Notities over kerk en samenleving (God - gemeente - wereld 1)

Actueel
Wie in de kerken vandaag aandacht vraagt voor de verhouding tussen kerk en samenleving, is niet alleen met actuele zaken bezig, waardoor hij aandacht zal krijgen, maar kan zich al bij voorbaat verzekerd weten van instemmende en critische opmerkingen.
Instemmend, omdat er wellicht in de geschiedenis geen periode is geweest waarin zoveel is nagedacht over deze relatie. Uit het vervolg van mijn artikelen zal wel duidelijk worden dat een en ander ook vandaag niet zinloos is.
Maar ook critische opmerkingen zullen zijn deel zijn, omdat juist op dit gebied de meningen nogal verschillend zijn.
Dat heeft alles te maken met de achtergrond van waaruit gedacht wordt, de ervaring die iemand persoonlijk heeft in z'n contacten met die samenleving, de opvoeding, die hij kreeg met de daarbij horende status en gedachtenwereld, en soms ook met een ingebouwde huiver die er bestaat, omdat de grenzen tussen kerk en wereld zouden worden uitgewist of op z'n minst worden vervaagd. Overigens is alles ook maar zeer betrekkelijk omdat ieder die maar net even thuis is in de geschiedenis van de kerk ook wel weet, dat juist hier de meningen steeds weer uiteengingen. Of dat moet betekenen, dat ook mensen uiteengaan is voor mij geen vraag. Ik maak dit ondergeschikt aan de kern, waar alles om gaat. Dat betekent dan tegelijk, dat de verscheidenheid in denken over deze zaken voor mij niet direct de kern van het evangelie raakt.
Maar intussen zal duidelijk zijn, dat het denken - over niet valt los te maken van de praktische ervaring - met. Wie de samenleving niet van nabij heeft meegemaakt, bijna had ik gezegd, aan den lijve heeft ervaren zal over veel dingen anders oordelen dan degene die elke dag ermee te maken heeft, alleen door zijn werksituatie bijv.
De verscheidenheid in meningen, die geen reden tot verwijdering hoeft te betekenen, roept wel op tot een eerlijk luistern en leidt wel tot een critische confrontatie naar beide kanten.

Afstand
Als pastor heb ik ervaren - en eigenlijk ervaar ik het nog elke dag - dat er ondanks alle mogelijke pogingen in de vorm van informatie, vormingen, kennismakingen, trainingen, enz. toch een afstand blijft tussen de mens op de studeerkamer en die op de werkvloer. Dat wordt niet slechts veroorzaakt door opleiding, ontwikkeling of interessen.
Ook na acht jaar industriepastoraat, waarin je een poging hebt gedaan om dichter bij de mensen in hun werkelijkheid te komen, blijft er de moeite dat je nooit echt „één van hen" wordt. Onze in alle mogelijk „vakjes" verdeelde samenleving maakt dat ook bijna onmogelijk. Dat maakt mij in mijn pastoraat voorzichtig en in mijn meningsvorming bescheiden.
Het zou immers best kunnen zijn, dat je je ook als pastor zo in je eigen „vakje" terugtrekt, dat je daardoor afgesloten bent van de wereld om je heen. Wie echter werkelijk het contact zoekt met de mens, werkend en niet-werkend, ontkomt niet aan deze vraagstelling temeer omdat juist hier de diepste problemen liggen niet in het minst ten aanzien van het geloven. Of weer anders gezegd: geloven is niet iets dat je kunt wegtrekken uit de werkelijkheid.
Het heeft alles met die werkelijkheid te maken. Het wordt door die werkelijkheid meebepaald. Dat is als het gaat om persoonlijke situatie en problemen, bijv. verdriet, eenzaamheid, onder ons nooit ontkend.
Ook hebben we oog gehad voor de verbinding geloven - karakter.
Hoe karaktervormend het geloven ook mag zijn, het gaat niet buiten je karakter om en wordt vaak door je karakter bepaald. Daarom is het temeer opvallend, dat we het geloven vaak wel hebben losgemaakt van de totale werkelijkheid om ons heen. Anders gezegd: ik meen, dat het geloven in de vorige eeuw een andere vorm heeft gehad dan vandaag de dag. Als dat van vandaag nog precies is als honderd jaar geleden denk ik, dat er vandaag wat scheef zit. Het is een andere tijd met andere vragen en andere mogelijkheden en andere invloeden.

Dat laat ons in het geloven niet los. Je kunt dat niet apart stellen.

Gelukkig
Alleen al daarom is het goed ook vanuit je achtergrond als pastor en theoloog, luisterend naar die mens en naar de samenleving te proberen het licht van Gods Woord daarover te laten schijnen. Want ik geloof, dat juist dat Woord in elke tijd zijn eigen licht geeft, niet afstandelijk als een zoeklicht over alles heenflitsend, maar direct en concreet doordringend.
Het valt me inderdaad steeds weer op, dat dat Woord te maken heeft met heel concrete situaties. Dat betekent niet dat het als een blauwdruk over de samenleving van alle tijden gelegd kan worden. Maar het dient mij als een gids om ook vandaag de weg te vinden. En heel bewust spreek ik hier over „vinden". Soms heb ik het idee, dat wij als theologen de gedachte wekken alsof wij het wel weten. En ons systeem van denken is dan zo absoluut dat daaraan alles dient te gehoorzamen. Maar de pastor-theoloog is niet de laborant, die door zijn opleiding de exacte formules kent of de situaties zo maar waardenvrij aan zijn onderzoek kan onderwerpen. Hij is eerder die medemens die dat Woord heeft gehoord en in het krachtenveld van Gods Geest op weg wil gaan met de ander zonder van te voren al te weten waar hij zal uitkomen. Dit houdt een bepaalde onzekerheid in, die daarom moeilijk overkomt bij sommigen omdat ze zekerheid vragen. Maar aan die vraag wil ik niet toegeven noch ervoor capituleren, omdat die zekerheid voor mij niet echt is.
Juist in dat samen op weg gaan met de ander, die mee vanuit dat Woord zijn weg wil zoeken, ligt het geheim voor het geloven zeker vandaag. Daarom mag je je als pastor gelukkig noemen, wanneer gemeenteleden met hun vragen die hen dagelijks bezig houden naar je toekomen. De ervaring leert namelijk, dat dit beslist niet altijd gebeurt, omdat dit niet past in het verwachtingspatroon dat men van de predikant heeft, die het immers over „andere" dingen moet hebben óf omdat men meent dat „hij " het toch niet begrijpt en het is dan het gemakkelijkste om maar de vluchtweg te kiezen, door erover te zwijgen. Pastores zullen dan ook moeten luisteren naar wat niet gezegd wordt. Daarin zeggen gemeenteleden vaak meer dan in hun woorden, die veel verbergen zeker als het om gewone dingen gaat.
Op deze wijze echter bevestigen we wel een schizofreen denken, alsof de mens uiteenvalt in twee delen: geest en lichaam. En zoals de arts er zou zijn voor het lichaam - ook dat gaat vandaag gelukkig niet meer op - zo is de dominee er voor de geest.
Het behoeft geen uitleg, dat God die mens als een eenheid heeft geschapen en bedoeld. Wie hier gaat opdelen, gaat scheiden wat bij en voor God één dient te zijn. Juist vandaag ontdekken we steeds meer hoe funest het is de mens op te delen in stukjes.

M'n bedoeling
Het is mijn bedoeling in een paar artikelen in te gaan op wat ik zoal heb waargenomen ten aanzien van ons onderwerp en tegelijk te vertellen hoe en waarom ik er zo op reageer. Ik ben me bewust, dat ik hiermee aan een oud verzoek voldoe. Maar voorop staat voor mij, dat ik, bereid tot verantwoording, de verwachting heb hiermee het kerkelijk leven, denken en doen te dienen.

th/afrt.(Amersfoort)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen