God - gemeente - wereld (3)

Waardevol
Wie wat dieper nadenkt over de de vorige keer genoemde modellen begint met te constateren dat er in alle drie waardevolle, bijbelse elementen zitten. En voorkeur voor de één betekent niet automatisch een afwijzing van alles wat in de beide andere voorkomt.
Temeer omdat ik reeds eerder heb opgemerkt dat veel ook binnen de kerk uit een zekere reactie is ontstaan, is ook wel duidelijk, dat men in het verleden bepaalde toch wezenlijke zaken vanuit het evangelie heeft verwaarloosd. Dit is niet een steen, die ik vanuit mijn positie naar de vaderen van het verleden werp. Ik meen dat zij de eersten zouden zijn om te erkennen dat eenzijdigheid hen niet vreemd was. Maar dit neemt niet weg, dat we nu ook door de confrontatie met zoveel dat om ons heen gebeurt over vele zaken anders denken en ook mogen denken.

Voorbeelden
Ik noem hier een enkel voorbeeld om te illustreren wat ik bedoel. Het doet totaal niets af aan de grote waarde van en waardering voor onze belijdenisgeschriften als ik stel, dat de opstellers ervan toch niet geheel ontkomen zijn aan eenzijdigheid. Het valt niet te ontkennen, dat deze geschriften zich veelal beperken tot de doorwerking van het evangelie alleen in het persoonlijke leven.
Dat kan niet voldoende benadrukt worden. Maar er is meer. En dat meerdere - dat nl. het evangelie ook consequenties heeft voor de samenleving - wordt niet of nauwelijks genoemd. Dat is historisch gezien best begrijpelijk. In dit opzicht zijn deze geschriften geheel „een product van eigen tijd". Ten tijde dat ze opgesteld zijn (de 16e en de 17e eeuw) bepaalde de kerk immers het gezicht van de samenleving. De kerk stond in het midden van het dorp, torende ook letterlijk boven heel dat dorpsgebeuren uit en bepaalde door zijn torenklok ook het dagritme van de bewoners. Op het land en thuis wisten ze precies wanneer het etenstijd was. Tegenwoordig wordt dat bepaald door het tijdsein van Hilversum III!
En in die samenleving, doortrokken van de kerk, ontstonden onze belijdenisgeschriften. Het is zeker nu goed ernaar te luisteren, omdat wij wellicht weer niet aan eenzijdigheid ontkomen. Maar het maakt de taal en de inhoud ervan ook betrekkelijk.
Een ander voorbeeld ontleen ik aan het lezen van en luisteren naar de Schrift. Het is onontkoombaar duidelijk, dat we in onze tijd als het ware opnieuw ontdekken wat de profeten ons hebben voorgehouden. Het valt niet meer te ontkennen, dat zij zich in Gods naam verzetten tegen structuren van onrecht en onderdrukking. Fel fulmineren zij tegen sociale misstanden, die dan ook heel concreet en met name worden genoemd. Dat maakte deze profeten niet tot beroepspolitici of maatschappijvernieuwers. Deze „beroepen" kende men in die tijd niet. Maar het betekent wel, dat hun prediking alles met vernieuwing ook van de Joodse samenleving te maken had. En heel hun prediking vloeide voort uit het feit, dat voor hen Gods Woord betrekking had en ook, heeft op alle terreinen van het leven. Daar valt het politieke, sociale, economische, juridische en maatschappelijke gebeuren niet buiten.
Er is vandaag zeker in wat dan rechtse kringen wordt genoemd - overigens een puur materialistische aanduiding! - nogal wat verzet tegen de zgn. politieke prediking. Ik kan me dat voorstellen, wanneer dit betekent dat het eigen karakter van de prediking vervlakt tot een politieke rede. Overigens ontkwamen en ontkomen sommigen met hun verkapte preken als tijdredes gehouden daar ook niet geheel aan. Misschien dat hier als verzachtende omstandigheid gold dat deze tijdredes niet in openbare erediensten plaats vonden en vinden, maar gewoon in een bijeenkomst door de week. Wanneer echter een predikant de monoloog van de preek gebruikt voor het ventileren van partij-politieke opmerkingen misbruikt hij „de macht" van de kansel en degradeert hij de verkondiging. Toch betekent dit niet een grijs verhaal, waarin alles maar gelaten wordt zoals het was. Wie teruggaat naar de grondbetekenis van politiek (dat woord komt van het Griekse „polis", dat stad of staat betekent) heeft het daarmee gehaald uit de eenzijdige partijpolitieke sfeer. Op dat moment krijgt het iets van zijn eigen dimensie èn van het profetisch getuigenis terug. Zo zal de predikant, die vanuit de catechismus geroepen wordt te preken over de Tien Geboden daarbij niet voorbij kunnen gaan aan actuele vragen als gezag, vrijheid, leven en dood, huwelijk, samenleven, bewapening, enz. Het zijn de vragen waarmee vandaag gemeenteleden worstelen en in een eerlijk luisteren naar Gods Woord moet hier een weg gewezen worden.
Het is daarom ook verontrustend als ik mensen in de kerken nogal eens hoor zeggen: door de week worden we al overspoeld met alle mogelijke ideeën over wat er in de samenleving aan de orde en niet in orde is, dat willen we op zondag niet herhaald zien. Ik denk dat degene, die gezegd heeft dat men in de kerk niet met politiek wil worden lastig gevallen omdat men in de politiek niet met het evangelie wil rekenen niet helemaal ongelijk heeft.

Vergeestelijken
Wie de Psalmen leest hoort daarin van de Koning, die de arme zal redden, die om hulp roept, de ellendige en die geen helper heeft.
En geheel in deze lijn heeft Jezus Zelf meer dan eens gewaarschuwd tegen de gevaren van rijkdom en ontfermde Hij zich over mensen in een heel concrete sociale, lichamelijke nood. Al te gemakkelijk en oppervlakkig hebben we dit alles in de kerk vaak weg verklaard door de „armen" tot „armen van geest" te maken en het „om hulp roepen" te zien als „roepen om genade". Dat staat er niet. Noordmans heeft er dan ook indertijd terecht op gewezen, dat de gelijkenis van de Farizeeër en de tollenaar een belemmering betekent om echt te luisteren naar het verhaal over de rijke man en Lazarus.
Want daar gaat het wel degelijk over sociale vragen en economisch onrecht. Met de beste wil van de wereld kan ik daar niet omheen.
Wie dit gaat vergeestelijken en dus voorbijgaat aan de eigen kleur van het verhaal in zijn situatie, doet afbreuk aan wat God bedoelt.
Zo is de aanduiding „bergrede-christendom" onder ons ook al verdacht geworden, zo zelfs dat we met diezelfde bergrede vaak geen weg weten. Maar wie hier zorgvuldig Jezus' woorden leest, ontdekt hoe Hij juist hier concreet is ingegaan ook op de sociale, economische en politieke situatie van Zijn tijd. Dat niet alleen natuurlijk, dat weet ik ook. Maar wie dit niet noemt doet wel onrecht aan Zijn woorden.
Wanneer daarom - zoals Bakker en Schippers stellen - de keus voor het eerste model (God - gemeente - wereld) betekent, dat daarmee God en wereld tegenover elkaar geplaatst worden, omdat die wereld „in den Boze" ligt, mag op een eerlijk protest van mijn kant rekenen.
Mijn voorkeur voor dit model, uitkomend in de titel van deze artikelen betekent voor mij niet dat ik daarmee een dergelijke gedachtengang sanctioneer. Ik vind dat ook niet zo expliciet in de bijbel terug.
Zeker ik weet dat de wereld een gevallen wereld is. Maar tegelijk geloof ik, dat de machten en overheden ontwapend en vernietigd zijn (Coloss. 2: 15). Tegelijk weet ik ook, dat God die wereld lief heeft (Joh. 3: 16). En daarom kan ik onmogelijk de wereld afschrijven. Ik kom dat wel tegen. Ik ontmoet in de kerken mensen, die op een toch wat denigrerende en minderwaardige manier over deze wereld spreken: die deugt niet, dat is een tranendal, niets dan ellende, enz. Ik constateer dat ook. De gebrokenheid van de wereld gaat aan mij niet voorbij. Daar loop ik soms op vast. Maar - en die spanning wil ik graag vanuit mijn geloven laten staan - toch zet ik me in voor die wereld in navolging van Hem, Die Zijn liefde eraan gegeven heeft. En daarom verzet ik mij tegen sociaal onrecht, tegen economische of juridische misstanden.
Orthodox - zuiver in de leer -, het is belangrijk. Maar het is wel verbonden met en af te meten aan orthopraxie: zuiver in de praktijk

th./afrt (Amersfoort)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen