De dominee en de sociale wetgeving (I)

In onze Grondwet is vastgelegd, dat er volkomen vrijheid van godsdienst in ons land bestaat. En als uitvloeisel daarvan is in de wet op de kerkgenootschappen bepaald, dat de kerken volledige vrijheid van organisatie hebben. De Overheid heeft over die organisatie niets te zeggen en de kerken mogen zelf bepalen, aan welke interne regels zij zich willen houden.
Het is echter de vraag, of de Overheid in de eerbiediging van de kerkelijke rechtsregels niet zo ver is gegaan, dat zij in feite zelf is gaan bepalen hoe die regels er uit moeten zien. Ik doel op de positie van de gehonoreerde ambtsdragers.
Van oudsher is men er in de wetgeving van uitgegaan, dat een gehonoreerde ambtsdrager (een predikant, een priester, een evangelist) niet in een dienstverhouding staat tot de kerkelijke gemeente. Er is volgens de wetgever geen ondergeschiktheid en er kan dus ook geen arbeidsovereenkomst zijn. Dat betekent, dat de ambtsdrager niet onder de sociale wetgeving valt. De wetgever heeft hem uitdrukkelijk uitgezonderd van de toepasselijkheid van:
1. het Buitengewoon Besluit Arbeidsverhoudingen (art. 2, eerste lid, sub c: dit besluit is niet van toepassing op personen die een geestelijk ambt bekleden);
2. de Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering, de Ziektewet en de Werkloosheidswet (art. 5, eerste lid, sub c, van K.B. van 14 december 1973, S. 627, bepaalt, dat niet als een dienstbetrekking in de zin van deze wetten wordt beschouwd de arbeidsverhouding van degene die arbeid van overwegend geestelijke aard verricht);
3. de Kinderbijslagwet voor loontrekkenden (art. 6, eerste lid, van K.B. van 14 december 1973, S. 628, bepaalt, dat niet als een dienstbetrekking in de zin van deze wet wordt beschouwd de arbeidsverhouding van degene die arbeid van overwegend geestelijke aard verricht);
4. de loonbelastingwetgeving (art. 2 e, eerste lid, sub c van K.B. van 14 december 1973, S. 629, bepaalt, dat niet als een dienstbetrekking in de zin van deze wetgeving wordt beschouwd de arbeidsverhouding van degene die arbeid van overwegend geestelijke aard verricht).
Van het tractement van de dominee wordt derhalve geen loonbelasting ingehouden, noch (een deel van) de premie Ziektewet, de premie W.A.O. en de premie Werkloosheidswet. De ambtsdrager staat immers volgens de wetgever niet in loondienst en kent geen aardse werkgever.
Daarentegen heeft de dominee die legerpredikant is - toch evenzeer ambtsdrager! - wel een ambtelijke rechtspositie. Wordt hij godsdienstleraar, dan valt hij eveneens onder de sociale wetgeving. Is hij uitsluitend werkzaam in een ziekenhuis of een bejaardentehuis, dan is het twijfelachtig: soms wordt hij wel, soms niet door de bedrijfsvereniging aanvaard.
Hoe het zij, de werkgever die de volkomen vrijheid van kerkelijke organisatie garandeert, heeft de kerk niet zó vrijgelaten, dat zij zelf mag bepalen, of zij vindt, dat haar ambtsdrager een dienstbetrekking vervult. Neen, de wetgever heeft uitgemaakt - en als kerklid ben ik het op zichzelf met die stelling eens -, dat een dominee niet in loondienst van de kerkeraad staat.
Maar als een kerk nu eens als gevolg van gewijzigde ambtsopvattingen (zoals b.v. momenteel in de R.K. Kerk plaats vindt) van oordeel is, dat er wèl een arbeidsovereenkomst moet worden gesloten? Dan blijft er van haar door de Overheid gegarandeerde vrijheid van inzichten weinig over, want diezelfde Overheid weigert dan, de sociale wetgeving van toepassing te verklaren.

Deze aangelegenheid is uitvoerig besproken in het Interkerkelijk Contact in Overheidszaken, waaraan o.m. ook de Geref. Kerken, de buitenverbandse vrijgemaakten en onze Kerken deelnemen. Daar is uitgesproken, dat, indien kerken menen, dat het geestelijk karakter van de werkzaamheden van haar ambtsdragers of van bepaalde categorieën ambtsdragers niet het zover strekkende gevolg heeft, dat een arbeidsverhouding met hen wordt uitgesloten voor de sociale wetgeving, de Overheid op grond van de vrijheid van de kerken deze opvatting heeft te aanvaarden, evenzeer als zij het behoort te eerbiedigen, wanneer andere kerken geen loondienstverhouding voor haar ambtsdragers aanvaarden. M.a.w. de Overheid behoort de aanwezigheid van een loondienstverhouding niet algemeen uit te sluiten, maar behoort het aan de Kerken zelf over te laten, of zij een loondienstverhouding aanwezig achten. En daarom besloot het Interkerkelijk Contact de Sociale Verzekeringsraad te verzoeken een wetswijziging te bevorderen die het mogelijk maakt, dat een kerkgenootschap zelf kan bepalen, of een loondienstverhouding met ambtsdragers of groepen van ambtsdragers aanwezig moet worden geacht, als gevolg waarvan zij dan onder de sociale verzekeringswetgeving vallen.
Hoezeer naar mijn persoonlijke opvatting de relatie tussen kerkeraad en predikant niet van arbeidsrechtelijke aard is, ik meen dat de Overheid de kerken behoort vrij te laten er een andere opvatting op na te houden.

Ik schrijf met enige nadruk over deze zaak, omdat hierover in het Reformatorisch Dagblad een onjuiste voorlichting is gegeven.
Het is bekend, dat zowel de Geref. Gemeenten als de Geref. Gemeenten in Nederland alsmede de binnenverbandse vrijgemaakten als enige protestantse kerken niet aan het Interkerkelijk Contact in Overheidszaken (C.I.O.) deelnemen. De preciese reden daarvan is mij niet duidelijk. Het gaat in het C.I.O. uitsluitend om kwesties van zakelijk- juridische aard, die de verhouding tussen kerk en Overheid raken. Van enige vorm van oecumene is geen sprake: het gaat om zaken als de belastingwetgeving voor kerkelijke gebouwen, de burgerrechtelijke fusiebepalingen voor kerkelijke gemeenten, maar ook om de benzinetoewijzing voor predikanten (in de distributieperiode), de accijns op stookolie voor kerkgebouwen en de fiscale aftrekbaarheid van collectebonnen. Niettemin weigeren deze Kerken deel te nemen aan wat zij wellicht zien als een vorm van ongeoorloofde interkerkelijke samenwerking.
Het is evenzeer bekend, dat noch het Nederlands Dagblad noch het Reformatorisch Dagblad de leemte hebben opgevuld, ontstaan toen Trouw door zich te vervreemden van het reformatorisch volksdeel zijn abonné's wegschreef. Het Nederlands Dagblad oriënteert zich op de vrijgemaakten en prijst het G.P.V. aan; het Reformatorisch Dagblad is eenzijdig georiënteerd in politiek opzicht op de S.G.P. en in kerkelijk opzicht op de Geref. Gemeenten, de rechtervleugel van de Geref. Bond en een deel van onze Kerken.
In die sfeer past het, weinig sympathie te hebben voor het C.I.O. Maar het gaat te ver, wanneer men in het Reformatorisch Dagblad van 12 juni j.l. in een verslag van de synodevergadering der Geref. Gemeenten in Nederland de heer L.M.P. Scholten namens deputaten bij de Hoge Overheid laat beweren, dat het C.I.O. te laken is omdat het de Overheid heeft geadviseerd predikanten de status van werknemer toe te kennen teneinde hen van de sociale wetten te laten profiteren. Dat heeft - zoals hierboven uiteengezet - het C.I.O. in 't geheel niet geadviseerd en het is nauwelijks denkbaar, dat de heer Scholten, scribent over kerkelijke aangelegenheden in Trouw en dus - naar men mag aannemen - uitstekend op de hoogte van doen en laten van het C.I.O., een dergelijke onjuiste, het C.I.O. in een kwaad daglicht stellende mededeling heeft gedaan.
Als het aan het C.I.O. ligt, wordt de dominee niet wettelijk verzekeringsplichtig, maar wordt het aan de kerken zelf, niet aan de Overheid overgelaten, of voor zulk een verzekeringsplicht aanleiding is. Wat mij betreft, zeggen de kerken dan: neen!

Verplanke

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen