor de toekomst van een verenigd kerkelijk leven en vertrouwend dat de Geest des Heren eenheid kan bewerken die wij niet kunnen forceren.
Nogmaals de zaak van de verhouding tot andere kerken alsmede onze interne situatie blijft onze aandacht vragen.
Maar deze serie beëindigen we, met dank voor de belangstelling en de reacties.

J.H.V.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen