Boekbespreking

De werken van Jan Luiken.
Uitgeverij „De Banier" te Utrecht heeft de heruitgave van de geschriften van de bekende etser-dichter Jan Luiken op stapel gezet. Reeds verschenen enige delen, zoals de prachtige uitgave van De schriftuurlijke geschiedenissen en gelijkenissen van het Oude en Nieuwe Verbond, Vertoonende Drie honderd zeven en dertig Konstige Figuuren, Verrykt met Bybelse Verklaringen en Stichtelijke Verzen, Met het Leven van den Dichter. Deel I Het Oude Testament. Deel II Het nieuwe Testament. Deze facsimile herdruk is een ongewijzigde druk van de eerste uitgave in 1712. Twee kloeke delen, formaat 21 bij 26,5 cm, totaal ca. 700 pag., gebonden in twee prachtige banden, op mooi papier gedrukt. De prijs van dit werk, dat antiquarisch slechts sporadisch wordt aangeboden dan tegen zéér hoge prijs, is ƒ 80,— per deel. Tien kleinere delen volgen met tussenruimte van een of twee maanden. Reeds verschenen De Bykorf des Gemoeds, goddelijke spreuken en stichtelijke verzen (1711), 420 pag., prijs ƒ 29,75. Luiken kiest onderwerpen uit het gewone leven en verbindt daar stichtelijke opmerkingen aan. 's Menschen Begin, Midden en Einde, (1712) prijs ƒ 14,75. Luiken gaat het leven van de mens na. Vooral zijn gedichten over het kind-zijn en de spelen, waarmee kinderen in zijn tijd zich vermaakten, zijn interessant. Alle van etsen voorzien. Jezus en de Ziel (1714), 192 blz. prijs ƒ 17,50. Luiken zegt zelf van deze gedichten o.a.: „Daar zyn 'r om de Ziele uit den slaap der Zonden op te wekken; andere om de Ziele te verquikken in haare verslagenheid, angst en aanvechtinge; andere om haar op de Oorsprong aller schoonheden te doen verlieven. Sommige ruiken van dierbaare waarheid; sommige van liefde; sommige lokken de Ziel tot de vereeniging met God; ook zyn'er die met haar edele reuk en verw ons vertoonen een weinigje van het vreugdenrijke Paradys; een eeuwige lustgaarde der Engelen en zalige Zielen". Goddelijke Liefde-Vlammen (1736), een vervolg op Jezus en de Ziele, handelende van een boetvaerdige, geheiligde, liefhebbende en haar zelfstervende Zieke, In Drie Deelen, Met Koopere Afbeeldingen Verciert, 224 blz.. Prijs ƒ 19,75. Er komen tien delen van Jan Luiken uit, waarvan de totaalprijs ƒ 200,— bedraagt.
Jan Luiken werd in 1649 geboren als zoon van Casper Luiken, schoolmeester te Amsterdam. In 1672 huwt hij met Maria den Oudens. Zij behoren tot de Remonstrantse Gemeente. Hun eerste kind wordt daar ook gedoopt, maar daarna sluit het gezin zich aan bij de Doopsgezinde Gemeente. De volgende vier kinderen worden dan ook niet gedoopt. Op 26-jarige leeftijd komt hij tot „krachtdadige" bekering. Zijn levensbericht vermeldt: „In het 26ste jaar zijns levens is hem de Heere op een krachtdadige wijs aan zijn herte verscheenen, hem met veel overtuiginge en bestraffinge nagaande . . . waarop hij, vuurig door de liefde Gods ontsteeken zijnde, resolveerde om een geheel andere manier van leven te leiden; zijn oud en slechts gezelschap verlaatende, voegde hij zich bij de vromen van dien tijd als Abraham Galenus, Petrus Serarius en anderen meer. . . ". Deze Galenius en Serarius waren anti-kerkelijk, legden alle nadruk op het werk van de Geest en hadden een chiliastische inslag. Verder stond Luiken onder invloed van de mysticus-wijsgeer Jacob Böhme en van Jean de Labadie, die zich verzette tegen kerk en dogma, alle nadruk legde op innerlijke vernieuwing en eveneens chiliast was. Jan Luiken was een groot kunstenaar. Kunstkenners van zijn tijd hebben reeds zijn etswerk hoog geprezen. Al zijn werken heeft Luiken van etsen voorzien. Hij heeft er meer dan 3000 gemaakt. Zijn dichtwerk heeft velen aangesproken. Het heeft niet de hoogte van Vondel en de inhoud is beperkter dan bij Cats, die ook uit het gewone leven zijn grepen deed. Bevindelijke, mystieke kringen hebben zich dikwijls aan Jan Luiken verwant gevoeld. Het spreken van Luiken over Jezus en de ziel herinnerde hen aan hun eigen mystiek. Worden daarom de gedichten van Jan Luiken door „De Banier" weer uitgegeven? Deze uitgever mikt naar zijn uitgaven te oordelen graag op wat men noemt „de bevindelijke kringen". Toch staat Luiken beslist niet in de lijn van „Dordt". Luiken is wat zijn mystiek betreft meer verwant aan de middeleeuwse mystici als Hadewijch, Ruusbroec en Thomas a Kempis. Luiken was van mening dat de kerkelijke twisten en de dogmatische strijd van zijn dagen deze vroomheid op de achtergrond gedrongen hadden. Hij legde meer nadruk op de gemeenschapsoefening van de ziel met God en Jezus dan op het belijden van de zuivere leer. Toch mag men Luiken niet zoals men wel gedaan heeft met Jacob Böhme een Pantheïst noemen, al komen panteïstische trekken bij hem voor, bv.; wanneer hij het heeft over de weg die de ziel moet afleggen om „in den goddelijken afgrond in te zinken, als een druppel waters in den wijn". In zijn latere geschriften komen zulke uitdrukkingen veel minder voor. Die zijn trouwens over liet algemeen veel minder mystisch, doch meer praktisch en didaktisch van aard. De nadruk ligt bij Luiken vooral op een afgekeerd, demoedig, zelfverloochenend leven. Wanneer men Luiken verstandig leest, hem toetsend aan de bijbelse leer kan men van hem wel leren, al is al zijn werken te lezen wel een heel karwei en, dacht ik, slechts voor enkelen weggelegd. Een beetje, goede mystiek, het persoonlijk leven met God en Christus, betreffende, kan in onze verzakelijkte, gejaagde, vermoeiende tijd geen kwaad. Natuurlijk is er gevaar. Zo gemakkelijk vervalt men in het mysticisme, en daarnaar is in onze tijd bij velen een sterke hang. We hoeven slechts te denken aan de invloed die vandaag op velen de oosterse mystiek uitoefent. Maar aan de andere kant is het intellectualisme een niet minder groot gevaar. Het is juist daarom dat de gevoelige Luiken zich van de kerk heeft afgewend. En hij is de enige niet.

O.

Concordantie van de Bijbel met woordverklaring, uitgave Boekencentrum B.V. 's Gravenhage, 3e druk 1977, prijs geb. ƒ 15,90.
Het betreft hier een herdruk van de bekende kleine eenvoudige concordantie, benevens een woordverklaring op de Statenvertaling. Men kan hiermee de plaatsen vinden van de voornaamste woorden in de bijbel. Een kleine Trommius. Praktisch voor hen die aan bijbelstudie doen.

O.

De dag is reeds gedaald,overdenkingen voor bejaarden en zieken, door ds. J.H. Velema, uitgave Buijten & Schipperheijn Amsterdam, 136 blz., prijs ƒ 12,90.
In deze bundel zijn opgenomen enige toespraken, die ds. Velema in zijn Apeldoornse tijd hield in verschillende zieken- en bejaardentehuizen. Oud worden en ziek zijn worden geplaatst in het licht van de grote Morgen, die komt. Moge de wens van ds. Velema worden vervuld, dat de overdenkingen tot zegen zijn voor hen, voor wie de dag reeds is gedaald, opdat ze mogen uitzien naar de grote Morgen. Enige gedichten van Enny IJskes-Kooger zijn mede opgenomen.

O.

Een vrouw naar mijn hart, door Gien Karssen, uitgave Buijten & Schipperheijn Amsterdam, 142 blz., prijs ƒ 14,90.
Gien Karssen, de bekende schrijfster van „Manninne" en „Nogmaals Manninne", tekent in dit boek het portret van de vrouw in Spreuken 31. Achter elk hoofdstuk staan een aantal vragen voor nadere studie. Op de laatste bladzij worden wenken gegeven voor gespreksgroepen. Het boekje geeft vanuit de Schrift richtlijnen voor de goede verhouding van man en vrouw in het huwelijk. Dat de bijbel ons over vrouw-zijn en huwelijk dingen te zeggen heeft, die ook voor onze moderne tijd steekhoudend en onmisbaar zijn, bewijst dit boek.

O.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen