Reformatorisch (De levenshouding, die in deze tijd van ons wordt gevraagd II)

Woordgebruik
Het wordt langzamerhand een eigenaardige zaak met het gebruik van het woord reformatorisch.
Een bepaalde ontwikkeling is niet te miskennen in de wijze, waarop in kerkelijke kringen dit woord wordt gehanteerd.
Vroeger spraken we over christelijke scholen; vandaag is het gebruikelijk om wanneer men geen algemene christelijke scholen wil, maar positief christelijke scholen, te spreken over reformatorische scholen of een reformatorische scholengemeenschap.
Het woord christelijk is blijkbaar niet voldoende meer. Dat ligt niet aan het woord als zodanig - hoe zou het? - maar dat ligt aan de wijze, waarop wij dat woord „gevuld" of „geledigd" hebben, wat wij met het christelijke hebben gedaan in de praktijk van het leven. De situatie werd langzamerhand zo dat gevraagd werd: u gebruikt het woord christelijk en u wilt christelijk heten, maar wat bedoelt u daar nu mee?
In feite was er een dergelijke ontwikkeling reeds geweest met betrekking tot het woord evangelisch. In bepaalde, voornamelijk vrijzinnige kringen, is dit woord geannexeerd en werd er door uitgedrukt een milde, verdraagzame geest - evangelisch kwam dan te staan tegenover gereformeerd. Maar ook hier moet weer gevraagd worden: wat bedoelt u? Niemand kan bezwaar hebben tegen het gebruik van het woord Evangelie en het daarvan afgeleide bijvoeglijk naamwoord evangelisch, mits de gebruikers daarmee maar bedoelen het onvervalste, volstrekt gezaghebbende, van God gegeven en door God bepaalde Evangelie. Met betrekking tot het woord reformatorisch krijgen we nu hetzelfde, als ik me niet vergis.
Reformatorisch wil zeggen in overeenstemming met en in de geest van de Reformatie, waarbij dan aan de orde komt: wat is dat precies?
Als ik goed zie wordt echter met het woord reformatorisch tegenwoordig nog iets meer uitgedrukt.
We kennen niet alleen de Reformatie, maar ook de Nadere Reformatie. Die twee vormen geen tegenstelling; men kan de bloeitijd van de Nadere Reformatie zien als de uitwerking en consequente toepassing van de Reformatie.
Maar het wil me voorkomen dat in bepaalde kringen reformatorisch vandaag eenzijdig wordt uitgelegd als „nader reformatorisch", concreet gezegd „bevindelijk". Nu ben ik er hartelijk van overtuigd dat het bevindelijke behoort bij het reformatorische, maar ik vrees dat men de bevinding gaat verzelfstandigen; dit bevindelijke gaat plaatsen tegenover het kerkelijke en het belijdeniskarakter minder beklemtoont. In het begrip reformatorisch zit dan een sterk subjectief element.
Dat is geen juist gebruik van het woord reformatorisch. We maken de verwarring zo alleen maar groter. Na verloop van tijd moeten we dan weer zoeken naar een ander woord om uit te drukken wat we bedoelen.

Bedoeling
Wat bedoelen we met het begrip reformatorisch?
Het zou bijzonder belangrijk zijn wanneer we het daar eens over werden in de gereformeerde gezindte.
Mag ik nog eens een poging wagen? (In ons blad van 2 november 1973 schreef ik ook een artikel over de vraag: wat is reformatorisch?)
Het is allereerst reformatorisch om te buigen voor het volstrekte gezag van het Woord Gods. Sterk heeft de Reformatie de centrale betekenis van het Woord Gods onderstreept. „Nabij u is het Woord" - dat was een geliefde tekst voor de reformatoren.
Een tweede element in het reformatorische is de volstrektheid van Gods genade. Het Woord alleen en daarom uit genade alleen - zo is het verband gelegd en zo hebben de reformatoren het telkens weer gepredikt, geschreven, gedoceerd. Zij hebben op een rijke, indringende wijze, die bevrijdend en verlossend was, laten zien dat alleen in Gods genade het behoud van de zondaar kan liggen en daarin het heil van de kerk en de toekomst van de wereld. Die genade Gods is geopenbaard in Christus. Wie genade zegt, zegt Christus en roemt in het volbrachte werk van Christus. Er komt niets van de mens bij, ook niet van de vrome, godsdienstige mens. Het is alles uit God en door God en daarom moet het ook tot Hem zijn.
Wie de christen in het middelpunt plaatst verlaat de reformatorische lijn. Daar moet bij gezegd worden dat de nadruk op het werk van Christus tegelijk betekent dat Christus gestalte krijgt in de gelovigen en dat Zijn werk effect heeft in hun hart de wettige plaats van de bevinding.
Nog een derde echt reformatorische zaak moet belicht. De Reformatie heeft zich moeten bezinnen op de plaats en het werk van de Heilige Geest. Calvijn is deswege genoemd de theoloog van de Heilige Geest. Dat betekende dat voor de Reformatie in het verstaan van het geloven in en het leven uit het Woord van God de Heilige Geest noodzakelijk was. Dit beklemtoont de afhankelijkheid van de mens en de ambtsdrager; dit verhinderde de kracht te zoeken in de vormen; dit drong om biddend te leven zonder hoogmoed en zelfverzekerdheid, wetend dat niet wij met onze methodes, maar de Heilige Geest het moet doen en het zal doen.
Deze drie elementen zijn volop reformatorisch.
De vraag is dan: wat betekent dat in de praktijk vandaag?

Aktueel
De aktuele betekenis en beleving van het echt reformatorische ligt m.i. in drie zaken, die vandaag aan de orde moeten zijn om met open ogen in het leven te staan. Ze corresponderen met de drie getekende reformatorische elementen.
Allereerst: reformatorisch leven betekent kerkelijk en geestelijk leven uit en rond de Schriftuurlijke prediking, die ons moet voeden om te staan in het volle leven van elke dag. Als we de prediking gaan verachten of er openlijk of heimelijk een vraagteken achter zetten, dan zijn we niet reformatorisch bezig. Als we de kerk gaan verzwakken, de ambten in discrediet brengen, het instituut ondermijnen en in wezen van de kerk een groep of een onderonsje willen maken, dan zijn we de reformatorische lijn kwijt. Meer dan ooit zullen we nu rondom het levende Woord moeten samenkomen en de kracht van dit levende Woord als het geheim van het kerk-zijn en het persoonlijke geloof moeten kennen.
Dat betekent in de tweede plaats dat de souvereine genade van God in Christus voluit dient gepredikt te worden en dat daaruit wordt geleefd over heel de linie. Dat heeft verre consequenties, die alleen maar generaliserend kunnen worden aangeduid, immers dit sluit in zich een leven uit de genade naar Gods wet. Het betekent een leven in heiliging en dat is tegengesteld aan de autonomie - het zichzelf tot een wet willen zijn - zoals de moderne mens wil en zoals het ons allen toelacht.
We kunnen het niet duidelijk en dringend genoeg telkens weer zeggen dat de prediking van Gods genade geen vrijblijvende zaak is en dat deze prediking totalitair is. Alleen een eenzijdige prediking en kijk op het Woord Gods kan de wetteloosheid bevorderen, en zal de verbindingslijn verbreken tussen de zondag en de werkdag, het geloof en het dagelijks leven.
Tenslotte betekent dit reformatorische vandaag dat we geen aktivisten en geen passivisten kunnen zijn: geen mensen, die het zelf even zullen doen, maar ook geen lijdelijke toeschouwers. Maar geleid door de Geest en alles verwachtend van de Heilige Geest en biddend om de Heilige Geest zullen we vandaag moeten staan en gaan in deze wereld: wakend, werkend, strijdend, getuigend, wervend, wachtend.
Dat is reformatorisch in deze tijd, zoveel eeuwen na 1517!
In velerlei opzichten zal dan blijken hoe aktueel volop reformatorisch leven ook vandaag nog is.
Het worde gezien naar alle kanten opdat we een levende, zij het kleine en misschien niet begrepen, gemeente mogen zijn in deze tijd.

J.H.V.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen