Risico's van het politieke diakonaat

Een referaat
Op de konferentie van diakenen der Gereformeerde Kerken, die op 10 oktober 1973 te Zwolle werd gehouden, heeft prof. dr. W. Albeda een referaat gehouden. Daarin behandelt hij het onderwerp „Diakonaat: zorg voor mensen en strukturen". Het krantenverslag deed direkt reeds vermoeden dat het daar gesprokene van grote betekenis was. Het lezen van het referaat heeft mij in de juistheid van dat vermoeden bevestigd. Het betoog komt hierop neer, dat men uitermate voorzichtig dient te zijn met wat genoemd wordt het politieke diakonaat van de Kerken. Onder politiek diakonaat verstaat men de dienst van de Kerk aan de samenleving, die daarin bestaat dat de kerk zich met allerlei aangelegenheden uit het politieke en sociale leven bezig houdt.
Prof. Albeda wil niet verkeerd verstaan worden. Hij pleit onvoorwaardelijk voor een dergelijk politiek diakonaat. Vandaar ook dat hij de zorg voor de strukturen tot de taak van het diakonaat rekent.
Hij staat tegelijkertijd nogal kritisch tegenover de gemakkelijke en naïeve manier waarop dit politieke diakonaat bepleit wordt. Als ik goed zie heeft hij drie argumenten voor deze reserve:
1. De kerk mist als kerk de deskundigheid die nodig is voor het doen van uitspraken, het geven van aanbevelingen of het uitvaardigen van richtlijnen als welke bij een dergelijk politiek diakonaat passen.
2. De kerk is geen politieke partij. Deze kan zich met zulke zaken bezig houden. Zij moet dat zelfs doen. Zij kan terug moeten komen op een eenmaal ingenomen standpunt. Voor de kerk is zulk een politiek gemanoeuvreer niet op zijn plaats. Wie dit onderscheid niet scherp in het oog houdt, maakt van de kerk een politieke partij.
3. De kerk moet haar boodschap zuiver houden. Zij moet het Evangelie niet laten verworden tot een ideologie, dat is tot een bepaalde wereldbeschouwing die van een „isme" uitgaat (hetzij liberalisme, hetzij socialisme of communisme), zonder dat met God als de Schepper en Verlosser rekening gehouden wordt.
Wanneer de kerk zich aan deze regels niet houdt wordt ze partijdig. We zien daarvan al de symptomen. Men denke aan de onkritische wijze waarop kerkelijke mensen en kerkelijke organen de marxistische analyse van de problemen in de samenleving overnemen. Zij menen dan de marxistische verklaring te kunnen hanteren zonder de marxistische filosofie te aanvaarden.
Hier wordt al te gemakkelijk een bepaald partijprogramma vereenzelvigd met de wil van God of met het Evangelie. Genoemd wordt het advies van de Wereldraad van Kerken met betrekking tot de investeringen in Zuid-Afrika.
De kerk draagt als kerk geen politieke verantwoordelijkheid. Dat doet een politieke partij wel. Laat de kerk haar boodschap zuiver houden.
Tot tweemaal toe kritiseert prof. Albeda het besluit van de Gereformeerde Synode ter zake van het spreken van de kerk. De kerk mengt zich met de uitvoering van dit besluit zijns inziens in de politiek en overschrijdt de grenzen van wat ze als kerk heeft te doen. In april heb ik aan het besluit van de Synode enkele artikelen gewijd, met kritiek van dezelfde strekking.

Een wending
Bijzonder blij ben ik met dit bezonnen referaat. Deze publikatie kan een wending teweeg brengen in het pleidooi voor het politieke diakonaat. Woordvoerders daarvan zijn o.a. dr. J. Hendriks, die onlangs schreef „Overal waar mensen zijn". Ook valt te denken aan de boeken van prof. Verkuyl. Men kan moeilijk ontkennen dat in hun publikaties de gevaren waarop prof. Albeda nu wijst, niet onderkend worden. Sterker nog, dat zij zich juist schuldig maken aan wat Albeda afwijst als een vermenging van kerkelijk optreden en politiek beleid. Met het geweldige risiko dat het Evangelie tot een ideologie wordt.
Hartelijk hoop ik dat dit referaat ruime bespreking zal krijgen in de kringen van het gereformeerde diakonaat, en ook in de kringen van predikanten en hoogleraren. De heldere probleemstelling en de bezonnen toon maken dit referaat die diskussie waard. In dit boekje hoor ik een stem die roept om de weg terug te gaan. Men heeft zich in enthousiasme begeven buiten de grenzen van wat kerkelijke opdracht is. Dat leidt tot ontsporing. Prof. Albeda tekent symptomen en gevolgen daarvan.

Toch nog een probleem
Mijn vreugde over deze publikatie kan me er niet van weerhouden toch nog een probleem aan te snijden dat door prof. Albeda niet wordt opgelost. Hij wijst dus op de risiko's van het politieke diakonaat. Niettemin kiest hij onvoorwaardelijk voor dit politieke diakonaat.

Wat mij onduidelijk is gebleven is dit: Waarom heeft de referent niet duidelijker aangegeven waar de grens ligt tussen het kerkelijke en niet-kerkelijke handelen? Heeft de ontwikkeling in zijn eigen kring hem dan niets te zeggen? Hoe komt het dat het politieke diakonaat zich zo ver ontwikkelde, dat hij nu moet waarschuwen tegen overschrijding van de grenzen van het kerkelijke handelen? Kan de zaak nu teruggedraaid worden zonder dat principieel de begrenzing wordt aangegeven? Waar hij principieel de grens trekt, had hij toch op zijn minst duidelijk moeten maken aan degenen die hij terug wil roepen. Ik voor mij kan me althans indenken dat juist zij naar die principiële begrenzing belangstellend zijn.
Albeda zegt dat de kerken moeten getuigen en kritiseren. Is dat nog politiek diakonaat? Moet men eigenlijk op Albeda's kritisch standpunt de term niet laten vallen, en zeggen dat de kerk een getuigende en kritische taak heeft in het verkondigen van het Evangelie? Albeda ontzegt de kerk - terecht - een aantal taken die haar binnen het kader van het politieke diakonaat worden toegewezen! Kan hij de kerken die taken afnemen en toch van politiek diakonaat blijven spreken? Of anders gezegd: kan de kerk via haar diakonaat zich wel met strukturen bemoeien? Ligt het niet veel meer op de weg van de verkondiging dan op die van het diakonaat om strukturen te kritiseren? Moet de term „politiek diakonaat" niet nog kritischer doordacht worden?

Er is vanuit onze kerken op verschillende manieren stelling genomen tegen de nu ook door Albeda bekritiseerde ontwikkeling in de Gereformeerde Kerken. Daarbij is gepoogd een dergelijke principiële begrenzing vanuit het kerkelijk ambt aan te geven. Het zou bijzonder interessant zijn te horen hoe Albeda daarover denkt. Blijkens het notenmateriaal lagen publikaties van christelijke gereformeerde zijde niet binnen zijn gezichtsveld.

Het zou ons veel waard zijn, als er op dit punt door diskussie een gelijkheid in denken mocht ontstaan. We zijn in elk geval uitermate belangstellend naar wat de reaktie binnen de Gereformeerde Kerken op dit referaat zal zijn.

W.H. Velema

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen