Pluraliteit in de kerk

Het begrip
Het begrip pluraliteit is minder bekend dan het begrip pluriformiteit. Dat betekent veelvormigheid. Kuyper heeft in zijn dagen de pluriformiteit van de kerk verdedigd.
De kerk moest wel pluriform zijn, gezien het feit dat zoveel mensen uit verschillende beschavingen en volken bezig zijn met Gods Waarheid. Niemand, aldus de redenering, kan de ene Waarheid Gods volkomen verstaan. Ieder verstaat de Waarheid op zijn manier. Ieder heeft ook een stukje van de Waarheid. Zo komt het verstaan van de Waarheid in verschillende vormen tot ons en daarom zijn er verschillende kerken. Het grote bezwaar tegen deze redenering is dat op deze wijze de verdeeldheid van de kerk wordt goedgepraat.
Pluraliteit - afgeleid van het Latijnse woord pluralis = meervoud - is iets anders.
Pluraliteit is het verschijnsel dat verschillende tegengestelde opvattingen in leer en levensgedrag binnen één en dezelfde kerk voorkomen.
Dat is een verschijnsel, dat hoe langer hoe meer voorkomt in verschillende kerken.
De Geref. Kerken hebben er heel concreet te maken.
Het is dat verschijnsel, dat in deze bundel van verschillende kanten wordt belicht.

Inhoud
Na een kort inleidend artikel van prof. dr. J. Firet schrijft de socioloog dr. J. Hendriks over: „Verschillen tussen christenen." Hij verklaart het verschijnsel sociologisch. „Veel hangt af van de sociale positie in de samenleving. En in dat opzicht is er veel variatie ontstaan. En dat verklaart mee de pluraliteiten in opvattingen, in gedragingen, maar ook in prioriteiten die men stelt."
De Kamper kerkhistoricus, prof. J. Plomp houdt vier verkenningen: in de R.K. Kerk, de Anglicaanse kerk, de Ned. Herv. Kerk en de Geref. Kerken. In al deze kerken is gezocht en wordt gezocht naar een zinnige verhouding tussen eenheid en pluraliteit.
Prof. dr. J.T. Bakker schrijft over „Pluraliteit als weg." Hij stelt terecht dat men in de kerk niet kan berusten in een aantal elkaar tegensprekende meningen. In dit artikel wordt het nijpende probleem het duidelijkst aan de orde gesteld.
Dan komt er weer een sociologische benadering van dr. G. Dekker „Veranderen en toch jezelf blijven - kan dat?" Hij vraagt zich af of de kerk haar normatief karakter wel bewaren kan. De enige manier lijkt het kiezen voor andere waarden, opvattingen of doeleinden. „Die waarden en doeleinden zullen veel meer gezocht moeten worden in de richting van de dialoog, van het samen op weg zijn, van het samen zoeken naar wàt de waarheid is en wat het doel van de kerk is."
Drs. van Nijen heeft een tweetal predikanten - o.w. de vroegere synodepraeses ds. C. Mak - gevraagd naar de pluraliteit en de kerkelijke organisatie.
Het slotartikel is geschreven door prof. Firet „Mogelijkheden van een plurale kerk."
Hij stelt vast dat het begrip pluraliteit grenst aan het begrip conflict. Hij is van mening dat er niet twee, maar verschillende opvattingen over de Bijbel zijn; niet twee maar verschillende opvattingen over de verzoening. Hij gaat er van uit dat er tegenstrijdige posities binnen één en dezelfde gemeenschap mogelijk zijn. De enige mogelijkheid is volgens hem dat men bereid is tot de dialoog.
Al met al een bundel, waarin een actuele zaak wordt belicht vanuit verschillende hoeken, al zijn de bijdragen niet bepaald op elkaar afgestemd en is er blijkbaar niet veel overleg tussen de verschillende auteurs geweest.

Beoordeling
Het is te begrijpen dat dit boekje een weergave is van de stand van zaken, concreet in de Geref. Kerken. Het blad „Credo", orgaan van het Confessioneel Gereformeerd Beraad" wijdde er vorig jaar een themanummer aan. Dr. B. van Oeveren schreef daarin dat dit boekje niet de juiste weg aanwijst. Eenheid en niet pluraliteit is kenmerkend voor de samenleving in de kerk. Aanvaarden we de pluraliteit dan betekent dat de invoering en goedkeuring van willekeur en wildgroei. In en voor de kerk is alleen beslissend de wil van de Koning der kerk, Jezus Christus.
Met dit oordeel kunnen we ons verenigen. Het lijkt me inderdaad toe dat dit geschrift theologisch en sociologisch de situatie, zoals die gegroeid is in de Geref. Kerken, wil goedpraten.
Als informatiebundel over de argumentering van de pluraliteit heeft dit geschrift zeker waarde. Het nr. van G.T.T. was als zodanig een overdruk waard. Maar het beschrijft en verklaart meer dan dat het leiding geeft en de weg wijst. Het zal de pluraliteit meer bevorderen dan tegengaan, ja op den duur die pluraliteit een wettig verschijnsel doen vinden. Vandaag is men in de Geref. Kerken nog gebonden aan de Drie Formulieren van Enigheid. Dat is het officiële standpunt, maar wat is de praktijk?
Overigens dient men wel goed te onderscheiden en precies te zeggen waar men het over heeft.
Drs. M.P. van Dijk in genoemd Credo-nummer, spreekt over een gewettigde en noodzakelijke pluraliteit. Hij denkt dan aan twee waarheden, ogenschijnlijk elkaars tegengestelden, die elkaar kunnen aanvullen. „Paulus en Jakobus staan niet voor niets samen in de Bijbel. Gewettigde en noodzakelijke pluraliteit."
En wat in deze bundel pluraliteit wordt genoemd noemt Van Dijk pluralisme. „De achtergrond daarvan is het relativisme dat we overnemen van de wereld om ons heen: er is geen allen bindende waarheid er is alleen maar een doolhof van waarheden, godsdiensten, overtuigingen."

Tolereren?
De vraag blijft klemmen - daarom ook een artikel over dit op zich slechts ruim 100 pagina's tellende boekje - kunnen we het tolereren dat er allerlei meningen naast elkaar in één kerk geponeerd en gepropageerd worden?
Het kan in een kerk zeker geen koekoeks-eenzang zijn.
Variaties zijn er de eeuwen door geweest. Er is verschil in karakter, in levensleiding, in achtergrond, in ontwikkeling en noem maar op. De apostelen waren reeds niet gelijk.
En in de kerkgeschiedenis was Calvijn een ander man dan Luther; Comrie benaderde de geestelijke zaken anders dan Brakel. Zo is het altijd geweest en zo zal het ook altijd blijven.
Maar dan toch altijd in volstrekte gebondenheid aan het Woord Gods en binnen het raam van de gereformeerde belijdenis.
Laten we dat vallen dan zetten we de deur open voor pluraliteit; dan krijgen waarheid en leugen naast elkaar een plaats; dan zit overal „iets" in en dan krijgt alles een legitieme plaats in de éne kerk. Een kerk, die dat tolereert, bewaart de Waarheid Gods niet, geeft geen geestelijke leiding, brengt op een dwaalspoor en graaft uiteindelijk haar eigen graf.
Daarom vind ik de meeste opvattingen, die in deze bundel besproken worden, gevaarlijk voor de verdere ontwikkeling in kerken van gereformeerde belijdenis.
Als we de hier geschetste pluraliteit aanvaarden, dan kunnen we de gereformeerde belijdenis beter afschaffen. Dat geeft een eerlijker situatie dan formeel belijdeniskerk heten en zakelijk de pluraliteit in strijd met de belijdenis tolereren.

En wij?
Maar bij en na het lezen denk je verder.
De hier getekende problematiek blijft heus niet beperkt tot de Geref. Kerken.
Vroeg of laat zullen de meeste kerken, die tot dusver de belijdenis handhaafden, hier mee te maken krijgen.
Het is een bekend feit dat er onder ons ook allerlei verschillen zijn in uiterlijke vormen, maar ook in manier van prediking, al is het niet gemakkelijk om dat objectief geargumenteerd vast te stellen.
Feit is dat er rare toestanden zijn wat betreft het kerklidmaatschap. Men rijdt soms twee kerken voorbij om bij de derde Chr. Geref. Kerk zijn attestatie in te dienen, die daar ook - soms met vreugde, soms met tegenzin - wordt geaccepteerd.
Dan worden we met onze neus gedrukt op de verschillen die er onmiskenbaar zijn. Men kan die verschillen accepteren als het alleen gevoelsmatige, psychologische verschillen zijn, samenhangend met allerlei historisch geworden toestanden. Maar dan blijven het verschillen binnen het raam van de gereformeerde belijdenis. Dan kunnen we elkaar daar ook op aanspreken en zullen op die basis ook met elkaar moeten blijven spreken.
Maar als zou blijken dat de verschillen dieper liggen; dat er toch wel degelijk een confessioneel verschil achter zit, dan dienen we op onze hoede te zijn, want bij elkaar blijvend en langs elkaar heenlevend worden we dan ook slachtoffer van de pluraliteit.
We moesten daar wat meer oog voor hebben en we moesten ons daar wat intensiever mee bezighouden.
Hoe krijgen we dat boven water?
De ouderlingconferentie heeft een poging gedaan die in dit najaar zal worden voortgezet.
Maar de vraag is gewettigd: moeten deze zaken niet meer classicaal worden besproken?
Als ik de rede van wijlen prof. Hovius lees over „Het toezicht op de Dienaren des Woords door de kerkelijke vergaderingen" - alweer bijna een kwart eeuw geleden gehouden - dan vraag ik me wel af: zijn we wel op de goede weg? Had Hovius geen gelijk toen hij stelde dat we uit vrees voor hiërarchie feitelijk de hand lichten met de kerkelijke bepalingen betreffende het toezicht op de Dienaren des Woords? (pag. 25).
We vragen maar.
Want lezing van de boven besproken bundel bepaalt ons bij het spreekwoord: Een schip op strand is een baken in zee.

J.H.V.

Dr. J. Firet e.a. Pluraliteit in de kerk. Uitgave Kok Kampen. Prijs ƒ 12,50

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen